مفهوم خرد در آیین مانی /عباس آذرانداز

1396/9/12 ۱۳:۰۷

مانی به دلیل بینش گنوسی و عرفانی خود، اهمیت زیادی برای خرد قائل بود. آیین مانوی مانند همۀ مکاتب عرفانی بر این اندیشه مبتنی بود که جان انسان گوهری ایزدی دارد که در زندان ماده گرفتار شده است. باید همۀ نیرو را به کار گرفت و آن را از این اسارت نجات داد و به وطن اصلی باز گرداند.

چکیده: مانی به دلیل بینش گنوسی و عرفانی خود، اهمیت زیادی برای خرد قائل بود. آیین مانوی مانند همۀ مکاتب عرفانی بر این اندیشه مبتنی بود که جان انسان گوهری ایزدی دارد که در زندان ماده گرفتار شده است. باید همۀ نیرو را به کار گرفت و آن را از این اسارت نجات داد و به وطن اصلی باز گرداند. خرد و آگاهی، مهمترین تکیه گاه جان انسان در فرآیند دشوار نجات و رستگاری است. جان، نوری است که اهریمن از جهان روشنی دزدیده و با خلق انسان و تعبیۀ آن در تن انسان کوشیده است که امکان بازگرداندن آن را برای نیروهای روشنی ناممکن سازد. جان نیز فراموش کرده است که وطن او نه این مغاک اهریمنی که جای دیگری است. به همین سبب، ایزدان مهمی چون خردیشهریزد و بهمن بزرگ و فرشتۀ روشنی از قلمرو نور به یاری انسان شتافتند. آنها با سلاح خرد، گوهر انسان را به او یادآوری کردند و از طریق پیامبران، این خویشکاری را تداوم بخشیدند. مانی نیز که داعیۀ نجات بشریت را داشت، با پی ریزی یک دستگاه منسجم دینی به نام گزیدگان، که به زعم مانویان با سرکوب هوس های خود و رعایت اصول اخلاقی شدید، نشان الوهیت می یافتند، تلاش کرد مسیر آگاهی انسان و نجات او را تا به فرشگرد ادامه دهد. سرودهای بسیاری از مانویان به زبانهای مختلف باقی مانده که در وصف خرد، ایزدان آگاهی بخش و گزیدگان بخرد است، که این امر بیانگر جایگاه بلند خرد با مفهوم عرفانی آن، در آیین مانی است.

مطالعات ایرانی سال یازدهم پاییز 1391 شماره 22

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی