توغ و پاتوغ / منوچهر ستوده

1395/10/6 ۱۱:۱۰

کاشفری در دیوان لغات الترک (466 ه.ق) گوید: توغ علم است و در لهجه اویغور این کلمه «توک» گفته می شود. مرحوم پورداود در هرمزدنامه می نویسد: ناگزیر این کلمه از کلمه چینی «تو» گرفته شده است. در نوشته های بسیار قدیم چینی «تو» علم سپه سالار لشکر هم بود که از دم غژگاو ( گاو وحشی دامنه های هیمالیا) ساخته می شد. در ترکی کنونی آذربایجان « توک» به معنی مطلق مو است. درباره پرچم در هرمزدنامه به نقل از دیوان لغات الترک آمده است: بجکم نشان و پارچه ابریشمی یا دم گاو وحشی است که یلان در روز پیکار خود را بدان نشان کنند و به لهجه ترکان غزان را پرچم خوانند.

به دنبال این عبارت مرحوم پور داوود چنین اظهار نظر می کند: ترکان هر جا که دسترسی به موی غژگاو نداشتند، به جای آن از موی دم اسب توغ خود را می ساختند.توغ یا توق مانند پرچم ریشه و طره ای بود که بر سر علم و نیزه یا به کلاه خود می پیوستند و این نمودار پایه و درجه ایشان بوده است. در آیین اکبری شرحی درباره توغ آمده است که نویسندگان بهار عجم و آنندراج آن را بهینه نقل کرده اند.