سهروردی و فرهنگ ایران باستان / فتح‌الله مجتبایی شهاب‌الدین سهروردی معروف به شیخ اشراق (۵۴۹ ـ ۵۸۷ق) از بزرگ‌ترین فیلسوفان متأله ایران و احیاگر «حکمت خسروانی ایران باستان» و بنیانگذار فلسفه اشراقی است. او در سفر به حلب سوریه، با ملک ظاهر پسر صلاح‌الدین ایوبی آشنا شد و در حلقه دانشوران مورد علاقه او قرار گرفت؛ اما سخنان بی‌پرده‌اش در بیان معتقدات باطنی، به مذاق قشریون خوش نیامد و به دستور صلاح‌الدین در ۳۸ سالگی کشته شد. هشتم مرداد روز بزرگداشت اوست. 1403/5/9 ۰۷:۱۵
از شهر شاهانه ساگ بیت تا هگمتانه هخامنشی، اکباتان اشکانی / مصطفی ده‌پهلوان کتزیاس مورخ و پزشک دربار هخامنشی بنیانگذار این شهر را سمیرامیس می‌داند. مورخان یونانی و رومی زیادی همزمان با دوره هخامنشی و سلوکی و اشکانی اشارات زیادی به هگمتانه و مناطق پیرامونی آن کرده‌اند. 1403/5/8 ۱۱:۲۰
شرح رساله عقل سرخ با تأکید بر نظریات هانری کربن شیخ شهاب الدین سهروردی عارف اندیشمندی است که حکمتی به نام اشراق را بنیان گذاشت و رساله‌ای به نام عقل سرخ را قلم زد. این رساله فلسفی و به زبان رمز است. نکته قابل توجه، کاربرد شیخ از عناصر و اساطیر اوستایی و شاهنامه در این رساله است. 1403/5/8 ۱۱:۱۵
آنچه ایران به جهان آموخت / عبدالحسین زرینكوب ایران باستانى به دنیا درس تسامح آموخت، درس عدالت و درس قانون و انضباط یاد داد. به دنیایى كه آشور و بابل و مصر و یهود آن را از تعصب و خشونت آكنده بود، نشان داد كه با اعمال تسامح بهتر میتوان امپراتوری هاى بزرگ را از اقوام گونهگون به وجود آورد و اداره كرد. به دنیا تعلیم داد كه عدالت هم اگر با دقت و مساوات همراه باشد، به اندازه آزادى یا بیش از آن میتواند صلح و آرامش را تأمین كند. 1403/5/3 ۱۰:۰۰
کلمات فارسیِ ابن‌سینا و تأثیر آنها در ادبیات / محمد معین دکتر محمد معین (۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ ـ ۱۳ تیر ۱۳۵۰) پدیدآورندۀ یکی از مهمترین واژه‌نامه‌های فارسی یعنی «فرهنگ فارسی معین» است. از دیگر آثار اوست: حافظ شیرین سخن، ستاره ناهید یا داستان خرداد و امرداد، یوشت فریان و مرزبان‌نامه، یادنامه پورداوود، شاهان کیانی و هخامنشی در آثارالباقیه، مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات فارسی، چندین کتاب در مقوله های دستوری. 1403/4/19 ۰۹:۰۳
طرز سخن صائب / ذبیح الله صفا دهم تیرماه روز بزرگداشت صائب تبریزی است، شاعر بلند پایۀ سبک اصفهانی که در عصر صفوی عرصه شعر را از آن خود کرد و تا امروز نیز یکی از سبکهای پرطرفدار شعر پارسی شیوه اوست. نازک خیالی های صائب را نمونه های اعتدالی این سبک دانسته اند و نمونه های افراطی اش را زیر عنوان «سبک هندی» می آورند. 1403/4/11 ۱۰:۲۰
جلوه‌‌هایی از سفر و مناسک حج در کتابخانۀ ملک به مناسبت روز عرفه و عید قربان در این نوشتار تعدادی از نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک معرفی می‌شود. 1403/3/29 ۱۲:۵۲
