آئینه مظفری

افزودن به علاقه‌مندی‌ها

از ميرزا محمد جعفر خرموجی (1225-1301ق/1810-1884م‌). از سرآغاز آن‌ برمی‌آيد، كه‌ جلد دوم «نزهت‌ الاخبار» (هف‍‌)  اوست‌. گويا پس‌ از پرداختن‌ از جغرافيا و تاريخ‌ فارس‌ كه‌ در كتاب «نزهت‌ الاخبار» به‌آن‌ پرداخته‌، در اين‌ يكی به جغرافيا و تاريخ‌ ربع‌ مسكون‌ می‌پردازد. و ساختار آن‌ نيز به مانند همان‌ يكی است‌. بخشبندی شده؛ و از جغرافيای آسيا و ايران‌ آغاز می‌كند. آمار بخش‌ ايران‌ آن‌ بسيار ارزشمند است‌. 
در آغاز از كار ويليم‌ پلنگ‌ انگليسی كه کار خود را‌ در سال‌ 1250ق‌ نگاشته،‌ ياد مي‌كند كه‌ به‌كوشش‌ اميرزاده‌ فرهاد ميرزا معتمدالدوله‌ در 1272ق‌ به فارسی درآمده‌، و اينكه‌ مترجم‌ آن‌ در واقع‌ ميرزا ابراهيم‌ شيرازی بوده‌، كه‌ اواخر روزگار محمدشاه‌ از لندن‌ به تهران‌ برگشته‌ است‌. و می‌افزايد: فرهاد ميرزا مرد فاضلی بود و ميرزا ابراهيم‌ را به‌ترجمۀ‌ آن‌ كتاب‌ واداشت‌ و رويدادهای 22 سالۀ‌ پس‌ از نگارش‌ متن‌ را خود بر آن‌ افزود، و اين كه روزنامۀ‌ ميرزا فتاح‌خان‌ گرمرودی كه‌ در 1266ق‌ پرداخته‌ در «جهان‌نما»ی (فهرستواره،‌ 210/1) فلوغن‌ رفائيلی انگريزی در1266ق‌ مدون‌ ساخته‌ و محمد حسن‌خان‌ صنيع‌الدوله‌ در 1292ق‌ تحرير كرده‌ است‌. خرموجی از اين‌ كارها به‌گونه‌ای سخن می‌گويد كه‌ آنها منابع‌ كار او هستند. و اينها همه‌ نقطۀ‌ پيوند دانش‌ ايرانی و فرنگی را نشان‌ می‌دهد.
آغاز:   جلد دوم‌ مسما به‌«آيينۀ‌ مظفری‌». ذكر ممالك‌ ربع‌ مسكون‌ از قرار تحقيق‌ و تشخيص‌ حكما و مهندسين‌ فرنگستان‌. حكماء يونان‌ و ايران‌ از ده‌ درجه‌ شمالی خط‌ استوا، اول‌ معموره‌ دانسته‌اند و آخر.
انجام:   و چهار سال‌ ديگر در مملكت‌ سويد بود كه‌ از دنيا ارتحال‌ نمود.
منابع ديگر:   فهرستواره، 690/1 خرموجی، نمايه، همانجا 164 «آيينۀ مظفری»؛ نسخه‏ها، 3932/6 (1 نسخه)؛ مشار، مؤلفين، 315/2 كارهای چاپيش در 3 بند: 1- آثار جعفری، 
2- حقايق‏الاخبار ناصری، 3- حقايق‌المصيبة.
(3)579،   نستعليق‌ خوش، بی‏تاريخ، سدۀ 13-14ق، (گ 433-583)، به دنبال «نزهت الاخبار» او.    شمث‍ 320709
اصل نسخه:   مجلس، ش (2)5007 (مجلس، 305/14).

خرید فایل اسکن