اخبار

حسن انصاری پژوهشگر مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در یادداشتی به نقد و بررسی کتاب جانشینی محمد (ص) پرداخته است:

این اثرِ دو جلدی سترگ، که یوزِف فان اِس فروتنانه آن را با عنوانِ فرعی «ملاحظاتی در باب کتاب‌های مِلَل و نِحَل‌نگاشتی اسلامی» توصیف کرده است، به‌طور حتم از سوی اغلب خوانندگان به عنوان کتابِ راهنمایِ جامعی دربارۀ تاریخ مکتوباتِ مِلَل و نِحَل‌نگاشتی و عقیده‌نگاشتیِ اسلامی ارج نهاده خواهد شد. این کتاب، همتائی شایسته برای دیگر کتابِ ماندگار فان اِس، یعنی کلام و جامعه در قرن دوم و سوم هجری2 به‌شمار می‌آید، اثری که هم‌اکنون در این زمینه، به عنوان مرجعی اصلی مورد اعتنای گستردۀ محقّقان و دانش‌پژوهان است.

ویلفِرد فِردیناند مادِلونگWilferd Ferdinand Madelung (زاده در 1930 میلادی) دانشور نامور آلمانی و استاد بازنشستۀ دانشگاه آکسفورد، بی‌گمان یکی از برجسته‌ترین شرق‌شناسان و اسلام‌پژوهان در دنیای معاصر است. کتابها و مقالات متعدّدی که وی در زمینۀ تاریخ و کلام اسلامی، خاصّه در باب تاریخ و اندیشۀ امامیّه و زیدیّه و معتزله، به نگارش درآورده است

فقیهان شیعه دوازده امامی از قرن 11 هجری /17 میلادی به دو شاخه‌ی اصلی که اخباریان و اصولیان خوانده می‌شوند، تقسیم شده‌اند.

وجود منابع مکتوب مورخان رابه کشف رازهاو افکار و عواطف نسل های گذشته امیدوار می کند،اما متاسفانه تاریخ نگاران دوران اسلامی در بررسی هر یک از جنبه های تمدن اسلامی اغلب به نوعی دچار ناتوانی می شوند، زیرا در حالی که ازثروت عظیم منابع موجودبه صورت نسخه های خطی آگاه هستند، بسیاری از این منابع پراکنده و اغلب در دسترس آنها قرار ندارد.

جنبش مذهبی اسماعیلیه برای اولین بار در نیمه دوم قرن سوم بر صحنه تاریخ اسلام ظاهر شد.و با سرعتی بس شگفت‏انگیز گسترش یافت.مرکز این فرقه ابتدا در خوزستان، جنوب غربی ایران بود، و مبلغان اسماعیلی پیام خود را به سرتاسر جهان اسلام، از ماوراءالنهر و رود سند گرفته تا«مغرب»*رساندند. شمار تازه‏کیشان اسماعیلی در شرق عربستان، یمن و در شرق«مغرب»آن قدر، افزایش یافت که توانستند تحت حاکمیت امام منتظر به تشکیل جماعات سیاسی خود همت گمارند

کیسانیه یکى از فرقه‏ هاى مهم شیعى بود که در نیمه دوم قرن اول و نیمه اول قرن دوم، اهمیت زیادى در جامعه اسلامى داشته و تأثیر و تأثرات زیادى در بین مسلمانان برجاى گذاشت. براى تبیین و فهم بسیارى از حوادث و رخ‏دادهاى آن دوره، بررسى دقیق ماهیت فکرى و تکاپوهاى سیاسى بزرگان و هواداران کیسانى ضرورى مى‏نماید. پرفسور ویلفرد مادلونگ دراین مقاله، ضمن بحث از اعتقادات کیسانى و فرقه‏ هاى آنان به نقش این فرقه در تحولات سیاسى، مثل جنبش عباسیان و تأثیر آن در سایر فرقه‏ هاى اسلامى پرداخته است

شیعه، مذهبی که علی‏[ع‏]و اهل بیت پیامبر[ص‏] را تقدیس می‏کند، در کوفه برآمد. * این مذهب، تا زمانی بعد از برافتادن قیام شیعیان کوفه به رهبری مختار با هواداری از محمد بن حرکتهای فرقه‏ای که از درون این قیام برآمد، اولین فرقه شیعی بود که پیام انقلابی خویش را در ایران منتشر ساخت.تا پایان دوره اموی، امواج انقلابی تشیع کیسانی در ایران طنین افکنده و کسان زیادی را به دنبال خود کشاند

شکل گیری زیدیه به عنوان یکی از فرق شیعه به اوایل قرن دوم هجری برمی گردد. این فرقه در ابتدا توسط دو گروه از شیعیان کوفه با عنوان «جارودیه» و «بتریه» شکل گرفت. هویت این فرقه با قیام و فعالیت بر ضد حکومت جور و ظلم شکل گرفت و این مطلب سبب تلاش آنها برای خروج از سیطره حکومت مرکزی گردید. این جریان در ادامة حیات خود در مناطق شمالی ایران و جلگه های یمن به فعالیت پرداخت و در ضمن آن به گروههای فرعی مختلفی تقسیم شد. زیدیان ایران در قرن دهم به صورت رسمی به مذهب امامیه گرویدند اما در یمن تا امروز به بقای خود ادامه داده اند. در این نوشتار، نویسنده به ارائه تاریخ مختصری از جریانهای گوناگون این مذهب شیعی به همراه بیان اجمالی اعتقادات آنها پرداخته است.

فرهاد دفتری متخصص در تاریخ شیعه اسماعیلی است. او مدخل‌هایی را در دانشنامه جهان اسلام و ایرانیکا و دانشنامه اسلام نوشته‌است.فرهاد دفتری در سال 1317 در شهر بروکسل در بلژیک متولد شد. پس از یکی، دو سال همراه خانواده به ایران آمد و تحصیلات ابتدایی تا متوسطه (کلاس نهم) را در مدرسه البرز به پایان رساند. حدود 2 سال در ایتالیا و 3 سال در انگلستان بود و در سال 1337 برای 14 سال به آمریکا رفت و بدون وقفه مدارج لیسانس، فوق لیسانس و دکترایش در رشته اقتصاد از دانشگاه برکلی کالیفرنیا اخذ نمود. او تقریباً از سال آخر تحصیلات دکترای اقتصاد به مطالعات اسماعیلی علاقه‌مند شد. وی سپس به ایران بازگشت و مدتی در سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی ایران به کار پرداخت و در دانشگاه شهید بهشتی (ملی سابق) تدریس کرد. او ۱۲ جلد کتاب در زمینه فرقه شیعه اسماعیلیه نوشته است.