تهران آسمان می‌خواهد

1395/1/31 ۰۹:۳۴

هنر رسانه‌ای برای فرهنگ‌سازی در سطح جامعه است و نهادهای بسیاری تلاش دارند تا در طول سال با ایجاد شرایط ظهور و بروز هنر در میان مردم، گفتمان هنری را در میان اجتماع باب کنند. سازمان زیباسازی شهر تهران یکی از این نهاد هاست که در جهت توسعه هنر در میان اقشار جامعه تلاش می‌کند

  علی غرضی: هنر رسانه‌ای برای فرهنگ‌سازی در سطح جامعه است و نهادهای بسیاری تلاش دارند تا در طول سال با ایجاد شرایط ظهور و بروز هنر در میان مردم، گفتمان هنری را در میان اجتماع باب کنند.  سازمان زیباسازی شهر تهران یکی از این نهاد هاست که در جهت توسعه هنر در میان اقشار جامعه تلاش می‌کند. این سازمان در اردیبهشت سال گذشته با اکران گسترده آثار هنری روی بلیبوردهای شهر تهران در رویداد «نگارخانه‌ای به وسعت شهر» جلوه خاصی به شهر تهران بخشید و توانست شهروندان تهرانی را تا حدودی با هنر آشنا کند و در روزهای آغازین سال جاری نیز با برپایی سالانه هنرهای شهری بهار تهران (بهارستان) تلاش کرد تا زمینه تعاملی هنر و شهروندان را به شکلی مأنوس‌تر فراهم سازد. البته در این رویداد نیز چون بسیاری از رویدادهای مشابه، جای بسیاری از هنرمندان نامی خالی بود و بهتر می‌شد اگر این سالانه بهارانه، باحضور طیف‌های گسترده‌تری از هنرمندان برگزار می‌شد. آنچه می‌خوانید ارزیابی اهالی هنر از این اقدام است. پیداست که چنین اقداماتی هم می‌تواند برحسب تحلیل‌های سیاسی ارزیابی شود و هم براساس رویکردهای صرفاً هنری. گزارش حاضر کوشیده است ابعاد این ماجرا را بکاود.

تهران چگونه «بهارستان» شد
هدف از برگزاری رویداد هنری «بهارستان» به گفته مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران، همگامی هنرمندان با شهروندان در ایجاد نشاط و پویایی در محیط شهری در ایام عید نوروز اعلام شد و حال پس از برگزاری این رویداد عیسی علیزاده ضمن مثبت ارزیابی کردن  سالانه هنرهای شهری بهار تهران می‌گوید: بازخورد عمومی و اجتماعی رویداد «بهارستان» و همچنین بازخورد آن بین گروه‌های هنری مختلف و هنرمندانی که در این دوره مشارکت کرده بودند، بسیار خوب بود و این نشان داد که این رویداد از کیفیت مطلوبی برخوردار بوده که توانسته مخاطبان خود را جذب کند و تأثیرگذاری مثبت داشته باشد.
مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران از سالانه «بهارستان» به عنوان شروعی برای یک برندسازی در عرصه هنر شهری یاد کرد و ادامه داد: می‌توان گفت همه اتفاقاتی که سال‌ها در این زمینه انجام شده بود، منجر به این شد که رویداد «بهارستان» به  برندی حائز اعتبار تبدیل شود تا بتواند در بین گروه‌های هنری مختلف جریان ساز و در فضای شهری نیز تأثیرگذار باشد.
وی با اشاره به دورنما و سیاست کلی سازمان زیباسازی در اجرای طرح «بهارستان» یادآور شد: ما امیدوار هستیم که این رویداد منجر به جلب مشارکت بیشتر هنرمندان حرفه‌ای شود؛ اگر چه نگاهی نیز به گروه‌های هنری دانشجویی داشته‌ایم تا بدین ترتیب فرصتی برای ارائه و اجرای بسیاری از ایده‌های هنری فراهم شود که می‌تواند به صورت دائم یا موقت به فضای شهری راه یابد، همچنین ما امیدوار هستیم که این جریان بتواند در مجموعه هنرهای شهری در سطح کشور و ارتقای آن تأثیرگذار باشد.
