مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى در یک نگاه

1395/5/3 ۱۲:۲۶

مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى) در یک نگاه

مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى) در یک نگاه

محمّدمهدى محمودى

دكتر محمّدمهدى محمودى؛ استاديار دانشگاه تهران، معمار و طرّاح بناى ساختمان مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى

اولویت اصلی در طراحی این بنا، ایجاد هماهنگی میان طراحی معماری ساختمان با بخش های سازه و تاسیسات مکانیکی و برقی بود. ساختمان بنا، بتنی است و از نظر طراحی سازه به پیشنهاد مهندس علی اکبر معین فر، بلوک های جداگانه اى به ابعاد 11*11 و ارتفاع 10 متر در نظر گرفته شده که با درز انقطاع کنار هم قرار داده می شوند. ساختار بنا طوری است که سازه صلب، امکان تغییر شکل را در هر بلوک به هنگام زلزله فراهم کرده است، به نحوی که علی رغم معماری متنوع مجموعه، رفتار سازه ای در شرایط سازه منظم تلقی خواهد شد.

ساختمان مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى)

ساختمان مركز از دو مجموعه نسبتاً مجزا تشکیل شده که هرکدام در سه طبقه با کاربری های متفاوت می باشند. از نظر دید انسانی، بنا در دو ساختمان سه طبقه دیده می شود که به دلیل هماهنگی با شیب طبیعی زمین به نحوی طراحی شده که بام ساختمان پایینی، حیاط ساختمان اصلی را تشکیل می دهد.

ورودى ساختمان مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى)

ساختمان اصلی شامل سه طبقه به مساحت 21000 متر مربع می باشد. طبقه همکف و اول شامل مخازن کتاب به گنجایش سه میلیون جلد است. این دو طبقه از چهار مخزن مجزای کتاب تشکیل شده است. دوازده سالن نیز در موقعیت های مختلف مخازن جهت فعالیت های تحقیقاتی محققین در نظر گرفته شده است.
ساختمان پایینی به مساحت 11000 متر مربع شامل ادامه مخازن کتابخانه، پژوهشکده ابوریحان بیرونی، بخش چاپ و صحافی، سرسرای ورودی مجموعه و نیز کیفداری می باشد. همچنین این ساختمان دارای تالارهای تخصصی گفتگو و سخن و اندیشه که هر كدام با ظرفیتی بالغ بر هفتاد نفر در کنار آمفی تئاتری به ظرفیت 400 نفر می باشد.

حياط خلوت ساختمان مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى)

وجود نمازخانه و رستوران نیز در کنار این فضاهای عمومی توانسته است این بخش را جهت برگزاری مراسم و سمینارهای مهم تکمیل نماید.
رفت و آمد به این بخش ها در زمان های برگزاری مراسم و سمینارها برای عموم آزاد می باشد. در صورتیکه ساختمان اصلی که در سه طبقه فوقانی قرار گرفته است فقط مختص ورود محققین و پژوهشگران می باشد.
چیدمان کتاب ها به گونه ای است که یک محقق برای رسیدن به یک مطلب علمی می تواند از مسیرهای مختلف از جمله میان محور قفسه های کتاب عبور کند.
از نظر ایمنی و برای حفاظت کتب، هر قسمت دارای پیش فضایی است جهت کنترل ورود و خروج افراد و مدارک. طبقه دوم بنا شامل 18 بخش علمی (دپارتمان) است که هر بخش دارای هفت اتاق برای محققین و یک فضا برای جلسات و کتابخانه اختصاصی برای هر بخش می باشد. تالار امیر المومنین(ع)، تالار هئیت علمی و بخش مدیریت و پذیرایی از دیگر بخش های این طبقه می باشد.
در وسط این طبقه، فضای باز طبیعی و مطبق، محیطی آرام برای محققین فراهم آورده است. این فضا تداعی معماری ایرانی که دارای یک حیاط درونی در فرهنگ ما می باشد و بازتابی است از درون گرایی و خویشتن شناسی در مکتب و فرهنگ ما ایرانیان.

