فرهنگ لکی

1393/8/28 ۱۱:۳۲

اساس گردآوری گویش لکی بر پایۀ گویش لک‌های دلفان قرار داده شده و واژه‌های سله‌سله یا الشتر و بیرانوند با آن سنجیده شده است. از قرن چهارم و پنجم واژۀ «لور» و بعد «لر» به سرزمین کنونی و مردمان آن اطلاق گردید. ظاهراً این واژه را باید ساکنان شهر «لور» که در شمال اندیمشک امروزی واقع بود، پس از ویرانی این شهر با خود به سرزمین کنونی لرستان آورده باشند. امروزه نیز ساکنان لرستان را از لر و لک «لر» می‌نامند و تنها گویش آنها که لری و لکی است و با آن از یکدیگر شناخته می‌شوند.

اساس گردآوری گویش لکی بر پایۀ گویش لک‌های دلفان قرار داده شده و واژه‌های سله‌سله یا الشتر و بیرانوند با آن سنجیده شده است.

از قرن چهارم و پنجم واژۀ «لور» و بعد «لر» به سرزمین کنونی و مردمان آن اطلاق گردید. ظاهراً این واژه را باید ساکنان شهر «لور» که در شمال اندیمشک امروزی واقع بود، پس از ویرانی این شهر با خود به سرزمین کنونی لرستان آورده باشند. امروزه نیز ساکنان لرستان را از لر و لک «لر» می‌نامند و تنها گویش آنها که لری و لکی است و با آن از یکدیگر شناخته می‌شوند.

لک‌ها از نظر فرهنگ و منش‌های تباری با لرها همانندند و در تمام وجوه اعتقادی و کنش‌های فرهنگی و بومی با یکدیگر همسان و هم‌رفتارند و تنها از نظر گویش این تقسیم‌بندی پیش می‌آید. لک‌ها عموما در شمال باختری لرستان که منطقه‌ای سردسیر است زندگی می‌کنند و رشد جسمانی آنها سردسیری است و بیشتر مردان و زنان که پیوندهای قبیله‌ای و درونی داشته‌اند و با نژادهای سایر نقاط آمیخته نشده‌اند، دارای قامتی بلند و صورتی کشیده و اندامی ورزیده و چهره‌ای روشن هستند.

از قدیمی‌ترین آثاری که واژه‌های لکی و لری در آن فراوان به کار رفته و اصولا به فهلویات مشهور است، دوبیتی‌های باباطاهر و دوبیتی‌های قطران تبریزی است. سند قدیمی دیگر تقریظی است که در سال 710 هجری قمری برای رشیدالدین فضل‌الله فراهم شده و به نام «الاسئله و الجوبة الرشیدیه» مشهور است که در آن از شخصی به نام «فخرالدین لور» زیر عنوان «صورة خط مولانا قدوة المشایخ و العلماء فخر الملة و الدین لور دامت برکاته» مطلبی به عربی است که ضمن آن یک رباعی و تک بیت فارسی و دو بیت هم به گویش لکی با عنوان «شعر بالفهلویه» آمده است.

اساس گردآوری گویش لکی بر پایۀ گویش لک‌های دلفان قرار داده شده و واژه‌های سله‌سله یا الشتر و بیرانوند با آن سنجیده شده و اگر دگرگونی‌هایی بوده، یادآور شده است و چنانچه واژه‌ای ویژۀ هر جا شنیده شده، به نام همان محل ثبت شده و با علامت اختصاری مشخص شده است.

از آنجا که زبان لکی هم زبان شعر و ادب لرستان و هم زبان سرودهای مذهبی «یارسان» و اهل حق بوده و می‌باشد و با مذهب یارسان به دیگر نقاط ایران یا کشورهای آسیا رفته است، اغلب با گویش کردی اشتباه شده و گاه آن را کردی انگاشته‌اند که در این کتاب کوشش شده تا این مشکل رفع شود.

برای آگاهی خواننده چند نکتۀ دستوری با صرف فعل‌ها، با توضیح مختصری آورده شده است. در پایان واژه‌ها نیز چند مثل و چند بیت شعر از تک‌بیت‌های رایج و نیز ابیاتی از داستان جنگ هماون که به لکی سروده شده برای نمونه از نظر کاربرد واژه‌ای و چگونگی دستور زبان لکی آورده شده است.