انقلاب اسلامی از دیدگاه هانری کربن

1395/11/17 ۰۷:۳۵

کتابی با ترجمه احمد نقیب‌زاده، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران که هرچند حجم زیادی نداشت اما به دلیل نوع خاص و تحلیلی که از انقلاب ایران به دست می‌داد، کتاب ویژه‌ای بود و با بازخوردهای مثبتی روبه‌رو شد

احمد نقیب‌زاده از «زمانی میان زمان ها» می‌گوید

 

مرکز بازشناسی اسلام و ایران کتاب «زمانی غیر زمان‌ها (امام، شیعه و ایران)» نوشته لیلی عشقی را در سال 1379 منتشر کرد.
کتابی با ترجمه احمد نقیب‌زاده، استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران که هرچند حجم زیادی نداشت اما به دلیل نوع خاص و تحلیلی که از انقلاب ایران به دست می‌داد، کتاب ویژه‌ای بود و با بازخوردهای مثبتی روبه‌رو شد. این کتاب در اواخر دهه 80 به کتابی کمیاب تبدیل شد که در کلاس‌های درس تحلیل انقلاب اسلامی ایران به آن ارجاع داده می‌شد تا اینکه در سال گذشته نشر فلات کتاب را با بازنگری کامل مترجم، تجدید نظر و اضافات و این بار تحت عنوان «زمانی میان زمان‌ها: امام، شیعه و ایران» منتشر کرد.
لیلی عشقی در این کتاب به تبیین انقلاب اسلامی ایران از منظر پدیدارشناسی معنوی هانری کربن پرداخته است و حادثه انقلاب را به مثابه حادثه‌ای عرفانی تحلیل می‌کند. به‌زعم عشقی «انقلاب ایران حادثه‌ای صرفا «تاریخی» و درون «زمان فانی» نیست بلکه رویدادی است که در زمان‌شناسی شیعی در «زمان باقی» یا زمان عالم ملکوتی رخ می‌دهد و از همین منظر به تحلیل وجوه مختلف انقلاب ایران پرداخته است.» عشقی، این کتاب را به زبان فرانسه نگاشت که با مقدمه کریستین ژامبه در سال 1992 در فرانسه منتشر شد.
اکنون خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) به سراغ احمد نقیب‌زاده رفته و درباره بخش‌های مختلف این کتاب با او صحبت کرده است.
 نقیب زاده در این گفت‌وگو درباره «زمانی میان همه زمان‌ها» می‌گوید: «این کتاب برای برگرداندن به فارسی به من پیشنهاد شد، در نگاه نخست چندان رغبتی به ترجمه آن نداشتم اما پس از آنکه چند صفحه از آن را خواندم به ترجمه آن علاقه‌مند شدم.»
نقیب‌زاده درباره تحلیل پیروزی انقلاب اسلامی با تکیه بر نگاه مولف و ربط میان امر سیاسی و مذهب شیعه به مساله مهمی اشاره می‌کند: «در مقدمه به‌طور مفصل در صدد شرح متدولوژی کتاب برآمدم، زیرا معتقدم تا مخاطب متدولوژی را نشناسد، معنا و مفهوم کتاب را درک نخواهد کرد. مولف در این اثر نگاه هایدگری- کُربنی به پیروزی انقلاب اسلامی ایران کرده و در حقیقت ذهنیت‌جمعی انقلابیون را در زمان انقلاب به بحث می‌گذارد.»
این استاد دانشگاه که سابقه نوشتن کتاب «درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی» را در کارنامه علمی خود دارد، درباره این نوع نگاه کتاب و مولف آن به مساله مهمی اشاره می‌کند: «لیلی عشقی در تشریح چیستی ذهنیت انقلابیون، از فرهنگ سیاسی شیعه کمک می‌گیرد و با تکیه بر ذهنیتی که ایرانیان از ولایت، امامت و... دارند، بحث پیروزی انقلاب اسلامی را مطرح کرده و با یک زبان هایدگری در صدد شرح ربط امر سیاسی و شیعه برآمده است. طبیعتا برخی چنین تفسیرهایی را نمی‌پسندند اما فارغ از خوش آمدن یا نیامدن مفسران، بعضی محققان و پژوهشگرانی که آثار هانری کربن را پسندیدند می‌توانند این کتاب را نیز بخوانند و از یک زاویه دیگر، پیروزی انقلاب اسلامی را رصد کنند.»
 این استاد دانشگاه در پایان بحث خود با اشاره به کار کتاب، زاویه نگاه مولف را چنین تبیین می‌کند: «به نظرم مولف کتاب «زمانی میان زمان‌ها: امام، شیعه و ایران» انقلاب اسلامی را توجیه یا تفسیر نکرده، بلکه آن را از زاویه دیگری تشریح کرده است؛ زاویه‌ای که به نظرم چندان بی‌ربط نیست و این نوع نگاه به انقلاب اسلامی با نگاه شیعه مطابقت دارد. واقعیت این است که ما ایرانیان بیشتر  در عالم شیعیان زندگی می‌کنیم. به عبارتی باید گفت 12 امام ما تنها 12 فرستاده نبودند که آمدند و رفتند، بلکه 12 ستون نور بودند که زمین را به آسمان وصل می‌کردند و رسالت‌شان نیز همین مبنا بود.
 این نگاه از طریق روحانیون و رسائل به مردم منتقل شده و در نتیجه در زمان انقلاب با همین تفکر و اندیشه علیه نظام شاهنشاهی قیام کردند و انقلاب خودشان را براساس باورهای دینی برپا کردند.
برای درک این نگاه برای مثال به پدیده شهادت‌طلبی بنگرید، این امر به دو دلیل اتفاق می‌افتد، نخست زمانی که پای احساسات ملی در میان باشد، مانند کاری که خلبانان ژاپنی در جنگ جهانی دوم در دفاع از وطن‌شان انجام دادند که از احساسات ملی سرچشمه گرفت.
دوم، زمانی استقبال از پدیده شهادت‌طلبی رخ می‌دهد که شما باور داشته باشید به بهشت می‌روید و به عالم ملکوت وصل می‌شوید. این رویکرد در ادبیات ما بنا به گفته حافظ «حجاب چهره جان می‌شود غبار تنم، خوشا دمی که از این چهره پرده برفکنم» مشهود است. بنابراین با توجه به این مسائل، تاکنون هیچ‌کس از این زاویه به انقلاب اسلامی نگاه نکرده و لیلی عشقی از منظر ارتباط امر سیاسی و مذهب شیعه به انقلاب اسلامی پرداخته است.»

منبع: فرهیختگان