1393/2/15 ۰۸:۱۹
به طور كلی آثار استاد مطهری به دو دسته آثار مدون كه با عنوان «مجموعه آثار»، به وسیله انتشارات صدرا به چاپ می‌رسد و دسته دیگر آثار غیرمدون و انتشار نیافته مطهری است كه به نظر مؤسسه صدرا مجموعه بزرگ و منبع گرانقدری را تشكیل می‌دهد كه سالیان دراز با تدبر و پژوهش بسیار، گردآوری شده و انتظام یافته است. از نظر اینان مجموعه مزبور خود نظمی درونی دارد و به دست خود شهید بر شیوه موضوعی و الفبایی نوشته و سامان داده شده است.
مطالعه موضوعی آثار
به نظر می‌رسد استفاده درست و عمیق از آثار پرحجم مرحوم مطهری و اشراف كامل بر همه جنبه‌های فكری، دینی، فلسفی و فرهنگی آن كار آسانی نباشد و برای حل مشكل مزبور به ویژه برای نسل پس از انقلاب و نسلهای آینده كه دوران خاص مطهری را درك نكرده‌اند، تولید و عرضه فهرستها و راهنماییهای جهت داشتن سیر مطالعاتی، مفید و ضروری باشد.
نخستین فایده آن است كه به خوانندگان و محققان علاقه‌مند به تحقیق كمك می‌كند تا مسائل و مطالب مورد نیاز خود را در مجموعه آثار استاد مطهری پیدا كنند و در روند تحقیق خود از آن سود بجویند.
دوم اینكه مطالب این فهرست، این امكان را به كلیه دانشجویان علوم انسانی و اجتماعی در رشته‌های گوناگون می‌دهد تا موضوعهای كلیدی در آن رشته را در یكجا و جایگاه اصلی خود با كمترین زمان ممكن دنبال كنند.
سوم اینكه مطالعه فهرست موضوعی، دقت و پركاری شگفت‌انگیز استاد مطهری را به خوبی آشكار می‌سازد و حیات علمی وی را در برابر چشم می‌نهد تا به منزله درسی به پویندگان علم و حقیقت بیاموزد كه علم و حقیقت آسان و ارزان به دست نمی‌آید.
منصور پهلوان (1332ـ) در مطلبی با عنوان «ویژگیهای آثار استاد شهید مرتضی مطهری»، كه در شماره پیاپی 74 مجله مقالات و بررسیها چاپ شده، به بررسی نقش و تأثیر آثارشهید مطهری در میان پژوهشگران علوم اسلامی و آثار سایر نویسندگان معاصر پرداخته است. از نظر نویسنده، عمده‌ترین این ویژگیها عبارتند از: آسان‌نویسی مطالب دشوار، حل مشكلات و پاسخگویی به سؤالات، بررسی مسائل ضروری، مفید بودن و سودمندی، پاسخ به انتقادها، بی‌طرفی در تحقیق و عدم تعصب، معرفی بدعتها و تحریفها و لحن مشفقانه. به اذعان وی، آثار و تألیفات استاد مطهری نقش به سزایی در آگاهی و بیداری نسل حاضر داشته است و وی با بهره‌گیری از علوم مختلف اسلامی و آشنایی با مكاتب گوناگون فكری و برخورداری از غیرت و حمیت دینی در دهه‌های 30 تا 50 شمسی، به مرزبانی عقیدتی و حراست از مبانی اندیشه اسلامی پرداخت و با تالیف دهها جلد كتاب راهگشای جویندگان حقیقت شد. در این نوشتار در مقام بیان بعضی از ویژگیهای آثار استاد، به هشت ویژگی عمده و بارز بسنده شده است.
