«فهرست مقالات فارسی» در زمینۀ تحقیقات ایرانی منتشر شد

1395/10/2 ۱۰:۲۴

دبا: «فهرست مقالات فارسى» در زمينه تحقيقات ايرانى در دو مجلّد(جلد يكم، نيمه نخست و جلد يكم، نيمه دوم) توسط مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى انتشار يافت.

پنج مجلد از فهرست مقالات فارسی در زمینۀ تحقیقات ایرانی، شامل مقالات نشریه‌ها (از 1377 تا 1390ش) از سوی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی) منتشر شده است. جای بسی خرسندی است که مجلد یازدهم این فهرست در دست تنظیم و تدوین است و امید است که به زودی در دسترس همۀ استفاده کنندگان قرار گیرد. علاقه‌مندان شاید آگاهی داشته باشند که مجلد یکم تا ششم فهرست مقالات فارسی به همّت شادروان استاد ایرج افشار تدوین و منتشر شد. نظر آن شادروان این بود که تدوین و انتشار آن فهرست تداوم بیاید و در عین حال مشخصات مقالات مجموعه را، افزون بر همۀ نشریه‌های مرتبط، در بر بگیرد. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی هم کوشید این نظر استاد افشار را عملی کند و به توصیۀ ایشان شورایی به نام «گروه راهبردی» برای نظارت مستمر و فنّی بر این کار تعیین شد. از 1377ش با نظارت گروه راهبردی برای تدوین و انتشار مشخصات کتاب شناختی مجموعه‌ها، یادنامه‌ها، سالنامه‌ها، گاهنامه‌ها و ارج‌نامه‌ها هم کوشش تازه‌ای به عمل آمد. مجموعۀ این مشخصات بسیار گسترده است و از این‌رو، گروه راهبردی با توجه به امکانات موجود تصمیم گرفت که فهرست‌نویسی مقالاتِ نشریه‌ها از فهرست‌نویسی مقالات مجموعه‌ها جدا شود و فهرست هر کدام جداگانه انتشار بیابد. پس از این تصمیم، استاد افشار طی نامه‌ای( به تاریخ 18 دی ماه1389، که تصویر آن به دنبال این پیشگفتار آمده است)، مسئولیت تدوین فهرست مقاله‌های فارسی را به خانم ایران‌ناز کاشیان و تدوین فهرست مقالات مجموعه‌ها را به ‌آقای عباس مافی، از همکاران دیرین خود در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و از همکاران کنونی کتابخانۀ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی سپرد. با تصویب گروه راهبردی و مدیر مرکز، خانم پارکوهی هارطونیان، از کتاب‌داران و فهرست‌نگارانِ با سابقۀ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و این مرکز، هم به همکاری با این طرح دعوت شدند.