سیدمجتبی موسوی دبیرکل سالانه هنری «بهارستان» بزرگترین ویژگی رویداد «بهارستان» را استقبال هنرمندان عرصه تجسمی  و شهروندان از سالانه هنرهای شهری بهار تهران می‌داند.
او که سرپرست معاونت فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهرداری تهران است درباره رویداد «بهارستان»  اظهار کرد: «بهارستان» رویدادی است که در ادامه سلسله برنامه‎های استقبال از بهار انجام ‌شد و استقبالی شایان از سالانه هنرهای شهری بهار تهران از سوی هنرمندان صورت گرفت.برداشت ما در سازمان زیباسازی این است که این رویداد توانسته فرصتی ایجاد کند تا رفتارهای معاصر هنری در قالب یک رویداد سالانه در سطح شهر فرصت بروز پیدا کند تا هنرمندان بتوانند ایده‌های هنری خود را به نمایش بگذارند.
موسوی با اشاره به حضور هنرمندان حرفه‌ای در این دوره از طرح «بهارستان» بیان کرد: مشارکت هنرمندان حرفه‌ای در رشته‌های مختلف بسیار خوب بود و می‌توان گفت یکی از ویژگی‌های این دوره محسوب می‌شود.
وی افزود: در همه گرایش‌های بهارستان، علاوه بر هنرمندانی که ثبت نام کرده بودند، هنرمندان مدعو نیز حضور داشتند که با اشتیاق در این رویداد حضور یافتند به طوری که در بخش گرافیک، نقاشی دیواری، مجسمه و حتی بخش فانتزی تخم مرغ‌های نوروزی حضور بیش از ۴۰۰ هنرمند جوان و پیشکسوت حرفه‌ای اتفاق کم‌نظیری بود.
موسوی با اشاره به اهمیت ارتباط مخاطب با آثار هنرمندان گفت: دغدغه‌ای که هنرمندان تراز اول ما برای ارائه آثارشان در فضای شهری و میان مردم دارند در این رویداد مشخص شد و نشان داد که هنرمندان حرفه‌ای ما که بسیاری از آنها آثارشان در گالری‌ها و نمایشگاه‌های مختلف با مبالغ بالا خرید و فروش می‌شود، چقدر ارتباط دو سویه با مخاطب برایشان مهم است.
موسوی در پایان  یادآور شد: ما علاقه‌مندیم که این فعالیت‌ها را با رفع نقایص آن توسعه دهیم و با پیشرفت در برگزاری رویدادهای هنری، فرصتی ایجاد کنیم که هنرمندان ما امکان اجرای ایده‌های خود را در شهر پیدا کنند.
هنرمندان در «بهارستان» چه کردند
رویداد هنری «بهارستان» با توجه به برگزاری آن به شکل مستقل برای اولین بار در آستانه نوروز ۱۳۹۵ تجربه ‌شد؛ اما با توجه به شیوه برگزاری توانسته نظر بسیاری از هنرمندان پیشکسوت، باسابقه و جوان را به خود جلب کند تا در این رویداد هنری به ارائه اثر بپردازند و با آثار خود به تعامل و همسخنی با شهروندان بنشینند. در ادامه نظر چند هنرمند حرفه‌ای و باسابقه را که در بخش‌های مختلف این رویداد حضور داشتند مرور می‌کنیم.
افزودن جلب توجه مخاطب
جمشید حقیقت‌شناس هنرمند نقاش که در بخش نقاشی دیواری رویداد «بهارستان» حضور دارد درباره آثار خود گفت: اثرم در بخش نقاشی دیواری با موضوع  «آسمان» بود، چرا که معتقدم تهران شهری است که آسمان ندارد و شهری است که احتیاج به آسمان دارد.
وی افزود: اگر آسمان در شهر وجود نداشته باشد افق و دوربینی که شهروندان باید داشته باشند از دست می‌رود. به نظرم رسید که امسال این کار را انجام دهم و دوست داشتم توجه مخاطب را به موضوع آسمان در تهران جلب کنم.