سیر مطالعاتی آثار شهید مطهری
انجمن اسلامی دانشگاه تربیت معلم، سیر مطالعاتی آثار شهید مطهری را در جزوه‌ای ترسیم كرده، و سیر مطالعاتی آثار وی را به دو سبك و روش كتاب به كتاب و موضوعی تبیین كرده است. سیر مطالعاتی كتاب به كتاب، به سه سطح مقدماتی، متوسط و عالی تقسیم شده است كه برخی از آن بدین شرح است:
1ـ كتابهایی كه برای سطوح مقدماتی مناسب است: داستان راستان، گفتاری درباره جمهوری اسلامی، نهضت‌های اسلامی درصد ساله اخیر، كتاب‌سوزی ایران و مصر، اخلاق جنسی در اسلام، ولأها و ولایتها، بیست گفتار، پیامبر امّی، ختم نبوت، و مسئله انفاق.
2ـ كتابهایی كه برای سطوح متوسط قابل استفاده است: امدادهای غیبی در زندگی بشر، دیدگاه توحیدی، مقاله‌های جهان بینی الهی و مادی، ماتریالیسم در ایران، (ضمیمه كتاب29)، مباحثی از متفكر شهید استاد مطهری (جمهوری اسلامی80)، ماهیت نهضت امام خمینی(جمهوری اسلامی182 ـ 184). تكامل اجتماعی انسان، زندگی جاوید و حیات اخروی، حقوق زن، فلسفه قیام و انقلاب مهدی، مرجعیت و روحانیت، ده گفتار و... .
3ـ كتابهایی كه برای سطوح عالی مورد استفاده خواهد بود: هزارة شیخ طوسی، جلد دوم، مقاله «الهامی از شیخ‌الطایفه»، اصول فلسفه و روش رئالیسم، عدل الهی، سیری در نهج‌البلاغه، آشنایی با علوم اسلامی و...
عنوانهای سیر مطالعاتی موضوعی چنین است: دین و ادیان، فلسفه و كلام، حكومت و دولت، تاریخ و جامعه، تربیت و روان‌شناسی و مدیریت، معاد، نوبت، قرآن، حدیث، نهج‌البلاغه، امامت و قائمیت، شیعه و فرق اسلامی، تاریخ تمدن و فرهنگ اسلام، عبادت و احكام، حقوق و قانون، اخلاق در اسلام و مكاتب دیگر و بررسیهای اسلامی. لازم به یادآوری است كه منابع هریك از موضوع‌ها با ذكر كتاب و موضوع و شماره صفحه آمده است.
كتابنامه توصیفی و موضوعی
دكتر غلامعلی حداد عادل، (1324ـ) نیز در كتابی با عنوان «سیری در آثار استاد شهید مرتضی مطهری؛ كتابنامه توصیفی و موضوعی»، كه آن را بنیاد فرهنگی امام رضا(ع) در سال 1362 منتشر كرد، به ارائه و عرضه جداگانه و تفكیكی گفتارهای آیت‌الله مطهری درباره مسایل گوناگون پرداخته است. به اذعان تنظیم كننده، این اقدام كه حركتی نو و ابتكاری است، به خواننده اهل تحقیق، برای یافتن موارد مورد نیاز كمك خواهد كرد. از نظر وی، مجموعه نوشته‌ها و نوارهای بازمانده از مطهری، شبیه شهر بزرگی است كه كوچه‌ها و خیابانهای گوناگونی دارد و كتاب حاضر به منزله نقشه این شهر است كه مقصد و مقصود او را به هر كس نشان می‌دهد تا هم سرگردان نشود و هم سریعتر به مقصود برسد.
كتاب از دو مقدمه و چهار بخش تشكیل شده است: مقدمه اول به قلم غلامعلی حداد عادل و مقدمه دوم به وسیله نویسنده نوشته شده است. بخش نخست با عنوان نظر دیگران درباره مطهری، به نظریه‌های امام خمینی، (شامل پیامها و سخنرانی)، آیت‌الله سیدمحمدحسین طباطبایی و آیت‌الله حسینعلی منتظری درباره شهید مطهری اختصاص دارد.
