اعتراضی که زمینه‌ساز تبعید امام‌خمینی(ره)شد

1396/8/6 ۰۸:۲۸

کاپیتولاسیون پیمانی است که حقوق قضاوت کنسولی یا حق قضاوت برون مرزی را به کشوری بیگانه در قلمروی حاکمیت ملی یک کشور دیگر اعطا می‌کند. در نتیجه چنین پیمانی اتباع کشور بیگانه از شمول قوانین و ضوابط جاریه جزایی و مدنی در قلمرو کشور میزبان مستثنی می‌شوند.

از آنجا که مستشاران آمریکایی در دوران پهلوی حضور گسترده و بی‌سابقه‌ای داشتند، کوشیدند تا از حق قضاوت کنسولی بهره ببرند. از این رو در مرحله اول از دولت علی امینی خواستند که آمریکایی‌ها را از مزایای کاپیتولاسیون بهره‌مند کند. آنها اعطای امتیازات و کمک‌های نظامی به رژیم پهلوی را به اعطای مصونیت حقوقی و قضایی به مستشاران آمریکایی مشروط کردند. محمدرضا پهلوی نیز بر اثر وابستگی به آمریکا، در ازای دریافت یک وام 200 میلیون دلاری با درخواست آنان موافقت کرد. نکته‌ای که امام خمینی به خوبی به آن واقف بوده و در سخنرانی 4 آبان 43 به آن اشاره کردند. ایشان فرمودند:
«...[رژیم پهلوی] می‏خواستند وام بگیرند از آمریکا! آمریکا گفت این کار باید بشود ـ لابد این جور است ـ بعد از سه، چهار روز، یک وام دویست میلیون دلاری، تقاضا کردند... .»

مجله «میدل‌ایست ژورنال» نیز در بهار 1974 از بده و بستان‌های محمدرضا پهلوی و کاخ سفید خبر داد و به وام 200 میلیون دلاری آمریکا به ایران و اعطای حق قضاوت کنسولی به آمریکاییان اشاره کرد.

در 25 دی 42 هیات دولت به مجلس سنا اعلام کرد: «رئیس و اعضای هیات‌های مستشاری نظامی ایالات متحده آمریکا در ایران را که به موجب موافقتنامه‌های مربوطه در استخدام دولت شاهنشاهی ایران هستند، مشمول مصونیت‌ها و معافیت‌های موضوع بند «و» از ماده اول قرارداد وین درباره روابط سیاسی مورخ 18 آوریل 1961 بنماید.» در 21 مهرماه 43 مجلس شورای ملی لایحه کاپیتولاسیون را تصویب کرد. با تصویب این لایحه در مجلس سنا و سپس شورای ملی مستشاران آمریکایی به همراه خانواده‌شان مصونیت یافتند و حق رسیدگی به جرایم ارتکابی آنان از دادگاه‌های ایران سلب شد.

اعتراض امام خمینی به تصویب کاپیتولاسیون
به دنبال تصویب این لایحه، امام خمینی(ره) در 4آبان 43 یکی از پرشورترین سخنرانی‌های خود را ایراد کردند. جیمز بیل (محقق آمریکایی) در این‌باره می‌گوید: «روشنفکران مذهبی و غیرمذهبی ایران، به‌شدت با لایحه مصونیت خارجیان از تعقیب قانونی مخالف بودند. یکی از رهبران مذهبی در 26 اکتبر 1964، یک روز بعد از تصویب وام 200میلیون دلاری برای تجهیزات نظامی و سالروز چهل و پنجمین سال تولد شاه، قدعلم کرد و به‌طور علنی این موافقتنامه را محکوم کرد. نام این سخنران آیت‌ا... روح‌ا... خمینی بود. این سخنرانی پرشور او یکی از مهم‌ترین و تحریک‌کننده‌ترین بیانات سیاسی ایراد شده در ایران در این قرن است.»

امام در آن سخنرانی تاریخی خود که هر کلمه آن دریایی از خشم مقدس علیه استعمار بود فریاد زدند: «انا للّه‏ و انا الیه راجعون. من تأثرات قلبی خودم را نمی‏توانم اظهار کنم. قلب من در فشار است. این چند روزی که مسائل اخیر ایران را شنیده‏ام خوابم کم شده است[گریه حضار]. ناراحت هستم [گریه حضار]. قلبم در فشار است[گریه حضار]. با تأثرات قلبی روزشماری می‏کنم که چه وقت مرگ پیش بیاید[گریه شدید حضار]. ایران دیگر عید ندارد[گریه حضار]. عید ایران را عزا کرده‏اند[گریه حضار]؛ عزا کردند و چراغانی کردند[گریه حضار]؛ عزا کردند و دسته‏جمعی رقصیدند[گریه حضار]. ما را فروختند، استقلال ما را فروختند و باز هم چراغانی کردند؛ پایکوبی کردند. اگر من به جای اینها بودم این چراغانی‌ها را منع می‏کردم؛ می‏گفتم بیرق سیاه بالای سر بازارها بزنند[گریه حضار]؛ بالای سر خانه‏ها بزنند؛ چادر سیاه بالا ببرند. عزت ما پایکوب شد؛ عظمت ایران از بین رفت؛ عظمت ارتش ایران را پایکوب کردند... اگر یک خادم آمریکایی، اگر یک آشپز آمریکایی، مرجع تقلید شما را در وسط بازار ترور کند، زیر پا منکوب کند، پلیس ایران حق ندارد جلوی او را بگیرد! دادگاه‌های ایران حق ندارند محاکمه کنند، بازپرسی کنند، باید برود آمریکا! آنجا در آمریکا ارباب‌ها تکلیف را معین کنند... اگر چنانچه کسی سگ آمریکایی را زیر بگیرد، بازخواست از او می‏کنند؛ لکن، اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست می‏کنند؛ و اگر چنانچه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگ‌ترین مقام را زیر بگیرد، هیچ کس حق‏ تعرض ندارد!...»

ایشان بلافاصله در همان روز بیانیه‌ای صادر کردند و با متنی مستدل امت را در جریان خیانت رژیم پهلوی و استعمار آمریکا قرار دادند. این بیانیه در مدت کوتاهی در سرتاسر ایران منتشر شد. به دنبال ایجاد موجی در جامعه، رژیم پهلوی و آمریکا دچار واهمه شدند. لذا این اعتراض امام، زمینه تبعید ایشان را در 13 آبان‌ماه فراهم کرد.

منبع: فرهیختگان

نظر دهید