خطر تحریف در کمین تاریخ نگاری انقلاب

1395/5/16 ۱۲:۳۶

مراسم رونمایی از کتاب خاطرات حجج اسلام محمدجواد حجتی کرمانی و دکتر عبدالکریم بی‌آزار شیرازی و نیز تجلیل از سه مقاله چاپ شده در خصوص امام خمینی(ره) در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی با حضور یادگار گرامی امام و جمعی از شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی و حوزوی برگزار شد. عصر چهارشنبه (13 مرداد 95) مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی میزبان رونمایی از کتاب های «عشق و تلاش» و «حکومتی بر اساس اخلاق» مجموعه خاطرات حجج اسلام محمد جواد حجتی کرمانی و عبدالکریم بی آزار شیرازی بود.

دبا: مراسم رونمایی از کتاب خاطرات حجج اسلام محمدجواد حجتی کرمانی و دکتر عبدالکریم بی‌آزار شیرازی و نیز تجلیل از سه مقاله چاپ شده در خصوص امام خمینی(ره) در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی با حضور یادگار گرامی امام و جمعی از شخصیت‌های سیاسی، فرهنگی و حوزوی برگزار شد.

عصر چهارشنبه (13 مرداد 95) مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی میزبان رونمایی از کتاب های «عشق و تلاش» و «حکومتی بر اساس اخلاق» مجموعه خاطرات حجج اسلام محمد جواد حجتی کرمانی و عبدالکریم بی آزار شیرازی بود.

****

کاظم موسوی بجنوردی، رئیس دائرةالمعارف بزرگ اسلامی،  در این مراسم ضمن ابراز امیدواری برای اینکه فعالیت های انجام شده سرمشق اندیشمندانی که در راه غنای فرهنگ ایرانی و اسلامی زحمت می کشند باشد، گفت: یکی از مناسبت های این مراسم تقدیر از مقاله ای است که برای حضرت امام خمینی توسط سه نویسنده معتبر ، آقایان دکتر پاکتچی، دکتر حاج منوچهری و دکتر حمید انصاری  نوشته شده است. برداشت من این است که این مقاله از نظر ارزش پژوهشی بی نظیر است من معتقدم که در آینده تمام دانشگاه ها و پژوهشگران داخلی و خارجی به این مقاله ارجاع خواهند داد و ما تصمیم داریم این مقاله را به صورت یک کتاب مستقل هم منتشر کنیم.

رئیس مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی افزود: مناسبت دیگر رونمایی از کتاب خاطرات حجت الاسلام و المسلمین حجتی کرمانی که سابقه دوستی من با ایشان بیش از نیم قرن است، همچنین کتاب با ارزش و آموزنده خاطرات حجت الاسلام و المسلمین بی آزار شیرازی است.

سخنران بعدی این مراسم احمد پاکتچی یکی از نگارندگان مقاله امام خمینی (س) بود که در گزارشی از روند تدوین این مقاله اظهار داشت: نوشتن این مقاله در مقایسه با صدها مقاله دیگر یک دشواری ویژه داشت وآن فراونی حجم آثار و کتب و مقالات منتشر شده، تحقیقاتی که درباره حضرت امام صورت گرفته و کنگره های برگزار شده در مورد امام خمینی (س) است. امام خمینی شخصیتی بود که در داخل و خارج از کشور مورد توجه قرار گرفت و درباره این شخصیت رساله ها و پایان نامه های بسیاری نوشته شده است. به طورمثال فقط در قسمت فقه که بنده متصدی نوشتن آن قسمت بودم ما یک مجلد کتابنامه آثار منتشر شده در مورد دیدگاه های فقهی ایشان داشتیم. چندین همایش در این باره برگزار شده بود و مجموع مقالات این همایش ها فقط در مورد مباحث فقهی بالغ بر بیست جلد کتاب بود. درگیر شدن در چنین مقاله ای، وارد شدن در چنین میدانی و نوشتن درباره کسی که این همه آثار مکتوب و پیچیدگی های علمی و سیاسی خاص درموردش وجود دارد به نظر می رسید کار بسیارسخت و دشواری باشد.