حافظيّه، ساختمان مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى)

كتابخانه و مركز اسناد، مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى)

سقف بنا به صورت دال بتنی مجوف ( وافل) به عمق 25 سانتی متر طراحی گردید. دیواره های داخلی تلفیقی از بتن نمایان (اکسپوزه) و نماسازی های ویژه نظیر چوب یا آجر است. با توجه به تاکید طرح معماری در خصوص بتنی بودن سطوح فضای داخلی، به هنگام اجرا دقت ویژه ای جهت ستون های سازه صورت گرفته است.

به دلیل کاربری تخصصی این مجموعه، در عین زیبایی و رعایت مسائل فنی، دارای عملکردهای صحیح نیز می باشد. مبلمان ثابت و غیرثابت داخلی به طور اختصاصی و با توجه به ویژگی های مورد نظر کاربران، طراحی و به منظور ایجاد فضاهای آرام فرهنگی، از فرم های اسلیمی و رنگ ها و مصالح خاص به نحوی استفاده شده است که در نهایت با وجود رعایت اقتصادی بودن پروژه، کل مجموعه از هماهنگی مطلوبی برخوردار گردیده است.
همچنین، در کفسازی فضاهای داخلی از مصالح سنگی متفاوت(به لحاظ رنگ و اندازه) استفاده شده است.

ورودى و لابى ساختمان مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى)

نمای بیرونی بنا با آجر قرمز رنگ پوشیده شده است که این امر باعث تاکید فرهنگ اسلامی و ایرانی بنا شده و سیمای گرم و دلپذیری را به نمایش گذاشته است. این ساختمان از نظر بصری دارای استحکام بوده که بیانگر غیر قابل نفوذ بودنِ آن و القای اینکه، اینجاست گنجینه ی کتاب و آنچه در دید اول به انسان منتقل می شود این است که به راستی اینجاست نگاهبان کتاب و ساختمانی است در شأن محققان فرزانه و کتاب های گرانبها.
فضاهای باز نیز با توجه به فرم و شیب طبیعی زمین، طراحی شده که باعث دید و منظرهای متنوع گردیده و نحوه چیدمان پوشش گیاهی و درختان آن نیز به این مهم یاری نموده است.

فضای باز و سبز در اطراف ساختمان ها و نیز درون آن ها، محیط آرام و مناسبی را برای تحقیق و مطالعه فراهم می کند.
هوای خنک ودلنشین در تابستان و گرم و مطبوع در زمستان از طریق سیستم تهویه مطبوع مجموعه متشکل از دو دستگاه چیلر جذبی و دو دستگاه دیگ بخار و نیز دستگاه های هواساز و همچنین فن کوئل تامین می گردد.

نشان مركز، سر در ساختمان مركز دائرة المعارف بزرگ اسلامى(مركز پژوهش هاى ايرانى و اسلامى)

سیستم اطفاء حریق مجموعه مرکب از سیستم تر و خشک آبی است که به جعبه های آتش نشانی ختم شده و کپسول های پودر و CO2 و نیز لوله کشی گاز CO2 برای مخازن کتاب، مجموعا ضریب اطمینان و ایمنی را برای مجموعه فراهم می نماید.
سیستم های آبرسانی و جمع آوری و دفع فاضلاب مجموعه نیز بر اساس آخرین استانداردهای موجود طراحی و اجرا گردیده است. این مجموعه به سیستم های روشنایی نرمال و اضطراری، تلفن مرکزی دیجیتال، اعلام حریق و نیز صوتی مجهز گردیده است.
این ساختمان از یک طرف نظرگاهی است به کل شهر و از طرفی دیگر به کوه و طبیعت. این امر کمک می کند تا محققین، از درون، از طبیعت و از مادیات که انسان همواره درگیر آنهاست، به عمق مطالب با آرامش بنگرند و بنگارند آنچه میراث فرهنگ و تمدن ایران و اسلام است.