کهنه یادداشت

پیش از آنکه به تحقیق در نام کوشان در کتابهای قدیم عربی و فارسی بپردازیم لازم است به طور مقدمه چند سطری دربارۀ تاریخ کوشانیان بنویسیم:

بامیان سرزمینی است که در قلب افغانستان افتاده، و از مدتها ی درازیست که نزد مورخان و جغرافیا نگاران و جهانگردان شهرت جهانی دارد.

در سال ۱۲۴۵ق و ۱۸۲۹م که گریبایدوف ـ نویسنده بزرگ و وزیر مختار روسیه در تهران ـ پس از عهدنامه‌ ترکمانچاى در نتیجه تحریکاتى کشته شد، فتحعلى شاه نوه خود خسرو میرزا پسر عباس‌میرزا نایب ‏السلطنه را که شاهزاده جوان و خوش قامت و خوش سیمایى بود، با هیأتى براى عذرخواهى به روسیه فرستاد و این هیأت از راه تفلیس به پترزبورگ رفت.‏

عنوان سخنرانی بنده «امشاسپندان در آئین زردشتی» است. پیش از اینکه سخن خود را در آن باره آغاز کنم لازم می دانم که توجه حضار محترم را به یک نکتۀ اساسی و شایان توجه جلب کنم و آن نکته اینست که آنچه در دین مزدیسنی زردشتی و در بخش های متأخر اوستا و در نوشته های دینی مزدیسنان دیده می شود

یکی از ادوار پر افتخار و شکوه جهان باستان دوران هخامنشی است که در آثار باقی ماندۀ آن دوره دنیائی از ذوق و هنر دیده می شود. پارسیان در زندگی و قوانین خود به حقوق زنان بیش از سایر اقوام و ملل باستانی احترام گذارده اند تا بدان حد که اردشیر دوم پائین تر از مادرش می نشست

پورداود استاد من بود. در سال 1318 از آلمان به ایران آمد. گفتند دانشمندی به ایران می آید که زبانهای ایران باستان می داند و اوستا را ترجمه کرده است. من در دانشکدۀ ادبیات تحصیل می کردم و اسم پورداود را از آثارش می شناختم.

یکی از گویندگان و سخن سنجان بزرگ زبان فارسی استاد ظهیرالدین فاریابی است. شرح حال این حکیم گوینده در تذکره ها آنطوری که باید تحقیق نشده و مبهم مانده است و بنده آنچه را که از تذکره ها و کتب خطی و دیوان او استنباط کرده ام یاد می کنم و معتقدم که تا کنون تحقیق بدین مفصلی در شرح حال ظهیر نشده است.

حی بن یقظان رساله ای است فلسفی که به رمز و کنایه نوشته شده است. مؤلف آن حکیم و دانشمند بزرگ اسلامی شیخ الرئیس ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا می باشد

کتاب «علم الهی» از مهم ترین و معروف ترین کتابهای محمد بن زکریای رازی است که در آن مباحث عقلی و مطالب فلسفی و جهان شناسی را مورد بحث قرار داده و اندیشه های خاص خود را در آن آشکار ساخته است.

نامه ایست که جناب آقای سید حسن تقی زاده هفت سال پیش که سفیرکبیر ایران در لندن بوده اند به وزارت فرهنگ فرستاده اند و در تألیف فرهنگ فارسی متضمن نکاتی دقیق و کلی است.