نگاهی به مرو از حمله مغول تا پایان دولت نادری / ناصر تکمیل همایون

1395/11/16 ۱۳:۱۹

حیات اجتماعی و سیاسی مرو پس از ویرانی آن با یورش مغولان، تا زمانی که با حمله های منغیتی های حاکم بر بخارای شریف و پس از آن با کاربردهای سیاسی تزارها و روش های استبدادی کمونیستها به کلی از هم پاشید و تپه هایی چند به عنوان یادگارهای باستانی از آن باقی ماند، به دو بخش تقسیم می شود:

پیشگفتار:

حیات اجتماعی و سیاسی مرو پس از ویرانی آن با یورش مغولان، تا زمانی که با حمله های منغیتی های حاکم بر بخارای شریف و پس از آن با کاربردهای سیاسی تزارها و روش های استبدادی کمونیستها به کلی از هم پاشید و تپه هایی چند به عنوان یادگارهای باستانی از آن باقی ماند، به دو بخش تقسیم می شود:

بخش یکم، از حملۀ مغول تا پایان دولت نادری که موضوع این مقاله است در این دوره با اینکه مرو، زیر سلطه و تحت حمایت حکومتهایی چند قرار گرفته است اما بر روی هم حاکمیت ایران بر آن برقرار بوده و در همجوشی های اجتماعی و فرهنگی با دیگر منطقه های ایران زمین قرار داشته است.

بخش دوم، تاریخ اجتماعی و سیاسی مرو پس از ناتوانی ایران است که با افول فرمانروایی افشاریان پیش آمده و با حملۀ شاه مراد منغیتی (بیکی جان یا امیر معصوم) و خراب شدن «بند سلطانی» و ویران شدن تدریجی شهر، سرانجام با ناتوان تر شدن قدرت مرکزی در ایران عصر قاجار و تسلط تزارها بر بسیاری از سرزمین های خراسان و ماوراء النهر . خوارزم و فرغانه و بدخشان و جز اینها، مرو آسیب دیده و نیمه ویران مانده، از ایران جدا افتاده و در دوره فرمانروایی کمونیستها با ایجاد شهرک «ماری» در فاصله ای دورتر و آنسوی مرورود و توسعه دادن آن و سکونت اجباری اقوام غیر فارسی و غیر شیعی در آن، و در هم آمیزی آنان با مهاجران روسی و ممنوعیت دیدار مردم از مخروبه های مرو باستانی به بهانه های گوناگون، کوشش گردید که حتی خاطره های تاریخی – فرهنگی آن شهر که زنده کننده نوعی پیوند با گذشته های «آینده ساز» است محو و نابود شود.

تحقیقات تاریخی پاییز و زمستان 1371 شماره 6 و 7

دریافت مقاله

منبع: پرتال جامع علوم انسانی