دکتر پاکتچی درباره شروع کار نوشتن این مقاله گفت: سوال این بود که ما چه مسیری را باید در پیش بگیریم که حرفی برای گفتن داشته باشیم . بسیاری از مسیرها از آغاز محکوم به شکست بود یعنی جز مکرر گویی و تکرار کردن آنچه در منابع دیگر است نمی توانست حرفی برای گفتن داشته باشد.

وی افزود: آنچه قرار بود نوشته شود یک مقاله دائرةالمعارفی بود و یک مقالۀ دائرةالمعارفی ویژگی های خاص خودش را دارد برگ برنده ما در این بود که نگاه دایرة المعارفی مبنای عمل ما باشد. مقاله امام خمینی در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی جزو آن دسته از مقالاتی است که اطلاعات به دلیل حجم انبوه هرگز نمی توانست نقطه آغاز نوشتن چنین مقاله ای باشد. بلکه به عکس باید قبل از هر چیزی فکر و اندیشه وخط و مشی در پشت این مقاله وجود می داشت باید مشخص می شد که ما در این باره چه می خواهیم بگوییم. در این نوع نگاه هم یک اشکال جدی می تونست بروز کند و آن مسئلۀ جانبداری بود. ما نمی توانستیم با یک سلسله سیر اندیشه و افکار از پیش تعیین شده به سراغ اطلاعات برویم و با این اطلاعات و داده ها گزینشی برخورد کنیم در حالیکه در یک مقاله دائرةالمعارفی انتظار می رود واقع نما باشیم و آنچه را که در واقعیت وجود دارد به مخاطب انتقال دهیم.

دکتر پاکتچی در توضیح روش نوشتن مقاله امام خمینی (س) گفت: در این مقاله ما از روش زمینه بنیاد یا داده بنیاد استفاده کردیم. قبل از هر چیزی داده ها را جمع آوری و مرتب کردیم و با تکنیک و متدی مفاهیم کلیدی و گزاره های اصلی را از میان داده ها بر اساس مدل داده بنیاد استخراج کردیم و بر اساس یک نظام طبقه بندی، مرتب کردیم. نهایتا نظامی از افکار در قالب تیترهای مقاله شکل گرفت که برآمده از آثار، سخنرانی ها، گفته ها و نوشته های شخص امام راحل بود. در قدم بعدی اطلاعات از منابع استخراج و گزینش می شد و در قالب این چارچوب توزیع و طبقه بندی می شد و نهایتا مواد لازم برای نوشتن یک مقاله تحلیلی درباره حضرت امام فراهم آمد.

وی در پایان افزود: این مقاله هم از نظر تکنیک نوشتن وهم مراحل نوشتن می تواند به عنوان یک مقاله الگو در حوزۀ دائرةالمعارف نویسی مطرح باشد و ازاین الگو در مقالات دیگر هم استفاده شود.

****

در ادامه مراسم آیت الله سید حسن خمینی، سید رضا صالحی امیری، حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی و حجت الاسلام و المسلمین علی کمساری از احمد پاکتچی، فرامرز حاج منوچهری و حمید انصاری، نویسندگان مقاله امام خمینی (س) تقدیر به عمل آوردند.

در این مراسم سید رضا صالحی امیری، با بیان اینکه بزرگترین تهدید تاریخ انقلاب اسلامی تحریف آن است و این تهدید جدی است نگران کننده است، تاکید کرد: این مسئله آینده بسیار خطرناکی را به نسل آتی منتقل خواهد کرد که از امروز باید آن را شناخته و پیشگیری کنیم.

