معاون كتابخانه‌ي ملي: نيمي از نسخ خطي موجود دست مردم است

1387/4/16 ۰۴:۳۰

معاون كتابخانه‌ي ملي با اشاره به قاچاق نسخ خطي در كشور، تأكيد كرد: از حدود 300هزار نسخه‌ي خطي موجود در كشور، نيمي در دست مردم است.

معاون كتابخانه‌ي ملي با اشاره به قاچاق نسخ خطي در كشور، تأكيد كرد: از حدود 300هزار نسخه‌ي خطي موجود در كشور، نيمي در دست مردم است. او همچنين از اقدام‌هاي انجام‌شده در دو سال گذشته در كتابخانه‌ي ملي به عنوان كارهايي براي جلوگيري از قاچاق نسخ خطي ياد كرد.

حبيب‌الله عظيمي عنوان كرد: ما در دو سال گذشته با بودجه‌ي قابل توجه و سرعت زيادي اقدام به خريد نسخ خطي كرديم؛ چون احساس كرديم يكي از راه‌هاي مبارزه با قاچاق و خروج غيرقانوني نسخ خطي از كشور اين است كه مراكز معتبر و دولتي مانند كتابخانه‌ي ملي با سرعت اين نسخ خطي را از مردم و مجموعه‌داران بخرند و در كتابخانه‌ي ملي نگه‌داري شوند، تا علاوه بر جلوگيري از قاچاق كالا، يك اعتمادسازي هم شود.
اين كارشناس نسخ خطي يادآور شد: قبلا از موجودي نسخ خطي در ايران بي‌خبر بوديم؛ اما الآن برآورد مي‌كنيم كه حدود 300هزار نسخه‌ي خطي در كشور موجود باشد. از اين تعداد نسخ خطي موجود، بين 120 تا 150هزارتاي آن‌ها در كتابخانه‌هاي معتبر مانند كتابخانه‌ها‌ي ملي، آستان قدس رضوي، آيت‌الله مرعشي، مجلس شوراي اسلامي و دانشگاه تهران است. اين كتابخانه‌ها بيش‌ترين نسخ خطي را در خود دارند؛ از اين‌رو شايد حدود نيمي از نسخ خطي در كتابخانه‌هاي معتبر كشور باشد و حدود نيمي از آن در دست مردم و مجموعه‌داران خصوصي. از سويي، مردم و مجموعه‌داران به دستگاه‌هاي دولتي اعتماد نداشته‌اند كه بخواهند تعداد نسخ خودشان را اعلام كنند، كه اين خودش بدترين آفت بود و سبب از بين رفتن نسخ خطي در كتابخانه‌هاي شخصي مي‌شد كه بسياري از آن‌ها شرايط حفاظت را ندارند.
او همچنين افزود: براي جلوگيري از از بين ‌رفتن نسخ خطي و اعتمادسازي، در دو سال گذشته آمديم چند راه‌ حل پيشنهاد كرديم، كه اين چند راه ‌حل در نهايت، از سويي به حفاظت و نگه‌داري نسخ خطي و در جمع‌آوري آن‌ها به ما كمك مي‌كند، كه يكي از وظايف اصلي ماست. درواقع، حفظ و نگه‌داري ميراث مكتوب داخل كشور وظيفه‌ي ماست.
عظيمي از خريداري نسخ خطي از مردم و مجموعه‌داران به عنوان اولين راه ‌حل پيشنهادي كتابخانه‌ي ملي ياد كرد و افزود: وديعه‌ گذاشتن نسخ خطي نيز راه‌ حل ديگري است. در اين ساز و كار، دارندگان نسخ خطي بر اساس تفاهم‌نامه‌اي كه با كتابخانه‌ي ملي امضا مي‌كنند، از آن‌جايي كه مالك شرايط نگه‌داري آثار را نمي‌داند، ما كتاب را از آن‌ها امانت مي‌گيريم و پس از آفت‌زدايي و ضدعفوني‌ كردن، آن‌ها را به صورت اماني نگه‌داري مي‌كنيم و در صورتي‌كه مالك ميل به فروش يا امانت ‌گذاشتن نداشته باشد، ما به عنوان مشاور به آن‌ها كمك مي‌كنيم كه كتاب‌هاي‌شان ضدعفوني شود و شرايط نگه‌داري آ‌ن‌ها را تبيين مي‌كنيم.
مدير پيشين بخش نسخ خطي در كتابخانه‌ي ملي همچنين به همكاري كتابخانه‌ي ملي با ديگر كتابخانه‌هاي معتبر كشور براي پرهيز از رقابت در تهيه‌ي نسخ خطي، اشاره كرد و در ارائه‌ي آماري كلي از نسخ خريداري‌شده در سال‌هاي 85 و 86 نيز گفت: در سال 85، 4500 نسخه‌ي خطي خريداري كرده‌ايم و نزديك به چهارهزار نسخه‌ي چاپ سنگي را نيز خريده‌ايم؛ در حالي‌كه در سال 86، به‌دليل محدوديت منابع مالي، درمجموع حدود چهارهزار نسخ خطي و چاپ سنگي خريداري كرده‌ايم.
او همچنين متذكر شد: با توجه به اين‌كه به دلايل گوناگون، معرفي نسخ خطي به آساني كتاب‌هاي چاپي نيست، به كار كارشناسي نياز و ضرورت دارد يك كارشناس نسخ خطي با توجه به پيشينه‌هايي كه دارد، كتاب را مطالعه كند. علاوه بر اين‌كه اول و آخر تعدادي از كتاب‌ها افتاده‌اند كه مطالعه را سخت‌تر مي‌كنند. با توجه به اين موضوع، قاعدتا هيچ كجاي دنيا و در هيچ كتابخانه‌اي از جهان، كتاب‌هاي خطي را كه به دست آن‌ها مي‌رسد، با سرعت نمي‌توانند معرفي كنند و در سيكل اطلاع‌رساني بگذارند؛ از اين‌رو مدت‌ها در نوبت فهرست‌نويسي مي‌مانند و بعد از فهرست‌نويسي است كه شناسنامه پيدا مي‌كنند و به محققان معرفي مي‌شوند.
عظيمي در پايان خاطرنشان كرد: طبيعي است وقتي آمار مي‌دهيم كه ما تعداد زيادي نسخ خطي را خريداري كرده‌ايم، محققان خيلي براي‌شان مهم است كه يك مجموعه‌ي نسخ خطي وقتي به كتابخانه ملي آمد، نگاه اجمالي به آن داشته باشند؛ براي اين‌كه اين نگاه اجمالي را بدهيم و از سويي، آن نوبت طولاني فهرست‌نويسي آثار خطي را از بين ببريم، آمديم به اين نتيجه رسيديم كه وقتي كتاب در كميته‌ي كارشناسي بررسي مي‌شود و چند كارشناس نسخ خطي، اين كتاب‌ها را از جهات مختلف مورد بررسي قرار ‌مي‌دهند، يك‌سري مشخصات اجمالي از كتاب‌ها ارائه ‌شود كه آن اطلاعات اوليه بر اساس معرفي اجمالي كتاب در كميته‌ي كارشناسي نسخ خطي ثبت كامپيوتري و اطلاعاتش در سايت ارائه مي‌شود. درواقع، ما براي معرفي نسخ خطي خريداري‌شده به‌روز هستم؛ چون وقتي نسخ خطي را خريديم، بايد ثبتش كنيم تا براي مالك سند مالي صادر شود و از اين‌رو همان زماني كه ما كتاب را مي‌خريم، اطلاعاتش را در سايت منتشر مي‌كنيم.
منبع: ایسنا