اخبار

در تاریخ پرشتاب تحولات معاصر ایران، محمد علی فروغی، از معدود چهره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مورد وثوق و احترام همه جناح‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فکری معاصر است. او که نزد عوام با نخست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌وزیری پهلوی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها شناخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود و نزد خواص با تصحیحات ادبی و تالیفات فلسفی شناخته می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود، سهمی سترگ در تاریخ دوره جدید ایران دارد.

محمدعلی فروغی وجوه مختلفی دارد؛ فروغی سیاستمدار، فیلسوف و اندیشمند هرکدام جذابیت‌های خاص خود را دارند و از جنبه‌های گوناگون قابل بررسی و مطالعه هستند. اما کارنامه فروغی به‌عنوان یک دیپلمات نیز قابل توجه است. فروغی به‌عنوان عضو هیأت نمایندگی ایران در کنفرانس صلح پاریس و وزیر امور خارجه در کابینه‌های حسن مستوفی‌الممالک، سردارسپه و مخبر السطنه هدایت و وزیر خارجه کابینه خودش در سال‌های 1312 تا 1314 و سفیر کبیر ایران در ترکیه در سال‌های 1306 تا 1309 و نیز سه بار نخست‌وزیر نقش مهمی در سیاست خارجی ایران در برهه‌هایی حساس و تعیین‌کننده داشته است. دستاورد دیپلماتیک فروغی چندان درخشان نیست.

کارنامه شخصی محمدعلی فروغی که چه در بین موافقان و چه در بین مخالفانش به دلایل مختلفی از ویژگی‌های بارزی برخوردار و کارنامه‌ای کم نظیر است، کارنامه‌ای مهم و چندلایه است. ما در طول تاریخ بعد از مشروطیت با سه جنس افراد فرهیخته و تحصیلکرده و نخبه سر و کار داریم که سه جور در برابر وضع موجود موضعگیری کردند. فروغی این بخت را داشته که این را انتخاب کرده که در طول دوران زندگی سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، هر سه جنس را رفتار کند. اگرچه از لحاظ زمانی یکسان نبوده است.

محمدعلی فروغی(معروف به ذکاءالملک)؛ سیاست‌مدار ایرانی اواخر عصر قاجار و نخست وزير رژيم پهلوي است. فروغی در تهران از سن پنج سالگی در منزل تحت نظارت پدرش محمدحسین خان از سوی استادان سرخانه، قرآن، شرعیات، زبان عربی و فارسی و فرانسه را آموخت و سپس به سال 1268 ه.ش وارد دارالفنون شد. او ابتدا در دارالفنون به تحصیل طب پرداخت اما به آن رشته علاقه‌ای نشان نمی‌داد و به فلسفه و تاریخ و ادبیات روی آورد.

تعارف که نداریم، سیاست در میان ما چندان خوش‌نام نیست و کسانی از اهل فرهنگ که به هر دلیل به امر سیاسی آغشته می‌شوند، از سوی جامعه، به عناوین گوناگون مورد طرد و طعن قرار می‌گیرند. از این روست که معمولا اهالی فرهنگ و نویسندگان و اساتید دانشگاه، تا جایی که بتوانند از سیاست و سیاست‌ورزی دوری می‌گزینند و اصرار دارند که «سیاسی» نیستند و سعی می‌کنند به قدرت «آلوده» نشوند! این نگاه منفی به سیاست و سیاست‌ورزی از سویی به سرشت بدون تعارف و خشن قدرت باز می‌گردد و اختصاصی به جامعه ما ندارد و از سوی دیگر به سبب خصائص و ویژگی‌های خاص سیاست در ایران است.

محمدعلی فروغی متولد سال 1294ق. پسر محمدحسین خان فروغی (ذکاءالملک) بود. محمدحسین خان ادیب و شاعر – که در اشعار و نوشته های خود به ادیب تخلص می کرد – لقب فروغی را ناصرالدین شاه به او داد. محمدحسین خان، از رجال صاحب علم و معرفت و ادب در دورۀ قاجار محسوب است.

هر ملتی البته باید متمدن باشد و تربیت داشته باشد در این باب شکی نیست و لیکن اگر تربیت و تمدن بلا شرط و بدون قید بگیریم با کمال اهمیت و لزومی که دارد مقصد بسیار عالی نیست بلکه می توان گفت منظوری متعارفی است، مثل اینکه همه کس مکلف است وسیلۀ معاش خود و متعلقان را از راه مشروع فراهم آورد، آنکه نکند البته تقصیر دارد اما آنکه می کند هنر بزرگی ندارد، هنر آن کس دارد که در ضمن تحصیل معاش سمت امتیاز و اختصاص به خود بدهد.

محمدعلی فروغی دردشتی ملقب به ذُکاءالمُلک، نماینده مجلس، وزیر و نخست‌وزیر ایران بود که در سال ۱۲۵۴ چشم به جهان گشود و در تاریخ ۵ آذر ۱۳۲۱ چشم از جهان فروبست. فروغی از فعالان و مبارزان مهم انقلاب مشروطه ایران به شمار می‌آید، فردی که نقش تعیین‌کننده‌ای در پایان یافتن سلطنت قاجار و انتقال سلطنت به خاندان پهلوی داشت. وی به عنوان اولین نخست‌وزیر در دوره پهلوی، مراسم تاج گذاری رضاشاه را در اولین قدم برگزار کرد و خود متن استعفای رضاشاه را نوشت.

نام محمدعلی فروغی در تاریخ ایران با مشروطه، قانون و دموکراسی پیوندی ناگسستنی دارد. دلبستگی او به زبان فارسی باعث شد که اشعار بسیاری از شاعران ایران را تصحیح و نامش را بر این کتاب‌های سترگ جاودان کند.

محمدعلی فروغی از نخستین شاهنامه پژوهان معاصر است که با آرای دقیق و اقدامات فرهنگی و اجرایی خود خدمات ارزنده ای به قلمرو فردوسی پژوهی انجام داده است. اقدام او در مورد ساختن آرامگاه فردوسی و برگزاری هزاره فردوسی اهمیت تاریخی پیدا کرده است.