او ادامه داد: دلیل عمده آن این است که جامعه ایران، جامعه‌ای شفاهی است و در جامعه شفاهی اصولاً شرایطی که اتفاق می افتد جامعه، جامعه‌ای است که حافظه کوتاه مدتی دارد؛ ولی حافظه بلند مدت آن معمولاً فعال نیست.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی با اشاره به اینکه در چنین جامعه‌ای تبیین شفاهی تاریخ عمدتاً با سلایق فکری، جناحی و سیاسی و منافع فردی نوعی تلفیق و اغتشاش پیدا می‌کند، گفت: نهایتاً آن چیزی که ما از تاریخ شفاهی و خاطرات شفاهی ایران نیاز داریم، یک پالایش جدی است. در غیر این صورت ما شاهد یک تحریف تاریخی خواهیم شد.

صالحی امیری با تاکید بر اینکه بین خاطرات شفاهی و تاریخ شفاهی فاصله زیاد است، تصریح کرد: خاطره آن چیزی است که فرد از مجموعه آن چیزی که خود در آن سهیم بوده نقل می‌کند اما وقتی ما از تاریخ شفاهی صحبت می‌کنیم یعنی نقل یک پدیده توسط چند نفری که در آن پدیده حضور یا نقش داشتند.

مشاور رئیس جمهوری با اشاره به اینکه امروز در جامعه با تحریف تاریخ مواجه می‌شویم و فردا نسل‌های بعدی چگونه قضاوت خواهند کرد، عنوان کرد: اگر مقداری فاصله بگیریم و به وقایع انقلاب اسلامی نگاه کنیم، نسبت به اندیشه امام و اندیشه‌ای که در حوزه حاکم بود، ساکتین در انقلاب و مدعیان امروز و ساکتین دیروز را ببینیم، چه تحریفی اتفاق افتاد که امروز وضعیت به گونه‌ای شده که انقلابیون بدهکار و ساکتین در انقلاب طلب کار شده‌اند و این تحریف تاریخ است.

صالحی امیری افزود: از این منظر به یک ضرورت قطعی تاریخی رسیدیم که باید وقایع و تحولات انقلاب توسط عناصر و شخصیت‌هایی که حب و بغض ندارند و انصاف و عدالت و اخلاق در وجودشان حاکم است، ثبت و ضبط شود تا آیندگان دچار اعوجاج و تحریف نشوند.

او با بیان اینکه از این منظر ثبت خاطرات آقای حجتی کرمانی و بی آزار شیرازی و مهمتر از همه ثبت خاطرات آیت الله سید حسن خمینی برای آیندگان این نظام یک ضرورت قطعی است، اظهار کرد: هیچ راهی نیست که امروز صالحان وقایع را بنویسند و به نسل‌های بعدی منتقل کنند. اگر وقایع انقلاب را از زبان آقای هاشمی و بجنوردی و انقلابیون در بند نشنویم، باید از زبان ثابتی خائن و عناصر ساواک بشنویم. اگر خاطرات جنگ را از آقای هاشمی نشنویم باید از ژنرال‌های صدام بپذیریم و اگر وقایع امروز را از زبان سید حسن خمینی نپذیریم، باید از ساکتین انقلاب بپذیریم و آن وقت انقلاب دچار تحریف خواهد شد و من فکر می‌کنم ما باید برای این آسیب یک فکر اساسی بکنیم.

****

حجت الاسلام و المسلمین سید محمود دعایی سخنران دیگر این مراسم بود که با ذکر خاطره ای از سالگرد درگذشت حاج آقا مصطفی (فرزند ارشد امام خمینی (س) )گفت: من خاطرم هست که در سالگرد حاج آقا مصطفی با من مصاحبه کردند و گفتم که تعبیر امام این بود که فقدان عزیزشان یکی از الطاف خفیه الهی بود. من یکی از الطاف خفیه الهی را در این دیدم که اتفاقی چنین بیافتد و یکی از ابعاد شخصیتی و معرفتی و کمالات امام بروز کند. امام در آن حادثه عزیزترین فرد و ثمره زندگی و نتیجه دوران ممتدی از تربیت و تعلیم و آموزش دقیقشان را از دست دادند و خیلی برایشان سخت بود. اما صبر و تحمل امام در برابر این مصیبت چیزی بود که هیچ کس باور نداشت. اگر آن اتفاق نمی افتاد کسی به این بعد از ابعاد شخصیتی و معرفت و تسلیم امام در برابر مشیت الهی پی نمی برد.