این هنرمند باسابقه نقاش ادامه داد: شهر ما احتیاج به آسمان دارد، همانطور که  مردم نیازمند آسمان هستند. متولیان شهر هم باید کمک کنند تا آسمان شهر دیده شود. باید هر فعالیتی که در شهر انجام می‌شود در راستای کمک به دیده شدن آسمان باشد، اتفاقی که این روزها کمتر رخ می‌دهد و تمام فعالیت‌ها در راستای حذف آسمان و توجه بیشتر به زمین و موضوعات زمینی است.
رنگ‌هایی برای شادی
محسن ناصریان هنرمند نقاش و استاد دانشگاه، یکی دیگر از هنرمندان حاضر در بخش نقاشی دیواری سالانه «بهارستان» با بیان اینکه تلاش کرده تا اثرش بازتابی از فضای بهار باشد، گفت: در اثری که به عنوان نقاشی دیواری در «بهارستان» ارائه کردم از رنگ‌های شاد استفاده کردم تا این اثر بازتابی از فضای فصل بهار باشد.
او افزود: مردم همیشه به شادی و نشاط نیاز دارند و به همین خاطر در اثرم روی این موضوع تأکید کردم و با توجه به اینکه تناسب میان فضای سبز و شهروندان کم است باید هرچه بیشتر به آثار هنری در سطح شهر توجه شود.این استاد دانشگاه گفت: حضور آثار هنری در سطح شهر اتفاق بسیار خوشایندی برای تهران است؛ زیرا دید مردم به مرور به آثار هنری عادت می‌کند و دیدگاه بصری آنها ارتقا پیدا می‌کند. البته‌ نباید کار در فضای شهری را با گالری اشتباه گرفت. هنرمندانی که آثار هنری در سطح شهر ارائه می‌‌دهند باید روی مقوله سادگی توجه داشته باشند و نباید آثار با پیچیدگی زیاد را در معرض دید عموم قرار دهند.
تلفیقی از معماری و مجسمه
پریسا خضابی، هنرمند باسابقه مجسمه سازی، سازه‌ای تلفیقی از معماری و مجسمه را در رویداد «بهارستان» ارائه کرده است. این هنرمند درباره اثر خود در رویداد «بهارستان» که با عنوان «معبد درون» ارائه داده است گفت: با تأسی از عناصر معماری و نمادشناسی دایره که نشان از آسمان دارد و مربع که زمین را یادآور می‌شود این اثر ارائه شده است، در اصل این اثر مکعب مستطیلی است که سطوح آن با استفاده از مواد و الیاف طبیعی مثل شاخه، برگ، ریشه خشک و کنف  پوشیده‌ شده‌ است.وی افزود: این حجم با ایجاد فضاهایی مبهم  در وجوه مختلف باعث تهییج بیننده در کشف راز درون آن می‌شود و در مرکز سقف استوانه‌ای عمودی که به شکل نگاتیو با استفاده از الیاف آویزان شده نگاه مخاطب را به سمت مرکز این اثر سوق می‌دهد.
خضابی ادامه داد: این مکعب به گونه‌ای تعبیه شده است که در دیواره‌های آن با استفاده از فرم‌هایی، با مخاطب وارد تعامل می‌شود و از طریق همین حفره‌هاست که مخاطب می‌تواند با ارزش‌های بصری متنوع داخل این اثر هنری وارد گفت‌و‌گو شود.
این هنرمند توضیح داد: داخل این مکعب یک سری کنف تعبیه شده که به دور دایره‌ای توخالی محاط شده با مربع در سقف  قرار گرفته است، ارتفاع کار ۳ متر و 30 سانتیمتر است. در داخل این مکعب در اطراف استوانه توخالی، سطوح مربع در گردشی هماهنگ به دایره سقف صعود پیدا می‌کند، رفتاری که ما در حوزه معماری اسلامی در مسیر تبدیل دیواره‌های مسجد به سمت گنبد و بعضاً به همراه مقرنس دیده‌ایم.  مسیری از کثرت به وحدت در دیواره‌های این سازه با فرم‌هایی برگرفته از معماری ایرانی اسلامی تعبیه شده و حتی وجهی محراب‌وار برای ورود بیننده در نظر گرفته شد.
