ملي شدن صنعت نفت ادامه مشروطيت بود / محمد بسته نگار

1392/12/27 ۰۸:۵۲

مسئله ملي شدن صنعت نفت را نبايد به طور انتزاعي مورد بحث قرار بدهيم. بايد ابتدا مبارزات ملت ايران از گذشته به خصوص از دوران مشروطيت به بعد را مورد مطالعه قرار دهيم. مبارزات مردم در دوران مشروطيت با روي كار آمدن رضا شاه با شكست روبه‌رو شد چرا كه ملت در دوران مشروطيت براي آزادي و دموكراسي مبارزه كردند و از همين رو حضور رضا شاه بر راس قدرت را مي‌توان شكست مبارزات مشروطه خواهانه دانست. سپس مبارزات عليه رضا شاه آغاز شد و يكي از سران اين مبارزه مرحوم مدرس بود كه ابتدا به خواف تبعيد شد و بعد از مدتي به شهادت رسيد. دكتر مصدق از ديگر سران اين مبارزه بود.

مسئله ملي شدن صنعت نفت را نبايد به طور انتزاعي مورد بحث قرار بدهيم. بايد ابتدا  مبارزات ملت ايران از گذشته به خصوص از دوران مشروطيت به بعد را مورد مطالعه قرار دهيم. مبارزات مردم در دوران مشروطيت با روي كار آمدن رضا شاه با شكست روبه‌رو شد چرا كه ملت در دوران مشروطيت براي آزادي و دموكراسي مبارزه كردند و از همين رو حضور رضا شاه بر راس قدرت را مي‌توان شكست مبارزات مشروطه خواهانه دانست. سپس مبارزات عليه رضا شاه آغاز شد و يكي از سران اين مبارزه مرحوم مدرس بود كه ابتدا به خواف تبعيد شد و بعد از مدتي به شهادت رسيد. دكتر مصدق از ديگر سران اين مبارزه بود. دكتر مصدق بعد از دوران ششم مجلس خانه نشين و سپس مدتي را در احمد آباد گذراند و سپس به بيرجند تبعيد شد و شرايطي به وجود آمد كه به طور اتفاقي از مرگ نجات پيدا كرد. بعد از شهريور 1320 مبارزات مردم ايران با انتخاب دكتر مصدق به دوره چهاردهم شوراي ملي وسعت گرفت. اين مبارزه كه در چهارچوب ادامه مشروطيت بود براي برقراري دموكراسي و ايجاد حاكميت ملي صورت گرفت و اين موضوع مشخصا در ملي شدن صنعت نفت مشاهده مي‌كنيم. آن چه را كه دكتر مصدق و دوستانشان مانند دكتر فاطمي مي‌گفتند، مسئله اقتصادي نفت در اولويت اول نبود بلكه قصد برقراري حاكميت مردم در جامعه بود. از سال‌ها پيش دولت هاي انگليس و روس با مداخله‌اي كه در اوضاع سياسي و اجتماعي ايران مي كردند سرنوشت كشور را در دست گرفته بودند.درست است كه ايران اشغال شده نبود اما بدتر از يك كشور اشغال شده با ايران رفتار مي‌كردند. سفارت انگليس و روس در ايران دولت، سفرا، استاندارها و مديركل‌هاي ادارات را تعيين مي‌كرد. در شهرستان‌ها كنسولگري‌هاي انگليس خودشان را يك دولت مي‌دانستند و در ريز و درشت كارهاي كشور دخالت مي‌كردند و مردم در فقر به سر مي‌بردند. در چنين وضعيتي ملي شدن صنعت نفت توسط دكتر مصدق و عده‌اي ديگر از شخصيت‌ها مطرح شد كه با بريدن دست انگليس‌ها و روس‌ها حاكميت مردم را در جامعه مستقر كنند. پيروزي نهضت ملي شدن صنعت نفت اما بيش از هر چيز توسط خود مردم اتفاق افتاد و در وهله دوم شخصيت‌هايي مانند دكتر مصدق و آيت ا... كاشاني نقش پر رنگي داشتند. همچنين جبهه ملي ايران نقش اساسي ايفا كرد و تا حدودي فداييان اسلام در اين واقعه نقش داشتند. در آن دوره و در آن شرايط حزب توده اما نقشي مخرب ايفا كرد. اين حزب مخالف ملي شدن نفت بود و در مقابل معتقد بود كه فقط نفت جنوب بايد ملي بشود و نفت شمال بايد در دست شوروي بماند. بايد گفت تا پيش از سي‌ام نيز حزب توده به طور كل با دكتر مصدق مخالف بودند و ملي شدن نفت جنوب را مطالبه مي‌كردند. در نهايت اما خواست عمومي كه ملي شدن صنعت نفت بود تحقق يافت و نه انگليس به واسطه نفوذي كه در حاكميت داشت و نه شوروي با فضايي كه براي دخالت داشت و همچنين با همراه داشتن حزب توده نتوانستند در برابر اين خواست ملي بايستند.
منبع: روزنامه قانون