وی با اشاره به عدم تأیید صلاحیت یادگار امام در انتخابات مجلس خبرگان رهبری، افزود: الآن مشابه چنین اتفاقی را شاهد هستیم. باید چنین اتفاق سنگینی می افتاد تا ما مراتب سازگاری، تحمل، ادب، تسلیم و بی اعتنایی به بسیاری از مظاهری که به آنها می بالیم را مشاهده کنیم. تمام فرهیختگان علمی و معرفتی کشور پشت سر این یادگار عزیز ایستادند. جامعه مدرسین، مراجع، علما، بزرگان همه تأیید کردند. آنچه اتفاق افتاد مقاومت در برابر این حمایت ها و گواهی ها بود. باید چنین اتفاقی می افتاد تا ببینیم این بزرگوار چقدر صبور است و اصلا کلامی به گزافه نمی گوید. تسلیم در برابر مشیت درسی بود که از این حادثه آموختیم. خوشحالیم که در جامعه امیدهایی داریم که در آینده به آنها ببالیم و متکی باشیم.

دعایی در بخش دیگری از سخنان خود با ابراز خوشحالی از اینکه در این مراسم حضور دارد، گفت: من در جریان حیات مبارزاتی و سیاسی هرچه دارم از حجتی کرمانی دارم. ایشان نیز راه خود را مرهون شهید نواب صفوی می داند. مقاومت ایشان در مبارزه زمانی که هیچ امیدی به پیروزی نبود مردانگی و ایستادگی را تدریس می کرد.

****

حجت الاسلام  و المسلمین محمد جواد حجتی کرمانی نیز در این مراسم ضمن تشکر از حاضران و با تشکر از مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) که متولی نوشتن خاطرات او شده است، گفت: مسائل روز طوری است که هر آدم منصفی را داغ می‌کند. اما به قول اخوان ثالث:« زمستان است/ سرها در گریبان است/ سلامت را نخواهند گفت پاسخ» وی افزود: این خاطرات در سال 1372 مصاحبه و ضبط ویدئویی شده و بعد از 23 سال از چاپ خارج شده است. بنابر این این کتاب با وضع اول مصاحبه ها تفاوت هایی دارد. این کتاب از آغاز زندگی من تا روز پیروزی انقلاب اسلامی است. البته مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) در صدد است که خاطرات بعد از پیروزی انقلاب من را نیز منتشر کند.

وی با تأکید بر اینکه امام خمینی (س) خیلی گردن ما حق دارد، افزود: البته ما انقلاب را از شهید نواب یاد گرفتیم. ما عضو کانون قیام بودیم. شاید من حدود 17 سال سن داشتم که عضو کانون قیام بودم. بذر کانون قیام را آقای قوام و بعد مرحوم نواب صفوی در کرمان و اندیشه ما کاشت.

نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی ادامه داد: ما از اولین مریدان امام بودیم. یعنی از زمانی که کسی به عنوان آیت الله ایشان را نمی شناخت و استاد فلسفه و بعد خارج فقه بود و پیش از شروع انقلاب اسلامی مرید ایشان بودیم. گرایش ما به امام خمینی (س) اعم از انقلاب است.

