1400/6/8 ۰۹:۳۵
هگل فیلسوف دشواری است، بسیار سخت و دیرفهم. این گزاره را بارها شنیده‌ایم، نه فقط از زبان مترجمان فارسی و مدرسان او در ایران كه از زبان مفسران و شارحانی كه او را به زبان آلمانی خوانده و تفسیر كرده‌اند.
كوره راه ناامیدی به سحرگاه روحانی
محسن آزموده: هگل فیلسوف دشواری است، بسیار سخت و دیرفهم. این گزاره را بارها شنیده‌ایم، نه فقط از زبان مترجمان فارسی و مدرسان او در ایران كه از زبان مفسران و شارحانی كه او را به زبان آلمانی خوانده و تفسیر كرده‌اند. همزمان فیلسوف مهم و اثرگذاری است و فكر و اندیشه مدرن، حتی در لیبرال‌ترین اشكالش را بدون مراجعه به او نمی‌توان دریافت. نتیجه منطقی این دو مقدمه، قاعدتا این است كه برای فهم او باید سخت كوشید و تلاش كرد. از سوی دیگر ایرانیان و فارسی‌زبانان از ابتدای نخستین مواجهات‌شان با فلسفه و اندیشه جدید، به او علاقه‌مند شده‌اند، این را كتاب «ما و هگل» ایده و گردآوری محمدمهدی اردبیلی نشان می‌دهد و بسیار درباره او نوشته‌اند و از او یا درباره‌اش ترجمه كرده‌اند، این ادعا را هم كتاب «هگل ایرانی» نوشته و گردآوری مانی پارسا به اثبات می‌رساند.
اما به‌رغم این توجه و علاقه‌مندی، به گواه كتاب‌های مذكور، تفاسیر رایج و شایع ایرانیان از هگل، كمتر مستند به اصل آثار او و عمدتا متكی به وجوهی خاص از اندیشه‌اش بوده یا از ورای عینك‌هایی مشخص مثل رویكرد ماركسیستی صورت گرفته. اما خوشبختانه باید اذعان كرد كه در طول یك دهه اخیر، به همت برخی دانش‌پژوهان و محققان نسبتا جوان مثل محمدمهدی اردبیلی، مسعود حسینی، آرش اباذری، علیرضا سید احمدیان و ... آشنایی و شناخت فلسفه دوستان ایرانی از هگل به مرحله عمیق‌تر و جدی‌تر گام برداشته و از تفسیرهای پیشین فاصله‌ای قابل توجه گرفته است. شمار قابل توجه آثار مهمی كه در این سال‌ها از هگل یا درباره او ترجمه شده، در كنار مقالات و كتاب‌های تالیفی و درسگفتارها در موسسات خصوصی، زمینه را برای فهم این فیلسوف كلیدی و اساسی فراهم كرده است.در همین سال جاری، انتشار ترجمه‌ای تازه از مشهورترین كتاب هگل یعنی پدیدارشناسی روح با ترجمه مشترك مسعود حسینی و محمدمهدی اردبیلی شاهدی بر این ادعاست.
كتاب راهگشا و موثر دیگری كه اخیرا به همت نشر نی منتشر شده، «راهنمای انتقادی پدیدارشناسی روح هگل» است كه آن را نشر نی منتشر كرده. «راهنمای انتقادی پدیدارشناسی روح هگل» بعد از مقدمه ویراستاران فارسی، معرفی نویسندگان، پیشگفتاران ویراستاران انگلیسی و كوته‌نوشت‌ها و نقل‌قول‌ها، شامل دوازده فصل یا به عبارت دیگر دوازده مقاله نوشته شماری از برجسته‌ترین هگل‌شناسان مطرح روز دنیاست. دین مویار استادیار گروه فلسفه دانشگاه جان هاپكینز و میشاییل كوانته استاد گروه فلسفه دانشگاه كلن، ویراستاران انگلیسی كتاب هستند و محمدمهدی اردبیلی، پژوهشگر و مترجم آثار هگل و علی سهرابی، پژوهشگر و مترجم فلسفه، ویراستاران فارسی آن.