دست‌خط‌هایی از «ایرج افشار» که برای نخستین‌بار منتشر می‌شود روز، هجدهم اسفند، سیزدهمین سال‌یاد وداع با «ایرج افشار»، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. 1402/12/20 ۱۱:۵۸
«از مهستان تا بهارستان» در بررسی تاریخ مرم‌سالاری در ایران آنچه به وضوح مشخص است اینکه نظام غالب حکومتی در ایران پیش از اسلام، از نوع سلطنت موروثی بوده است. این نوع از حکومت تفاوت‌های عمده‌ای با سیستم حکومت دموکراتیک دارد و بر خلاف نقش مؤثر مردم در نظام‌های سیاسی دموکراتیک، در نظام‌های مونارشی، حاکم تصمیم‌گیرنده نهایی است. با این وجود، در برخی ادوار تاریخ ایران، نشانه‌هایی از وجود برخی از عناصر دموکراسی در ساختارهای حکومتی مشاهده می‌شود. 1402/12/9 ۱۱:۲۸
عكس و تاریخ در گفت‌وگو با محمد غفوری به مناسبت انتشار عكس‌های قاجاری مجموعه گلستان انتشار 76 آلبوم از مجموعه عكس‌های قاجاری توسط یك كاربر ناشناس در فضای مجازی، در هفته‌های اخیر واكنش‌های متفاوتی را در جامعه برانگیخته و پرسش‌های فراوانی مطرح كرده است، از جمله اینكه این عكس‌ها چگونه و از كجا آمده‌اند؟ چه چیزی به ما نشان می‌دهند؟ آیا جامعه قاجار واقعا همین‌طور بوده كه این عكس‌ها نشان می‌دهند؟ 1403/4/18 ۱۰:۲۶
گفت‌وگو با علی فردوسی درباره «حاج سیاح و کشف آزادی: چند جستار درباره تبارشناسی سوژه مدرن در ایران» «حاج سیاح و کشف آزادی» چند جستار از علی فردوسی درباره تبارشناسی سوژه مدرن در ایران است که در آن حاج سیاح را در میان نسل اول روشنگران ایرانی متفاوت و دارای جایگاهی یگانه می‌داند؛ از این منظر که در ارتباط با مدرنیت در ایران و در خارج کار میدانی کرده است. 1403/4/13 ۱۱:۳۱
گفت‌وگو با دکتر محمدابراهیم محجوب به مناسبت ترجمه دو کتاب درباره ایران باستان دکتر محجوب فارغ‌التحصیل رشته دینامیک سیستم‌ها از دانشگاه اوتاوای کانادا و مدرس دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر، سابقه طولانی در تالیف و ترجمه آثاری ارزنده در حوزه علوم انسانی دارد و کتاب هایی را در زمینه مطالعات علم، مدیریت، ادبیات ایران و... به فارسی ترجمه و منتشر کرده است. با او به مناسبت ترجمه دو کتاب مذکور گفت‌وگو کردیم. 1403/4/11 ۱۱:۱۰
گزارش تصویری برگزاری آیین گشایش «خانۀ کتاب دِبا» آیین گشایش خانۀ کتاب دِبا (کتاب‌فروشی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)، عصر پنج‌شنبه، سیزدهم اردیبهشت با حضور اندیشمندان و پژوهشگران برگزار شد. 1403/2/16 ۰۹:۳۶
گزارش تصویری جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (۲) جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با حضور اکثریت اعضا در روز سه‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ برگزار شد. 1403/2/5 ۱۰:۵۸
گزارش تصویری جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (۱) جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی با حضور اکثریت اعضا در روز سه‌شنبه ۲۸ فروردین ۱۴۰۳ برگزار شد. 1403/2/5 ۱۰:۴۴