وی با اشاره به اینکه حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی میراث دار 3 خانواده بزرگ است، تصریح کرد: ایشان از جانب مادر به مرحوم آیت الله سلطانی طباطبایی می رسد که از اعلام قم بود. مرحوم آیت الله صدر دایی دوم ایشان می شود. صادق طباطبایی که دایی ایشان بود را باید یاد کنم که در قم زبانزد بود. از طرف پدری نیز مرحوم حاج احمد آقا در صداقت و سادگی زبانزد بود و اصلا تعین آقازادگی نداشت. من وقتی حاج حسن آقا را می بینم یاد پدرش و امام می افتم.

****

حجت الاسلام و المسلمین عبدالکریم بی آزار شیرازی در این مراسم گفت: یکی از خاطراتی که من در قم از امام دارم این است که وقتی که از حصر تهران به قم منتقل شدند مرتب علما و فضلا برای دیدار امام می آمدند. جمعی از مشهد مقدس به ریاست آیت الله مجتبی قزوینی برای دیدار امام آمده بودند. امام به احترام آنها نیم ساعت صحبت کرد. فرمودند که من دو آرزو دارم. یک آرزوی من این است که به زیارت امام رضا (ع) بروم. دومین آرزوی من این است که رساله ای بنویسم که جامع تمام ابواب فقه به اضافه مسائل مستحدثه. بعد از رساله هایی که آن زمان موجود بود انتقاد کردند که این رساله بسیار ناقص و مخصوصا مسائل اجتماعی آن خیلی کم است.

وی با تأکید بر اینکه امام در نجف و قم ضمن مسائل فقهی نکات اخلاقی را به شاگردانشان می آموختند، اظهار داشت: معلوم بود که امام در دوران حصر نکاتی را به ذهنشان رسیده بود و می خواستند که کتابی را در فقه بنویسند که جامع ابواب فقهی و جوابگوی این همه نیازمندی های جامعه باشد. بعد از چند روز من متوجه شدم که امام یک درس خصوصی درباره احکام مسائل مستحدثه در منزل خود دایر کرده است. من با شوق زیاد در این جلسات درس از اول تا آخر حاضر شدم. ریزه کاری های اخلاقی که امام می آورد خیلی از نکات فقه و اصول مهمتر بود. امام واقعا شخصیتی بودند که فقهی که در بعضی موارد از اخلاق فاصله گرفته بود را با اخلاق توأم کردند.

بی آزار شیرازی خاطر نشان کرد: در ماه های آخر عمر امام روزی آقای رسولی محلاتی (مسئول دفتر امام) با من تماس تلفنی گرفتند و گفتند که امام کتب 3 جلدی سعدی می خواهند. چون امام روزها که قدم می زنند می خواهند این کتاب را ضمن قدم زدن بخوانند. برای من خیلی جالب بود که در چنین سنینی ایشان چگونه از این کتاب ها استفاده می کنند و چگونه اصلا اهل مطالعه کتاب هستند. از سویی چرا امام در چنینی سنینی و چنین موقعیتی که تمام فکر و ذکرشان کشورداری است، به فکر کتاب سعدی افتادند؟

وی ادامه داد: وقتی به دوران جوانی امام مراجعه کردم دیدم که امام بوستان و گلستان سعدی را از استاد ادیبی در خمین درس گرفتند و با سعدی آشنایی فراوان دارند. در کتاب های ایشان هم مراجعه کردم و دیدم که در موارد زیاد از اشعار سعدی استفاده کردند. برای من جالب بود که الآن چرا امام به فکر مطالعه سعدی است؟ مطالعه ای کردم و دیدم کتاب گلستان سعدی کتابی است که بسیاری از دولتمردان دنیا را مؤدب به اخلاق کرده و در جلد اول راجع به سیرت پادشاهان عادل و عواقب بد ستم پیشگان و در کتاب بوستان راجع به فتوت و جوانمردی و احسان و عدالت صحبت کرده که برای دولتمردان بسیار مفید است. من فکر می کنم که امام در صدد بودند حکومتی را بر اساس اخلاق بنیانگذاری کنند.