سبك و سیاق این مقالات و رویكرد آنها را ویراستاران فارسی در مقدمه‌شان توضیح داده‌اند. از دید ایشان، غفلت از رویكردی كل‌نگرانه با در نظر گرفتن عناصر و جزییات و در نتیجه عدم درك پروژه كلی اثر، حلقه مفقوده تفسیر پدیدارشناسی روح بوده و موجب شده این كتاب همواره در پرتو برجسته شدن برخی فصول مثل «خدایگانی و بندگی» یا فصول «جهان اخلاقی عرفی» به تفسیرهای ماركسیستی یا روان‌شناختی یا جامعه‌شناختی یا الهیاتی فروكاسته شود. در حالی كه هگل خود مدافع «وحدت ارگانیك» اثر است و بر درك دیالكتیك جزء و كل دفاع می‌كند. حسن مقالات این است كه با رویكردی تحلیلی، در سه مقاله نخست، كلیت ایده پدیدارشناسی، ساختار و شیوه استدلال آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و 9 مقاله بعدی هم اگرچه فصول یا بخش‌هایی از پدیدارشناسی روح را مدنظر دارند، اما تفسیرشان را در پرتو كلیت آن پیش می‌برند.
اما چرا پدیدارشناسی روح، به‌رغم دشواری آن، بعد از دویست سال این اندازه مهم است؟ ویراستاران انگلیسی در پیشگفتارشان كوشیده‌اند، با ذكر سه دلیل، این پرسش را پاسخ دهند. نخست به طیف گیج‌كننده پدیدارها و ابژه‌های این كتاب اشاره كرده‌اند. پدیدارشناسی روح، تنها یك اثر فلسفی مثلا هستی‌شناسانه یا معرفت‌شناسانه، با موضوعات محدود فلسفی در زمینه مابعدالطبیعه یا شناخت‌شناسی یا منطق نیست، بلكه طیف وسیعی از مباحث الهیات، سیاست و علم الاجتماع را در بر می‌گیرد و موجب تفسیرهای گوناگون روان‌شناختی، ادبی و جامعه‌شناختی شده است. همچنین پدیدارشناسی روح هگل، به‌رغم دشواری مذكور، در مقایسه با آثار مهم دیگر هگل، یعنی فلسفه حق و دایره‌المعارف و منطق كبیر (علم منطق) ساده‌تر و زودیاب‌تر است و ضمن در برداشتن كلیت نظام فلسفی هگل، هنوز با دستگاه مفهومی فلسفی و نظرورزانه اشباع نشده است. در نهایت اینكه در این كتاب ضمن آشكار بودن باور هگل ضرورت كل‌نگری و ارایه یك ساختار نظام‌مند فلسفی (چنانكه در زمانه او و به خصوص نزد ایدئالیست‌ها پذیرفته بود)، گرایشی شكاكانه به این ضرورت و امكان آن نیز قابل شناسایی است، امری كه به تعبیر ویراستاران باعث شده این كتاب یك گام از منتقدان ایدئالیسمش جلوتر باشد. «تجربه آگاهی كوره راه ناامیدی است كه با این همه، به «سحرگاه روحانی» و رهاسازی خودشناسی از محدودیت‌هایش منتهی می‌شود.»
دیتمار اچ، هایدمان، هانس-فریدریش فولدا، رلف-پیتر هروستمان، ویلم‌ای. دوریس، اكسل هونت، میشاییل كوانته، تری پینكارد، ویل دادلی، دین مویار، لودویگ زیپ، تامس‌ای. لویس و رابرت بی. پیپین نویسندگان و علی سهرابی، یاشار تاج محمدی، شیدا مرادی، زهره نجفی، سیامك ایل‌گلی، سینا سیاهپوش، حامد توكلی و حسین رحمتی مترجمان این كتاب هستند.
منبع: روزنامه اعتماد
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید