اخبار

نقش دهقانان در سده‌های نخستین دوران اسلامیدهقانان در سده‌های نخستین دوران اسلامی نقش سیاسی، اجتماعی- فرهنگی مهمّی در ایران داشته‌اند. فداکاری‌ها و از خودگذشتگی‌های آنان از سویی و تدابیر خردمندانه آنان، از سوی دیگر، موجب جلوگیری از خونریزی‌ها و تخریب‌های تازیان در بسیاری از نقاط ایران شد. وطن‌دوستی و علاقه‌مندی آنان به آداب و رسوم و زبان ایران بود که فرهنگ این سرزمین پایدار و مستقل ماند و زبان فارسی جای خود را به زبان عربی نسپرد و تعهّد آنان به حفظ روایات کتبی و شفاهی ایران باستان بود که ضامن دوام و بقای داستان‌های حماسی، تاریخی و عشقی ایران باستان شد.

سیزدهمین شماره از این مجموعه، تصحیح و ترجمۀ سُوتکرنَسک و وَرشت مانسَرنَسک از دینکرد 9، به کوشش و پژوهش روانشاد دکتراحمد تفضلی است. انتشار این کتاب باعث افتخار و خرسندی بسیار است. زیرا اثری ارزشمند از ایرانشناسی گرانسنگ به خوانندگان و پژوهشگران گرامی ارائه می شود. همچنین بهانه ای است برای پاسداشت و بزرگداشت دانشمندی ایراندوست که سالیان دراز همکاری علمی و مسئولانه با این مرکز داشته است.

«شناخت اساطیر ایران» کتابی است درباره اساطیر نخستین اقوام در سرزمین ایران بزرگ و اجتماعات انسانی پیش از دوره تکوین دین‌های بزرگ رسمی در ایران باستان نوشته پروفسور جان ر. هینلز، استاد متخصص در مطالعات عهد جدید و مطالعه تطبیقی دین و ادیان ایرانی که با ترجمه ژاله آموزگار و زنده‌یاد احمد تفضلی در سال 1368 از سوی نشر چشمه منتشر شده و مجموعه جامع و ساده‌ای از این اسطوره‌ها را در اختیار ما می‌گذارد. این کتاب بارها بازچاپ شده و یکی از منابع در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی است.

مرحوم احمد تفضلی (۱۶ آذر ۱۳۱۶– ۲۴ دی ۱۳۷۵) از دوستان نزدیک من بود و دوستی ما از دوران دانشجویی در دانشگاه تهران شروع شد. البته ایشان سه سال از من زودتر وارد دانشگاه شده بودند و پس از اتمام تحصیلاتشان در ایران یک بورس چهارساله از انگلستان دریافت کردند و برای ادامه تحصیل به لندن رفتند. من هم سه سال بعد همان بورس را گرفتم و به کشور فرانسه و شهر پاریس رفتم.

بسیاری از اندرزها، کلمات قصار و لطیفه‌ها و قصه‌های اخلاقی که جنبه حکمت علمی و تجربی داشته‌اند، پس از اسلام مورد توجه دانشمندان ایرانی مسلمان قرار گرفته و در کتاب‌های ادب و اخلاق و تاریخ به عربی ترجمه شده و بعضی از آنها به فارسی نیز راه یافته‌اند. کمتر کتاب عربی تألیف شده در سده‌های نخستین دوران اسلامی را می‌یابیم که در آن از این‌گونه مطالب نقل نشده باشد.

احمد تفضلی از چهره‌های مهم و تأثیر‌گذار در پژوهش‌های ایران‌شناسی است. او نقش مهمی در تبیین دستاورد‌های ادبی و فرهنگی ایران پیش از اسلام داشت و عمری بر سر این کار گذاشت. مهم‌ترین ویژگی استاد دکتر احمد تفضلی وجه بین‌المللی بودن آثار و فعالیت‌ها و پژوهش‌های‌شان در عرصه فرهنگ و ادبیات و زبان‌های ایران باستان است. کمتر کسی توانست به این جایگاه جهانی در این حوزه‌ها دست پیدا کند.

در میان شهدای مسیحی ایرانی در عهد شاپور دوم، که مقاتل آنان به زبان سریانی در دست است، از گوشت آزاد نامی با عنوان « ریئس خواجگان دربار و مربی شاه» و ملقب به ازبد یاد شده است. همین لقب برای مار اّبایِ جاثلیق، که از معاصران قباد اول و یکی دیگر از شهدای مسیحی ایرانی بود، نیز ذکر شده است.

منابع تاریخی حکایت از آن دارند که برای پادشاهان ساسانی در آتشکده های مشهور جایگاه ویژه ای وجود داشته است.کوشش هایی چند از طرف افرادی صورت گرفته از اصطلاح به کار رفته برای این جایگاه ویژه را مشخص کنند. نگارنده در مقاله ی حاضر اصطلاح مزبور را واژه یی مرکب خوانده و با ذکر دلایل مستند این موضوع را بیان کرده است

بسیاری از اندرزها، کلمات قصار و لطیفه‌ها و قصه‌های اخلاقی که جنبه حکمت علمی و تجربی داشته‌اند، پس از اسلام مورد توجه دانشمندان ایرانی مسلمان قرار گرفته و در کتابهای ادب و اخلاق و تاریخ به عربی ترجمه شده و بعضی از آنها به فارسی نیز راه‌ یافته‌اند.

مجموعه ای از اندرزهای پهلوی در کتابی به نام جاویدان خرد گرد آمده بود که امروز در دست نیست. ابن مسکویه در این باره می نویسد که در روزگار جوانی نام آن را در کتابی از جا حظ موسوم به استطالة الفهم دیده وهمواره در پی به دست آوردن آن بوده است تا سر انجام آن را در فارس در نزد موبدان موبد یافته است. به قول وی آن کتاب مذکور، جاویدان خرد نامیده ، نقل کرده ولی احتمالا آنچه وی در نزد موبدان موبد فارس دیده، متن پهلوی آن بوده است.