بره ها در برف به دنیا می آیند

بَرّه‌ها دَرْ بَرْفْ به دُنْیا می‌آیَنْد، عنوان فیلمی مستند، به کارگردانی فرهاد مهران‌فر با رویکردی مردم‌شناختی دربارۀ بازماندگان قوم کهن کادوسیان. این قوم در کوهستانهای پوشیده از جنگل شمال غربی گیلان به‌صورت بدوی زندگی می‌کنند و ارتباطشان با شهر، تنها برای مرتفع‌کردن نیازهای مبرم و حیاتی است (حیدری، 59). 
مهران‌فر که فیلم‌سازی زادۀ گیلان است، این فیلم را براساس پژوهش و کاوش دربارۀ زندگی کادوسیان ساخته است (مهران‌فر). پژوهشگران کادوسیان را با تالشها یکی می‌دانند (نک‍ : پیرنیا، 2 / 1128- 1129؛ رضا، 26؛ کسروی، 285-287). سکونتگاه آنها ارتفاعات کوهستانی بخش غربی و قسمتهای جلگه‌ای گیلان بوده است. اگرچه دربارۀ خاستگاه، قومیت و گسترۀ زندگی کادوسیان دیدگاههای مبسوطی وجود دارد (برای آگاهی بیشتر، نک‍ : دبا، ذیل تالش، بخش قوم)، مهران‌فر در فیلمش وارد حیطۀ مطالعات قوم‌شناختی و مردم‌شناختی نشده، بلکه کوشیده است تا با نمایش حضور پراکندۀ بازماندگان این قوم در دامن طبیعت دشوار، تلاش‌ آنها را برای بقا و زنده‌ماندن به تصویر بکشد (تهامی‌نژاد،180).
تأکید بر زندگی بدوی افراد باقی‌مانده از قومی کهن که ارتباط و مناسبات اندک و محدودی با شهر و شهرنشینی دارند، در کلبه‌های جنگلی با وسایل ابتدایی زندگی می‌کنند، ابزارهای کارشان بدوی و کهن است، به شیوۀ اجدادشان لباس می‌پوشند، و از دستاوردهای تمدن جدید بهره‌ای ندارند، موضوع محوری فیلم مهران‌فر است. براساس آنچه او روایت می‌کند، در زیستگاه کادوسیان ساکن گیلان، بره‌ها در زمستان و برف به دنیا می‌آیند. فیلم از زاویۀ دید دختربچه‌ای به نام زیران که سرگرمی‌اش مراقبت از بره‌های کوچک است، به این پرسش می‌پردازد که چرا زایمان بره‌ها در برف مقدور است، اما دختر همسایه‌شان خالامه که آبستن است، نمی‌تواند فرزندش را در سرمای کوهستان جنگلی به دنیا بیاورد و باید برای زایمان او را به شهر ببرند (مهرابی، 84؛ کلانتری، 33). 
درواقع، مهران‌فر با نشان‌دادن زندگی ابتدایی این قوم و تأکید بر فاصله و دوری آنها از شهر و تمدن جدید، فیلمی مؤثر و گیرا با ابعاد مردم‌شناختی ساخته است (عادل، 187) و با اشاره به زندگی رحمت و هیبت محمدبیگی و خالامه، مخاطبان خود را لحظاتی به یاد فیلمهای مستند رابرت فلاهرتی می‌اندازد (حیدری، همانجا). 
بره‌ها در برف به دنیا می‌آیند از موفق‌ترین فیلمهای مستند ایرانی دهۀ 1360 ش در جشنواره‌های داخلی و خارجی بود (کلانتری، همانجا) که جایزۀ بهترین فیلم از نظرگاه ارزشمند فیلم‌ساز در نخستین جشنوارۀ فیلمهای کوتاه ایران (1369 ش) و دیپلم افتخار و جایزۀ اصلی سی‌وششمین دورۀ جشنوارۀ بین‌المللی فیلم اوبرهاوزنِ آلمان (1369 ش) به آن اهدا شد (مهرابی، همانجا).
این فیلم در 1367 ش، در قطع 16میلی‌متری و رنگی ساخته شد و فیلم‌بردارش رضا پیشه‌احسان و تهیه‌کننده‌اش خود فرهاد مهران‌فر بودند که با مشارکت مرکز گسترش سینمای تجربی و نیمه‌حرفه‌ای، کار را به انجام رساندند (حیدری، 59). 

مآخذ

پیرنیا، حسن، ایران باستان، تهران، 1370 ش؛ تهامی‌نژاد، محمد، سینمای مستند ایران، عرصۀ تفاوتها، تهران، 1381 ش؛ حیدری، غلام، «روایت به شیوۀ فلاهرتی»، نامۀ فیلم‌خانۀ ملی ایران، تهران، 1370-1371 ش، شم‍ 10-11؛ دبا؛ رضا، عنایت‌الله، آذربایجان و ارّان، تهران، 1390 ش؛ عادل، شهاب‌الدین، سینمای قوم‌پژوهی، تهران، 1379 ش؛ کسروی، احمد، کاروند، به کوشش یحیى ذکاء، تهران، 1356 ش؛ کلانتری، پیروز، 25 سال سینمای ایران: گزیدۀ فیلمهای مستند، تهران، 1382 ش؛ مهرابی، مسعود، فرهنگ فیلمهای مستند سینمای ایران ( از آغاز تا سال 1375)، تهران، 1375 ش؛ مهران‌فر، فرهاد (کارگردان فیلم مستند بره‌ها در برف به دنیا می‌آیند)، مصاحبه با مؤلف، 10 / 10 / 1370 ش. 

عباس بهارلو