بافته‌های خیال با مجسمه
فرزین هدایت زاده، از هنرمندان شناخته شده عرصه مجسمه‌سازی کشور درباره اثر خود که در سالانه «بهارستان» ارائه کرده است توضیح داد: من توانسته‌ام در این سالانه یک اثر با استاندارد جهانی در شرایط بومی ارائه کنم. هنرمند کسی است که شغلش بازی کردن با علایقش است و من در ۶ ماه اخیر علاقه‌مند به گره و بافت‌های فرش و گلیم  شده‌ام و به موضوع بافت در فرهنگ ایران می‌پردازم و آن را به شکل زیبایی‌شناسانه وارد فضای شهری می‌کنم. البته نخ‌ها را به صورت بزرگ‌تر می‌بافم و می‌خواهم بافته‌های خیال خود را نشان بدهم.وی افزود: همواره به دنبال یک تازگی و ارائه آن در هنر مجسمه‌سازی هستم. البته نمی‌خواهم چیزی را به کسی بیاموزد و قصدم ارائه زیبایی همانند گل است که چیزی را برای دیدن نشان بدهم. این موضوع به خودی خود می‌تواند سطح سواد بصری را ارتقا بدهد که برای من همین کافی است.
هدایت زاده، درباره انگیزه‌اش برای چنین اثری با رویکرد بومی گفت: معلوم است اگر در سطح جهانی گام به گام با هنرمندان جهانی پیش نرویم، عقب می‌مانیم، اما باید همانند هر هنرمند جهانی به درونمایه ملی و قومی خود توجه داشته باشیم تا همراه با تحولات جهانی هنر حرکت کنیم.
عکسی از آلبوم خانوادگی
مهنوش مشیری تصویرگر پیشکسوت و هنرمند مدعو بخش تخم مرغ‌های نوروزی سالانه «بهارستان» نیز درباره اثر خود در این رویداد هنری گفت:  از آنجا که تخم مرغ‌های نوروزی در فرهنگ ایرانی رنگ خاطره‌ای به یادماندنی از نوروز است و در دوران کودکی بیشتر تخم مرغ‌های رنگی عیدی می‌گرفتیم در «بهارستان» یک عکس خانوادگی را که برای ۶۰ سال پیش است روی حجم تخم مرغی شکل حک کردم.
وی افزود: این عکس برای نوروز سال ۱۳۳۶ است و اگرچه برای من خاطره انگیز است اما برای مخاطبان نیز می‌تواند خاطره‌ای را تداعی یا آنها را به این وسوسه بیندازد تا به آلبوم‌های خانوادگی خود رجوع کنند.
این تصویرگر با اشاره به آشنایی مردم با تخم مرغ رنگی گفت:  بهترین بخش از رویداد «بهارستان» بخش تخم مرغ‌های نوروزی بود زیرا مردم با این فرم آشنایی کامل دارند و وقتی آن را در حجمی بزرگ با تصاویر هنرمندانه می‌بینند باعث جذب آنها به هنر می‌شود. به همین خاطر است که می‌بینیم بیشتر هنرمندان حرفه‌ای جذب این بخش از سالانه «بهارستان» شدند چون قدرت تعامل این بخش با مخاطبان و شهروندان بیشتر است.
گنبدهای ایرانی
رضوان صادق‌زاده هنرمند نقاش نیز که در بخش تخم مرغ‌های نوروزی به ارائه اثر پرداخته درباره اثر خود توضیح داد: تصمیم گرفتم با الهام از دیوارهای آجری که برگرفته از گنبد شیخ صفی است روی تخم مرغ کار کنم.
وی بیان کرد: مدتی است که روی هفت پیکر نظامی گنجوی کار می‌کنم و مجموعه آثاری را با این موضوع کار کردم که بزودی برای آن نمایشگاهی نیز برپا خواهم کرد. وقتی از هفت پیکر سخن می‌گویم، هفت گنبد نیز در ادامه آن خواهد آمد و داستان‌هایش تداعی خواهند شد. از آنجایی  که مدتی پیش روی این گنبدها کار کردم و همان‌طور که هفت پیکر در ذهنم بود، در طرح تخم مرغ نوروزی نیز فکر کردم روی گنبد آجری کار کنم. روی طرح تخم مرغ نوروزی از دیوارهای آجری بهره گرفتم و دور تا دور تخم مرغ را آجر در برگرفته است و نسبت به بقیه آثار این رویداد متفاوت شد.
