1393/4/29 ۰۸:۴۴
«سیاست امام علی(ع) و حسنین(ع) در رابطه با حكومت و فتوحات خلفا»، از عبدالله خانقلی همدانی، پژوهشی در باب سیره سیاسی علی(ع) و موضعگیریهای آن حضرت در مورد حكومت خلفا است. نویسنده ابتدا دورنمایی از زندگانی امام علی و امام حسن و امام حسین(ع) ارائه كرده و سپس به بیان مفهوم سیاست در اسلام از دیدگاه علی(ع) پرداخته است. وی آنگاه به ضرورت وجود حكومت و مبانی فكری آن اشاره دارد و معتقد است كه همواره باید یك پیشوای عادل و معصوم در رأس حكومت باشد تا ولایت الهی را اعمال نماید.
نویسنده در ادامه از جنگ و جهاد و اهداف اصیل آن در اسلام سخن میگوید و ضمن ارزیابی فتوحات گوناگون خلفا از منظر امام علی و امام حسن و امام حسین(ع)، آن را منافی با اهداف اصیل جهاد در اسلام میشمارد. وی در قسمتی دیگر از كتاب، وظایف متقابل امام و امت را از نظر علی(ع) بررسی میكند و نقش امت اسلامی را در انزوای امام علی(ع) مورد تحلیل قرار میدهد. آنگاه موضعگیری امیرالمؤمنین(ع) در باب حكومت خلفا مطرح شده و راهنماییهای امام علی(ع) و مساعدت ایشان در پیشبرد امور حكومتی و علل آن تبیین گردیده است.
خادم حسین فاضل ورسی در کتاب «سیاسه السبطین یا صلح امام مجتبی و قیام سیدالشهداء»، زندگینامه امام حسن را از بعد روایی و تاریخی مورد تحلیل قرار داده است. ولادت، انتخاب نام، و فضایل آن حضرت از جمله مباحثی است كه در آغاز آمده است. سپس به وضع امام حسن(ع) از لحاظ یاران و دوستان و نیز دشمنان او پرداخته شده و آنگاه از دوران حكومت و شرایط و فلسفه صلح و شرایط و حوادث مربوط به آن سخن به میان آمده است.
ارزش صلح امام حسن(ع) از دیدگاه تاریخی و اهمیت آن برای امامان بعد و قیام امام حسین(ع) و نیز طرح سیاسی صلح از مواردی است كه در ادامه مطرح گردیده است. وصایای امام حسن(ع) و فضایل و ویژگیهای آن حضرت و نیز قیام امام حسین(ع)، در پایان كتاب مورد بحث قرار گرفته است.
سیدتقی واردی در کتاب «پیشوای صالحان: شخصیت و زندگی امام حسن مجتبی(ع)»، به ارائه گزارشی از زندگی، سیره و فضایل امام مجتبی(ع) پرداخته است. کتاب در پنج فصل و بر اساس منابع تاریخی و روایات و کتابهای سیره تدوین شده است. در فصل اول و دوم فضایلی چون شرافت نسبی، دانش، زهد، خوشخلقی و حلم و وقار امام حسن بررسی و شواهدی از آیات و روایات بر اساس آنها جستجو شده است. در فصل سوم، سخن از مراحل زندگانی امام حسن از کودکی، جوانی، دوران امامت و خلافت کوتاه حضرت و مسائل و حوادث سیاسی آن زمان است. در این بخش اندیشهها و سیره سیاسی امام و ترفندهای مخالفان و محیط جامعه اسلامی معرفی شده و سپس در فصل بعدی گزارشی از زندگی و نام همسران، فرزندان و یاران حضرت آمده است. در پایان شبهات و پرسشهایی پیرامون فلسفه صلح امام و سفر حضرت به شام و نیز تهمت طلاقهای متعدد پاسخ داده شده است.
محمد رضا فلسفی(1317) در کتاب «تاریخ سیاسی اسلام از عصر ابوبكر تا شهادت امام حسن مجتبی(ع)» که انتشارات طاق بستان كرمانشاه آن را در 292 صفحه منتشر کرده، به تحلیل وقایع سیاسی صدر اسلام و چگونگی روی كار آمدن خلفای راشدین، و شهادت امام مجتبی(ع) پرداخته است.
ارزیابی و تحلیل وی در پنج فصل به سامان آمده که در فصلهای ابتدایی، حوادث مربوط به زمان خلفای چهارگانه مورد بررسی قرار گرفته است و درآن به مسائلی مانند علل تشكیل سقیفه، ماجرای فدك و دادخواهی حضرت فاطمه(س)، و ارتداد گروهی از مسلمانان و شیوه سیاسی ابوبكر، خلافت عمر، جنگها و فتوحات وی، خلافت عثمان و علل شورش مردم و چگونگی تدوین و جمع‌آوری قرآن پرداخته شده است. در فصل پایانی نیز، خلافت امام علی(ع) و دشواریهای دوران او، جنگهای داخلی امام با سه گروه قاسطین، مارقین و ناكثین و ویژگیهای شخصی امام مجتبی(ع) و علل و انگیزههای جنگ و صلح او با معاویه و مفاد صلحنامه مورد بررسی قرار گرفته است.