****

آیت الله سید حسن خمینی در این مراسم ضمن تشکر از رئیس دائرة المعارف بزرگ اسلامی گفت: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی یکی از افتخارات جمهوری اسلامی و یکی از باقیات صالحات این مجموعه است. و با توجه و عنایت و علم می گویم که هیچ مجموعه ای در فضای عمومی کشور ما این مقدار غنای فرهنگی کشور ما را تعالی نمی بخشد و این مقدار از توانمندی های علمی و دانش عمومی و فرهنگی در جامعۀ ما برخوردار نیست.

یادگار امام افزود: سه مورد موضوع جلسه ما است که اتفاقا قابلیت این را دارد که با هم بیان شود. حکومتی که امام بر اساس اخلاق بنیان گذاشتند و با عشق و تلاش شکل گرفته و اگر این دو امر مهم باشد ادامه آن هم ممکن است.

آیت الله سید حسن خمینی، حجتی کرمانی را از مفاخر سیاسی و فرهنگی کشور دانست و گفت: جای تأسف است که بینش سیاسی کسی با چنین سابقه‌ای مورد تردید واقع شود؛ کسی که زندگی خود را با مبارزه و انقلاب سپری کرد و هیچ دوره‌ای از زندگی او جز با دلسوزی و پایمردی بر ارزش‌ها نگذشته است. سید حسن خمینی با اشاره به کتاب خاطرات این مبارز دیرین نهضت اسلامی، افزود: درد دین، استقلال، آزادی، آینده این سرزمین و سعادت مردم در لحظه لحظه زندگی نویسنده این خاطرات موج می‌زند.

وی همچنین کتاب خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بی‌آزار شیرازی با عنوان «حکومتی بر اساس اخلاق» را مورد اشاره قرار داد و یادآور شد: اخلاق همه هویت امروز و فردای ماست و جامعه بی‌اخلاق اگر از هر توفیقی برخوردار باشد سر به آبشخوری جز سعادت خواهد گذاشت.

وی همچنین با اشاره به حضور حجت‌الاسلام والمسلمین سید هادی خسروشاهی در جلسه و تلاش‌های وی در راستای تقریب مذاهب، تصریح کرد: امروز دل پیامبر گرامی اسلام(ص) از این فضا شکسته است، چرا که امروز دردها و مصیبت‌های زیادی به نام ایشان و اسلام بر انسان‌ها می‌گذرد.

یادگار امام از تلاش‌های سایر بخش‌های مربوط به تاریخ انقلاب قدردانی کرد و گفت: امیدواریم چنین جلساتی بتواند گامی در راستای تسریع تاریخ نگاری غیر تحریفی انقلاب اسلامی، باشد. سید حسن خمینی در ابتدای سخنان خود نیز مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی را یکی از افتخارات و باقیات الصالحات جمهوری اسلامی ایران دانست و از زحمات کاظم موسوی بجنوردی در این مجموعه قدردانی کرد.

در پایان مراسم از 2 کتاب فوق الذکر با حضور آیت الله سید حسن خمینی رونمایی شد.

به گزارش جماران، معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) در راستای شناسایی ابعاد و زوایای انقلاب اسلامی و معرفی آن به آیندگان در دو بخش تاریخ شفاهی و تاریخ محلی فعالیت هایی انجام داده که تنها در حوزه تاریخ شفاهی می توان به چاپ حدود 40 عنوان کتاب در این زمینه توسط این مؤسسه اشاره کرد. از جمله این کتاب ها خاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی، امام خمینی به روایت آیت الله هاشمی رفسنجانی و خاطرات دکتر صادق طباطبایی است.

البته حدود 30 عنوان کتاب خاطره نیز توسط معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) در دست تدوین است که از جمله آنها خاطرات محمدرضا نعمت زاده، حجت الاسلام و المسلمین سید مهدی طباطبایی، اکبر ترکان و علی اکبر محتشمی پور است.