اخبار

شاید دوستداران فرهنگ و تاریخ ایران زمین چشم‌به راه کتاب بلوکباشی در چهارشنبه پایانی سال بودند اما باز هم بی‌مناسبت نبود که در روزهای پایان فروردین این اثر منتشر شد، زیرا فروردین، ماه فروهرهاست. جشن‌های نوروزی و ماه فروردین با فروهرها پیوند خورده ‌است. شماری از محققان از جمله بهرام فروه‌وشی، مهرداد بهار و کتایون مزداپور فرورها را با ارواح درگذشتگان یا مردگان یکی دانسته‌اند.

صدوشصت‌وسومین نشست از سلسله نشست‌های «انسان‌شناسی و فرهنگ» به سخنرانی «علی بلوکباشی» مردم‌شناس پیشکوست و از پایه‌گذاران پژوهش‌های آکادمیک مردم‌شناختی در ایران، در زمینه چهارشنبه‌سوری اختصاص داشت یکشنبه 25 فروردین در محل پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات برگزار شد. در ابتدای این نشست همچنین فیلم مستند «نو» به کارگردانی مینا مشهدی مهدی و با موضوع نحوه برگزاری آئین نوروز در میان زرتشتیان یزد به نمایش در آمد.

کتاب «چهارشنبه سوری، جشن عروج ارواح مردگان به عالم زندگان» تالیف علی بلوکباشی منتشر شد. چهارشنبه سوری پدیده ای فرهنگی است که هر ساله در آخرین روزهای پایانی سال بستر اجتماعی گسترده ای برای بازسازی و نمایش و تکرار یک خاطرۀ جمعی از یک جشن کهن سنتی را در فضای زمانی خاص فراهم می کند، و عرصۀ مناسبی را برای جلوه گر ساختن کنش های شادگونه و نشاط انگیز مردم آماده می سازد.

«چهارشنبه‌سوری یکی از جشن‌هایی است که پیوندی تنگ با نوروز دارد. به سخنی دیگر، ایرانیان با برگزاری جشن چهارشنبه‌سوری به پیشباز نوروز می‌روند. پیوند نمادشناختی و بنیادین چهارشنبه‌سوری با نوروز برمی‌گردد به یکی از ویژگی‌ها و خاستگاه‌های جشن و آئین نوروز که پیوند این آئین و جشن است با خورشید، با روشنایی، با گرما. نوروز سویمندی خورشیدی نیز دارد. ما در آئین‌های نوروزی نشانه‌هایی بسیار می‌توانیم از ستایش و گرامیداشت خورشید را، چونان کانون روشنایی و گرما بیابیم. از همین روست که چهارشنبه‌سوری پیوندی تنگ و ساختاری با آتش دارد.

یکی از بزرگترین آرزوها و نیازها، یکی از عالی ترین قدرت ها و شریف ترین اعمال انسان، مقوله ی تغییر و اقدام به آن است. انسان همیشه خواسته است و می خواهد آنچه را که زمانی طولانی بر سر آن درنگ کرده است، یا مطلوب او نیست تغییر دهد و کسی که بتواند این عمل شریف را هر چه بهتر و قوی تر انجام دهد، از قدرت و اقتدار عظیم برخوردار خواهد بود.

جامعه‌شناسان معتقدند که سنت‌ها، برآمده و زاییده شرایط، نیازها، ضرورت‌های اجتماعی و سیاسی یک جامعه هستند. سنت‌هایی که به شکل و شمایل گوناگون درمی‌آیند و روزی را در گاه‌شمار شمسی، قمری یا میلادی به نام خود ثبت می‌کنند. گاهی می‌شوند 7 شبانه روز عروسی و گاهی می‌شوند جشن چهارشنبه‌سوری و دید و بازدیدهای عید. اما در گذار زمان تنها سنت‌هایی بر جا می‌مانند که با ضرورت‌های جامعه انطباق داشته باشند، در غیراین صورت یا از بین می‌روند و یا متناسب با ضرورت‌ها و نیازهای مردم، دچار تغییر و تطور می‌شوند.

برگزاری جشن‌ها و اعیاد از ویژگی‌های فرهنگی تمامی جوامع است. از کهن‌ترین زمان‌ها تا به امروز تمامی فرهنگ‌ها در همه سرزمین‌ها، روزهایی از سال را جشن گرفته‌اند. بررسی و سیری در تاریخ و تمدن، گویای آن است که ایرانیان در گذر زمان، این جشن‌ها و اعیاد را با آیین‌های خاصی بر پا می‌داشتند.

در نگاه اول ممکن است پرداختن به یک توپ جنگی کمی عجیب و حتی بیهوده به نظر برسد! اما شیئی که در این کوتاه از آن صحبت می‌شود نه یک توپ جنگی معمولی، بلکه آلتی است که با فرهنگ عوام در تاریخ ایران گره خورده و یادآور داستان‌ها و اسطوره‌های شهری است که امروز در پی بازیابی و شناخت هویت قدیم خود است.

آئین آتش افروزی در آستانۀ سال نو بی شک از جملۀ جشنهای باستانی ایران است. نیاگان ما با آتش که آن را از دیرباز فروغ زندگی می شناختند و مقدس می دانستند به پیشباز سال نو می رفتند تا شعله های بالندۀ آن را که به آسمان و جهان مینوی سرمی کشید واسطۀ آرزوهای پاکی قرار داده باشند که برای زندگی سال نو طلب می کردند.

کوه‌های پر صلابت و کوره‌راه‌های صعب العبور، طی قرون و اعصار، مانند حصاری طبیعی غرب ایران، به ویژه منطقه کردستان را از تهاجم و تجاوز بیگانگان حفظ کرده است. نفوذ به این خطه کوهستانی که مردمش چون عقاب دست نیافتنی بودند و جنگاوری آیین آنها بود، برای فاتحان بسیاری که به ایران آمدند و طوایف و اقوامی که در پهنای ایران می‌زیستند، بهای گزافی می‌طلبید، بهائی آنقدر گران که ثمره فتح در برابر آن کم رونق بود.