وی همچنین درباره تأثیرگذاری این بخش از رویداد «بهارستان» در سطح شهر اظهار کرد: به نظر می‌رسد عموم مردم به عنوان یک تفریح به این آثار نگاه می‌کنند، در حالی که  برخی از این آثار می‌توانند سواد بصری مردم تهران را بالا ببرند.  تخم مرغ‌ها آثار خوبی هستند، اما بعید می‌دانم سازمان زیباسازی آنها را نگهداری کند به همین دلیل هنرمندان برایشان این بخش خیلی جدی نیست درحالی که اگر این آثار حفظ شوند وهنرمندان بدانند آثارشان در جایی نگهداری می‌شود و به نمایش در می‌آید قطعاً با تمرکز و جدیت بیشتری کار می‌کنند.
شستن سیاهی‌ها
خشایار تیموری هنرمند طراح و گرافیست که سابقه دریافت جایزه هفته گرافیک توکیو را هم در کارنامه خود دارد درباره اثری که در رویداد هنری «بهارستان» ارائه کرده، گفت: در اثری که ارائه کردم یک ماهی را کشیدم که دارای پولک‌های مشکی رنگ است و به مرور این پولک‌ها قرمز می‌شود. البته این سیاهی‌ها را که از تن ماهی شسته می‌شوند را با کلماتی مثل حسد، دروغ، کینه و... نشان داده‌ام.
این هنرمند به دشواری ارائه اثر هنری در فضای شهری اشاره کرد و گفت: ارائه آثار هنری در سطح شهری دشوار است و من تلاش کردم تا اثرم را به گونه‌ای خلق کنم که مخاطب را به خود جذب کند.
این هنرمند افزود: در سال‌های اخیر هنر شهری در کلانشهر تهران پیشرفت خوبی داشته و شاهد بهتر شدن آن هستیم. با وجود این باید توجه ویژه‌ای به هنر شهری شود تا شاهد گسترش آن در میان مردم باشیم.
این هنرمند با بیان اینکه باید در ارائه آثار هنری از شلوغی اجتناب کرد، گفت: برخی آثار هنری شلوغ هستند و مخاطب تحت تأثیر این شلوغی قرار می‌گیرد. در آثار هنری در سطح شهر و در رویدادهایی چون «بهارستان» باید نگاه‌مان به آثار طوری باشد که مخاطب در مدت زمان اندکی مفهوم اثر را درک کند.
نقدی به شبکه‌های مجازی
عبدالحمید زنگانه از هنرمندان باسابقه عرصه گرافیک در مورد دو اثری که در رویداد «بهارستان» ارائه کرده، اظهار کرد: در یکی از آثارم روی موضوع سال میمون تکیه کردم و در متن اثرم آوردم «سال ۹۵ سال میمون و مبارک» تا از کلمه‌ میمون در دو جنبه استفاده کنم.
او افزود: همچنین در دیگر اثرم روی جمله «بهار حضور توست» تأکید کردم. البته در این اثر نقدی به شبکه‌های مجازی داشتم که این روزها سبب دوری خانواده از یکدیگر شده است.
این هنرمند با اشاره به تفاوت‌های گرافیک شهری خاطر نشان کرد: نباید فراموش کرد که فضای گرافیک شهری با فضای گرافیک معمولی تفاوت‌ دارد و در این میان باید تلاش کنیم تا در سطح شهر پیام را سهل‌تر و راحت‌تر به مخاطب ارائه کنیم.
زنگانه اضافه کرد: البته در فضای شهری محدودیت‌هایی نیز وجود دارد و همین به سختی کار اضافه می‌کند. با این حال کار در فضای شهری به خاطر دیدن آثار توسط عموم مردم از لذت خاصی برخوردار است.

منبع: ایران