صلح امام حسن(ع)
راضی آلیاسین(1896ـ1953م) در اثری که آن را آیت‌الله خامنه‌ای با عنوان «صلح امام حسن: پرشكوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ» به فارسی برگردانده، به شیوه‌ای تحلیلی به كاوش در صلح امام حسن مجتبی(ع) پرداخته است. مؤلف كوشیده است با بهرهگیری از منابع و مستندات تاریخی و تحقیق در فراز و نشیبها و شخصیتهای مؤثر آن دوره، تصویری گویا و جامع از ابعاد صلح امام(ع) ارائه دهد. در ابتدای كتاب گفتاری از مرحوم سیدعبدالحسین شرفالدین آمده است كه در آن به معرفی كتاب و مؤلف آن، به همراه تحلیل مختصری از حكومت معاویه و پیشینه و زمینههای صلح و اثر آن بر قیام امام حسین(ع) پرداخته شده است.
این پژوهش درباره علل و زمینههای صلح و فتنهگری معاویه در فریب مردم، و نیز موضوع خلافت از دیدگاه تشیع، با اشاره به ابعاد فضیلت امام حسن(ع) و با توجه به متون تاریخی و نقل مورخان، در عوامل و انگیزههای صلح و فرازهای صلحنامه و برخورد معاویه با آن، بحث میكند. این کتاب را رشید جاسم در379ص به انگلیسی ترجمه كرده و انتشارات انصاریان در قم به چاپ رسانیده است.
جعفر ابراهیمی نیز در کتاب «آسمان دوم» که انتشارات محراب قلم در تهران به چاپ رسانده، موضوع صلح امام حسن(ع) را مورد تحقیق و پژوهش قرار داده است.
کتاب سیدحسن ابطحی درباره زندگانی امام حسن(ع) و ریشههای صلح وی با معاویه و با عنوان « امام مجتبی(ع)»، کتاب دیگری است که انتشارات بطحا منتشر كرده است. نویسنده با بهرهگیری از روایات اهلبیت(ع) و كتابهای تاریخی، با اشاره به فضایل و مناقب امام حسن، به دوران كودكی و نوجوانی آن حضرت و بالاخره دوران امامت وی پرداخته و با اشاره به ویژگیهای معاویه، تصمیم امام به جنگ با وی را مورد بررسی قرار داده و به بیوفایی یاران سُست‌عنصر امام وحتی جاسوسی برای معاویه، به صلح آن حضرت با معاویه پرداخته و نتیجه گرفته است كه امام برای حفظ اسلام ناچار به پذیرش صلح شد. وی سپس به وقایع و حوادث شهادت امام(ع) و پس از آن پرداخته و در پایان چهل حدیث از كلمات ایشان را نقل كرده است.
محسن اراكی در کتاب «صلح الإمام الحسن(ع) و ثوره الإمام الحسین(ع) من منظور السنن التاریخیه فی القرآن الكریم»، که انتشارات بوك اكسترا در لندن و به زبان عربی آن را منتشر نموده است، به بررسی صلح امام با معاویه و نهضت امام حسین(ع) علیه حكومت اموی میپردازد. هدف نویسنده كالبدشكافی سیاسی، اجتماعی و وقوع این دو حادثه به ظاهر متضاد بوده است. وی از این دو حادثه نتیجه گرفته است كه تفاوت سیره این دو امام(ع)، معلول تفاوت شرایط زمانی و مكانی آنهاست و هر دو از مشی واحدی پیروی میكردند و هدفشان استقرار عدالت و حكومت اسلامی در جامعه بوده است.
سرفصلهای كتاب عبارتند از: صلح امام حسن، سنتهای رهبری الهی در تاریخ، سنت مرحلهای بودن رهبری الهی در شرایط غیبت امام معصوم، صلح امام حسن(ع) در پرتو سنتهای رهبری الهی، انقلاب امام حسین(ع)، سنت استخلاف و استبدال، خلافت امت، خلافت و شهادت، و امت مستخلفه.
محمدحسین بروجردی در کتاب «سیمای امام حسن(ع) و صلح با معاویه» به ارائه گزارشی تحلیلی از زندگانی امام مجتبی(ع) و فلسفه صلح او با معاویه پرداخته است. نویسنده با ذكر روایاتی در وصف و مدح امام نتیجه میگیرد كه ایشان در سطح بالاتری از افق درك آدمیان قرار دارد و به همین علت، بشر از شناخت حقیقت شخصیت او عاجز است. از دیدگاه وی، انسان همواره نیازمند به پیشوا و رهبر است تا او را از گمراهیها نجات داده و به سعادت برساند، و این پیشوا باید كسی باشد كه خود هدایت یافته بوده و هیچ نقصی نداشته باشد. وی در ادامه از ائمه اطهار(ع) به عنوان مصداق كامل پیشوایان آدمیان یاد كرده و سپس به تفصیل به بیان اوصاف و ویژگیهای اخلاقی و سلوك سیاسی و اجتماعی امام حسن(ع) پرداخته است. در دو بخش چهارم و پنجم كتاب، سرگذشت بنیامیه، به ویژه معاویه را به بررسی گذاشته و سرانجام با تحلیلی از صلح امام حسن(ع) با معاویه، كتاب را به پایان برده است.
عبدالله بن علی خنیزی (1931م)، در کتاب سه جلدی «قطاف المسجد 1ـ الحسنان(ع) فی الصلح و الثوره 2ـ استقراء بنود المعاهده»، که مؤسسه البلاغ در بیروت چاپش کرده و در واقع خطبههای سلسلهوار نماز جمعه وی است، نگاهی تحلیلی و استدلالی به موضوعات و برداشتهای تربیتی و عقیدتی از سیره امام حسن و امام حسین نموده است.
روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید