مناظر الانشاء

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از خواجۀ جهان، عمادالدین محمود بن محمد، مشهور به محمود گاوان گیلانی، در 43 سالگی به هند رفته در دستگاه نظامشاهیان و سپس محمد شاه بهمنی راه یافته و از این یكی لقب خواجۀ جهان، و در پایان در 886 یا 887 ق/82 یا 1481م حكم مرگ دریافت داشته است. چند كتاب و مجموعه انشاء از وی بازمانده از آن میان «ریاض الانشاء» (مشترك، 14/5) و «مناظر الانشاء». این یكی در 1 «مقدمه» و 2 «مقاله» و 1 «خاتمه» است. با سروده‏ هایی از خود نگارنده است. و در پایان منظر 2 از مقالة 2 از كتاب دیگر خود «ریاض الانشاء» (هف‍ . خطی؟) نام می‏برد.
مقدمه در 8 «فصل»: 1- ماهیت علم انشاء و موضوع و غایت آن، 2- كلام و تقسیم آن، 3- بلاغت و فصاحت، 4- حقیقت و مجاز، 5- تشبیه و اركان آن، 6- استعاره و اقسام آن، 7- كنایت، 8- تعریض و تلویح و ایما و اشاره. مقالت یكم در تفسیر كلام علی طریق الانشا، در 4 «منظر»: 1- تقسیم كلام، 2- شرایط كلمۀ مستعمل در انشا، 3- شرایط كلام مستحس منثور و یا منظوم، 4- ماهیت منشی و اقسام او. مقالت دوم. بیان اقسام و اركان و شرایط آنچه نوشته می‏شود از سوی كسی به كسی دیگر، در 5 «منظر»: 1- بیان اقسام منشآت، 2- اركان هر یك از آن اقسام، 3- شرایط مناشیر و فرمانها و فتحنامه‏ها، تهنیت و تعزیت نامه‏ها و عریضه و رقعه‌نویسی، 4- شرایط مكاتیب، ادنی به اعلا و دو تن متساوی و اعلا به ادنی، 5- جواز حذف و تأخیر در اركان. مكتوب. خاتمه در ماهیت خط و ضوابط آن، در 8 «قاعده».
آ‎غاز:   یا مبدء الانشاء ببسط نور الوجود، و یا مجری الحكم و القلم...اما بعد،چنین گوید فقیر جانی محمود بن شیخ محمد گیلانی.
انجام:   و لفظ قفس كه در فارسی به سین می‎‏نویسند به صاد نیز جایز است، و در عربی به حرف صاد می‎نویسند و بس. تمت...
منابع دیگر:   ذریعه، 278/22 «مناظر الانشا»؛ نفیسی، 259/1؛ حاجی خلیفه، 1833/2؛ نسخه‏ ها، 2119/3 (19 نسخه)؛ مشترك، 15/5 (10 نسخه)، همانجا 732 برای منابع و نسخه‏ های بیشتر؛ مشار، فارسی، 4963/4(1 چ).
(3)158،  نستعلیق پخته، 9 محرم 891 ق. (گ 49-192) (عكس).
شمث‍ 317989
اصل نسخه:  گنج‌بخش، 3389 (گنج، 1208/3).

خرید فایل اسکن