1396/4/10 ۱۰:۱۳
مجید معارف، نویسنده و پژوهشگر حوزه دین و قرآن در یادداشتی بر کتاب «انکار قرآن» نوشته است: «وجه مشترک نظریات دینی روشنفکران آن است که وحی به‌عنوان یک تجربه عرفانی می‌تواند ریشه یا ریشه‌هایی در شخصیت پیامبر داشته باشد.»
مجید معارف، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران: کتاب «انکار قرآن» نوشته دکتر عبدالله نصری که از سوی دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده، تحلیل و نقد دیدگاه روشنفکران دینی درباره وحی و قرآن است. برای آشنایی با محتوا و هدف تالیف کتاب، مقدمه‌ای ذکر می‌کنم. براساس آیات قرآن کریم، وحی بر پیامبران نازل می‌شود و یکی از اختصاصات پیامبری، القای وحی از جانب خداوند تعالی بر وجود یک پیامبر است. این ویژگی را متعدد در آیات قرآن مشاهده می‌کنیم که وحی بر پیامبران به ذات خداوند انتساب پیدا می‌کند. خداوند در آیه 166 سوره نساء می‌فرماید: «لَٰكِنِ اللَّهُ يَشْهَدُ بِمَا أَنْزَلَ إِلَيْكَ ۖ أَنْزَلَهُ بِعِلْمِهِ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ يَشْهَدُونَ ۚ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ شَهِيدًا» این آیه به خوبی سابقه وحی بر پیامبران را بیان می‌کند. همچنین در آیه 110 سوره کهف خداوند به پیامبر می‌آموزد که به مردم بگوید که همانا من بشری مثل شما هستم با این تفاوت که بر من وحی می‌شود که خدای شما خدای یگانه‌ای است. وحی یکی از وجوه تمایز پیامبران با دیگر انسان‌هاست. درباره نزول قرآن به عنوان یکی از محصولات وحی در آیات بسیاری این نزول از جانب خداوند اعلام شده است؛ مانند آیه «انا انزلناه فی لیلة القدر». یکی از مسائل مهم در موضوع وحی، تحلیل ماهیت وحی است و اینکه وحی بر پیامبران منشأ خارج از وجود آنان دارد یا منشأ آن در داخل وجود و شخصیت پیامبر است. در دوران معاصر عده‌ای از روشنفکران دینی در داخل یا خارج از ایران به ارائه نظریاتی اقدام کردهاند که برای وحی یک منشأ در داخل شخصیت پیامبر اعلام کنند؛ مشهورترین این روشنفکران عبارتند از ولی‌الله دهلوی، اقبال لاهوری، محمد ارکون، نصر حامد ابوزید و در داخل محمد مجتهد شبستری، عبدالکریم سروش و مقصود فراستخواه. وجه مشترک نظریات دینی روشنفکران آن است که وحی به‌عنوان یک تجربه عرفانی می‌تواند ریشه یا ریشه‌هایی در شخصیت پیامبر داشته باشد. این عده با چنین نظریه‌ای در باب ماهیت وحی بعید نمی‌دانند که در قرآن کریم گزاره‌هایی پیدا شود که این گزاره‌ها خطاپذیر باشد و یا با علوم تجربی تعارض پیدا کند و یا ارزشی تاریخی داشته باشند. به این معنا که گزاره‌های قرآنی متناسب با فرهنگ و فهم مردم عصر نزول باشد و برای دوره‌های بعد پیامی دربر نداشته باشد. در صورتی‌که این نظریه و نتایج آن مورد قبول قرار بگیرد، عملا پیامبر اسلام خالق و آفریننده قرآن شده و انتساب قرآن به پروردگار عالم سست می‌گردد و حداکثر نقش خداوند، خلقت انسانی به نام محمد خواهد شد که او بتواند خالق چنین متنی شود. یعنی انتساب قرآن به پروردگار عالم انتساب بدون واسطه نشده، بلکه انتسابی با واسطه قلمداد گردد. به عقیده دکتر عبدالله نصری، چنین نتیجه‌ای در تحلیل ماهیت قرآن، چیزی جز انکار قرآن و یا انکار نبوت پیامبر اسلام نخواهد بود. بدین‌سبب مولف نام کتاب خود را «انکار قرآن» گذاشته و در آن به تفصیل به طرح نظریات روشنفکران دینی با استناد به کتاب‌های خودشان پرداخته و سپس نظریات آنها را مبناشناسی کرده و آنگاه مبانی نظریات آنها را براساس آیات، روایات، دلایل عقلی وکلامی مورد نقد جدی قرار داده و به گمان بنده از عهده نقد علمی دیدگاه‌های روشنفکران اسلامی معاصر در باب قرآن به‌طور موثق درآمده است. بد نیست جملاتی از پیشگفتار کتاب به قلم نویسنده را با هم مرور کنیم: «مساله وحی یکی از بنیادی‌ترین آموزه‌های ادیان الهی است. در اسلام این مساله از اهمیت بیشتری برخوردار است، چراکه دارای متن وحیانی ناشده است. متفکران اسلامی در طول تاریخ تلاش کردهاند تا به تحلیل این پدیده بپردازند. متکلمان و فیلسوفان هر یک از منظر خاصی به آن پرداخته‌اند. متکلمان قرون اولیه بیشتر ذیل بحث‌های مربوط به حدوث و قِدَم کلام الهی و فیلسوفان اسلامی هم به تبیین عقلانی نزول آن توجه کردهاند. در دوران جدید با تاثیرپذیری از تفکرات غربی، تحلیل‌های جدیدی در باب وحی صورت گرفته است. شاه ولی‌الله دهلوی، احمدخان هندی، اقبال لاهوری و حامد ابوزید از جمله شخصیت‌هایی هستند که باب وحی‌آرای خاصی ارائه کردهاند. در جامعه ما نیز دکتر سروش با مقاله «بسط تجربه نبوی» آرای جدیدی را در باب وحی ارائه کرد و به دنبال آن محمد مجتهد شبستری در مقاله «قرائت نبوی از جهان» از منظر دیگری ادعا کرد که قرآن کلام پیامبر است.» نویسنده در انتهای پیشگفتار کتابش ذکر کرده که ادله برون‌دینی و درون‌دینی برخلاف نظر متفکران اسلامی وجود دارد به ویژه آنکه از پیامدها و لوازم تحویل‌های آنها، انکار وحی و قرآن خواهد بود. نویسنده همچنین اظهار امیدواری کرده که مجموعه بحث‌های کتاب بتواند در جهت تبیین وحی و الهی بودن قرآن و رفع برخی ابهامات و اشکالات گام‌های موثری بردارد. مطالعه این کتاب را به کسانی که نظریات علمی متفاوت با دیدگاه‌های دانشمندان اسلامی را مشاهده کرده و با شبهاتی در ماهیت‌شناسی وحی برخورد کردهاند، توصیه می‌کنم.
منبع: ایبنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید