آیینه‌وند: جست‌وجو، مناظره و مناقشه از ویژگی‌های پژوهش در متون اسلامی است

1393/9/25 ۱۲:۱۲

نخستین روز از مراسم گرامیداشت هفته پژوهش امروز 24 آذرماه با حضور جمعی از استادان و پژوهشگران در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

نخستین روز از مراسم گرامیداشت هفته پژوهش امروز 24 آذرماه با حضور جمعی از استادان و پژوهشگران در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

صادق آیینه‌وند، رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ابتدای این نشست به اهمیت پژوهش در تمدن اسلامی اشاره کرد و گفت: جست‌وجو، مناظره، مناقشه، تأمل و ژرف‌نگری از ویژگی‌های پژوهش در متون اسلامی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: با توجه به این ویژگی‌ها، یک پژوهشگر باید مبدع باشد و در یک تخصص واحد فعالیت کند و ابتکار داشته باشد تا بتواند به روش خود به نتیجه برسد. بنابراین یک محقق باید مدنی بیندیشد و اکتشاف داشته باشد.

به گفته این استاد تاریخ اسلام، یکی از ویژگی‌های تمدن آن است که نگاه تحقیرآمیز را از بین ببرد و علم را در خدمت جامعه مدنی قرار دهد.

وی در پایان با تأکید بر این که محقق باید اکتشافات نو داشته باشد، گفت: کسی که ابداع ندارد، پژوهشگر نیست و از فکر دیگران استفاده می‌کند. این پژوهشگر است که تصرف می‌کند و تمدن را پیش می‌برد و این پژوهش یعنی توسعه، تحول و ابداع.

بخش دیگری از این مراسم به رونمایی از نسخه دیجیتال کتاب «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» و چهار جلد کتاب «فرهنگ خاورشناسان و اسلام‌شناسان» اختصاص داشت.

ابوالقاسم رادفر در بخش دیگری از این مراسم درباره چهار جلد کتاب «فرهنگ خاورشناسان و اسلام‌شناسان» توضیحاتی را ارائه کرد و گفت: در این کتب زندگی‌نامه و کتابشناسی خاورشناسان و اسلام‌شناسان آورده شده که سرپرستی آن بر عهده مرحوم پرویز مشکین‌نژاد و سعید فیروزآبادی بوده است.

وی ادامه داد: در سال 1362 به پیشنهاد مرحوم بروجردی، رئیس وقت پژوهشگاه قرار شد چندین طرح بزرگ در این مرکز پیگیری شود. بر این اساس دو طرح بزرگ در دستور کار قرار گرفت؛ یکی «فرهنگ دانشوران ایران اسلام» که در آن زندگی‌نامه زنان، شاعران و جغرافیدانان و تاریخ‌نویسان در قالب 10 هزار صفحه تهیه و آماده چاپ شده است. طرح بزرگ دیگر نیز «فرهنگ خاورشناسان و اسلام‌شناسان» بود. هر دو این طرح‌ها بر اساس 30 هزار مدخلی که از خاورشناسان و اسلام‌شناسان موجود بود صورت گرفت و در نهایت دو هزار مدخل برای این فرهنگ‌ها انتخاب‌ شد.

وی افزود: در سال 1371 مسئول اجرای این طرح بودم و با توجه به این‌ که در این کار نیازمند نیروهای بسیاری حتی مترجمان بودیم کار دشواری را پیش رو داشتیم. در زمان حیات مرحوم مشکین‌نژاد ایشان کار را یک‌تنه جلو بردند و پس از فوت وی نیز فیروز‌آبادی ادامه کار را بر عهده گرفتند.

به گفته رادفر، اکنون چهار جلد از این کتاب با بررسی زندگینامه حدود دو هزار خاور‌شناس و اسلام‌شناس آماده چاپ است و به‌زودی منتشر می‌شود.

وی یادآور شد:‌قرار است این مجموعه حتی به صد جلد هم برسد اما تا جلد هشتم آن چاپ کاغذی و سایر مجلدات به صورت دیجیتال منتشر می‌شوند. این کتاب می‌تواند یکی از منابع مهم و مفید برای پژوهشگران و محققان این حوزه باشد.

چگونگی تدوین کتاب «فرهنگ تاریخی زبان فارسی»

تقی پورنامداریان، سرپرست گروه تالیف کتاب «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» طی سخنانی درباره این اثر گفت: کار نگارش این فرهنگنامه از سال 1347 توسط پرویز ناتل خانلری و مجتبی مینوی آغاز شد و بعدها همکاران دیگری به این مجموعه اضافه شدند. جلد نخست این کتاب در سال 1357 همزمان با انقلاب اسلامی به چاپ رسید. پس از آن به دلیل جابه‌جایی‌های مکرر بنیاد فرهنگ ایران که سرپرستی تدوین این کار را بر عهده داشت، تالیف جلدهای دیگر کتاب به تعویق افتاد و بسیاری از فیش‌هایی که گردآوری شده بودند، پراکنده شد تا این‌که در نهایت، زمانی که موسسه مطالعات و تحقیقات در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی شکل گرفت این کار ادامه یافت.

وی ادامه داد: مرحوم بروجردی رئیس وقت پژوهشگاه از من خواستند که سرپرستی کار را بر عهده بگیریم و از آن پس نیز متاسفانه به دلیل کمبود نیرو و بودجه این کار آن گونه که باید پیش نرفت. به هر حال اکنون مدخل‌های مرتبط از حرف «آ تا ج» در قالب دو جلد کتاب و دو هزار صفحه آماده چاپ است.

به گفته وی، این مدخل‌ها از 13 متن اولیه و مرجع استخراج شده و با توجه به ترتیب تاریخی این منابع، می‌توان به طور مثال سیر تطور معنایی یک واژه را در آن دید. همچنین ترکیبات کنایی در کلمات را می‌توان در این فرهنگ مشاهده کرد.

پورنامداریان در پایان یادآور شد: این فرهنگ می‌تواند به مطالعات جامعه‌شناسی و تاریخی زبان فارسی کمک کند. در واقع چاپ این کتاب‌ها حاصل یکی از قدیمی‌ترین پروژه‌های تحقیقاتی پژوهشگاه است که امیدواریم به نتیجه برسد.

در بخش دیگری از این مراسم از استادان مؤلف پیشکسوت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تقدیر شد. همچنین سخنرانی محمود سریع‌القلم استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی با عنوان «نظریه‌ای برای توسعه ایران» و محمدعلی توکل مشاور معاون پژوهشی وزیر علوم با عنوان «علوم انسانی و توسعه ملی» از دیگر برنامه‌های اجراشده نخستین روز گرامیداشت هفته پژوهش در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بود.

خبرگزاری ایبنا