اینک پس از چند سال همکاری این همکاران، فهرست مقالات فارسی در مجموعه‌ها و یادنامه‌ها به علاقه‌مندان عرصۀ ایران‌شناسی و پژوهشهای ایرانی تقدیم می‌شود. این فهرست در برگیرندۀ مشخصات 25188 مقالۀ منتشر شده از 1377 تا 1390ش است. نیز یادآوری این نکته ضروری است که مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بنابر روش معمول و مطلوب خود، همۀ نکته‌هایی را که کتاب‌شناسان و فهرست‌نگاران در نقد و نظرهایشان دربارۀ مجلدات قبلی فهرست مقالات فارسی در مطبوعات طرح کرده اند، بررسی کرده، مدّنظر قرار داده و در موارد لازم، تذکرات و اصلاحات آنان را اعمال کرده‌ است. کسانی که دست در کار تدوین و انتشار فهرست‌ها هستند، خوب می‌دانند که احتمال بروز خطا در ضبط ارقام و اعداد و نام‌ها بسیار است و هر تذکری در این باره، بر دقت در کار می‌افزاید. امیدوارم کتاب‌شناسان و فهرست‌نگاران گرامی همچنان به نقادی و نکته‌سنجی ادامه داده و به انتشار مصون از کژی و کاستی این اثر برجای مانده از روانشاد استاد ایرج افشار، یادگار ماندگاری که به فرهنگ ایرانی و عرصۀ کتاب‌شناسی و فهرست‌نگاری ملی تعلق دارد، یاری برسانند. مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی هم در راه تدوین و انتشار این اثر ارجمند و تکامل بخشیدن به آن در حد مقدورات خود، از هیچ کوششی دریغ نخواهد ورزید. چنانکه پیش از این هم اعلام شده، فهرست‎نگاری جلد یازدهم فهرست مقالات فارسی‌، شامل مشخصات مقالات چاپ شده از 1391ش به بعد، آغاز شده است و به محض آنکه از مشکلات مالی مرکز کاسته شود، انتشار می‌یابد. به منظور دستیابی به همۀ نشریه‎ها، از دانشگاهها، مؤسسه‎های پژوهشی و مطبوعاتی، ناشران مطبوعات، اداره‎های فرهنگ شهرستان‎ها و بنیادهای همتراز آنها کتباً و رسماً درخواست شد یک شماره از هر نشریه و مجموعه‎ای که انتشار می‎دهند، به این مرکز ارسال دارند تا مشخصات مقاله‌های آنها در فهرست مقالات فارسی درج شود. متأسفانه مرکز تاکنون پاسخ قابل توجهی دریافت نکرده است. دسترسی به همۀ نشریه‎های فارسی از راه کتابفروشی‎ها و دکه‌های مطبوعاتی گاه بسیار دشوار و گاه تقریباً ناممکن است. در اینجا مجدداً از مسئولان همۀ نشریه‌های علاقه‎مندند به درج مشخصات مقاله‎ها در فهرست مقالات فارسی ، درخواست می‎شود از فرستادن نسخه‎ای از نشریات خود مضایقه نفرمایند. چنانچه مجلدی از فهرست مقالات فارسی فاقد مشخصات کتاب شناختی مقاله‌های نشریه‎ای باشد، بدان معناست که کتابخانه دائرة المعارف بزرگ اسلامی و گروه تدوین فهرست مقالات فارسی به آن نشریه دست نیافته است. مدیران و مسؤولان نشریات به خوبی واقف اند که هر فهرستی تا جای ممکن باید جامع باشد، و رسیدن به جامعیّت و کمال هر فهرستی بدون همکاری گسترده در سطح ملی امکان‎ پذیر نخواهد بود.

سخن آخر اینکه، با توجه به گسترش دامنۀ فعالیتهایی‌ که محور اصلی آنها کتاب‌شناسی، فهرستها و نمایه‌های اطلاع‌رسان و به‌طور کلی منابع شناخت کتاب است، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی از هرگونه پیشنهاد و طرح در این زمینه، که بتوان با کمترین هزینۀ مالی به کارآمدترین نتیجه دست یافت، استقبال می‌کند. امیدوارم یاری‌های گسترده‌تر همۀ دوستداران استاد ایرج افشار و رهروان راه او، این اثر ملی و متعلق به همۀ فارسی زبانان، ایران‌پژوهان و پژوهشگران حوزۀ مطالعات فرهنگ و تمدن ایرانی را درصورتی پر بارتر، کامل‌تر و ارزشمندتر از پیش عرضه کند.

در پایان، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی سپاسگزاری و قدردانی از کوشش تدوینگران فهرست حاضر را وظیفۀ خود می‌داند:آقای مافی و خانم هارطونیان کوشیده‌اند که این فهرست با ضوابط فهرست‌نویسی معمول و مقبول اهل فنّ هماهنگ باشد؛ خانم بهاره بادافراس با علاقه و احساس مسئولیت عمیق حروف‌نگاری و صفحه‌آرایی این فهرست را بر عهده داشته است؛ آقای‌مهندس صادق خلیق‌تهرانی، طراح نرم‌افزار، با شکیبایی برای مشکلات نرم‌افزاری این فهرست راه حل یافته‌اند، و کتابخانۀ مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی به‌رغم مشکلات مالی، تا حد ممکن به جمع‌آوری منابع لازم همت گمارده است. امیدوارم کاربرد گستردۀ این اثر پاداش درخور این کوششها و همکاریها باشد.

لازم به ذکر است، فهرست مقالات فارسى (يادنامه ها؛ ارج نامه ها...) در 1860 صفحه و با بهاء 150 هزار تومان به فروش میرسد.