بخش دوم كتاب، نوشته‌ای از عبدالكریم سروش است كه به نقش اندیشه‌های مطهری پرداخته شده است.
زندگی استاد مطهری عنوان سومین بخش كتاب است كه شامل این موضوعهاست: زندگی پربار استاد مطهری، حیات معنوی و اخلاقی استاد، حیات علمی استاد، كلاسها و درسهای استاد و آنان كه استاد شهید را پرورانده بودند.
بخش چهارم كتاب با عنوان كتابهای استاد كه مفصل‌ترین بخش كتاب است، شامل فهرستهای زیر است: فهرست الفبایی كتابهای استاد فهرست توصیفی كتابهای وی، فهرست موضوعی كتابهای او، فهرست كتابهای ترجمه شده و فهرست كتابها و مقاله‌های چاپ نشده مطهری.
بخش پنجم به نوارها اختصاص دارد كه در آن لیست الفبایی و موضوعی سخنرانیهای مطهری آمده است.
بخش آخر نیز به مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها اختصاص دارد كه فهرست مقاله‌ها و كتابهای: اسلام؛ نیازهای جهان امروز، امدادهای غیبی در زندگی بشر، بیست گفتار، حماسه حسینی، ده گفتار، گفتارهای معنوی، مجموعه مقاله‌ها و مقاله‌های فلسفی و نیز فهرست مقاله‌های منتشر شده در روزنامه‌های اطلاعات، جمهوری اسلامی، كیهان، هفته‌نامه سروش، مجله مكتب اسلام، مجله الهادی، مجله مكتب تشیع و نیز فهرست پایان‌نامه‌ها و رساله دكتری كه به راهنمایی مرحوم مطهری به نگارش درآمده، به ترتیب حروف الفبا آمده است.
اندیشه مطهر
سیدمحمد حسینی و محمدجواد رودگر در كتاب «اندیشه مطهر» به سیر در افكار شهید مطهری پرداخته‌اند. كتاب در واقع حاصل پژوهش در آثار بیانی و نوشتاری شهید مطهری در زمینه اندیشه دینی است كه در پنج بخش گردآمده است. به اذعان نویسندگان، تبیین منطقی و عقلانی دین و اندیشه و معرفت دینی و تبلیغ صحیح و روشمند و با جاذبه آن، از مهمترین وظایف عالمان دینی و دردمندان میدان فرهنگ و معارف اسلامی به ویژه در دوران كنونی كه اندیشه دینی در عرصه جهانی موج آفرینی كرده و ادعای مدیریت و هدایت و ارشاد جامعه بشری و تامین نیازهای فكری و روحی و اجتماعی آنان را دارد؛ این رسالت، مهمتر و دقیق‌تر می‌نماید. به اعتقاد وی، زمانی كه پرسشها و شبهه‌های بی‌شماری از سوی موافقان و مخالفان حضور و ظهور دین مطرح می‌شود و بسیاری از مسائل فكری جدید را پدیدار می‌كند، نقش‌آفرینی دین و اندیشمندان دینی بیشتر جلوه‌گری می‌كند.
نویسندگان در انگیزه خود از تألیف این اثر، از استاد مطهری به عنوان متفكر، اندیشمند و فیلسوف شهیر اسلامی كه به خوبی توانست به عنوان یك معلم و مبلغ دینی به دین‌شناسی و اسلام‌شناسی دست یابد و با شناخت نیازهای زمان و پاسخگویی به پرسشهای نسل جوان، نقش مؤثری ایفا كند و واقع‌گرایانه به بازشناسی و بازسازی اندیشه اسلامی بپردازد و همه توجه خویش را به دفاع تحلیلی و برهانی از آموزه‌های دینی و ارزشهای اسلامی و پارادایم‌های فرهنگ دینی در جامعه بپردازد یاد می‌كنند.
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید