جستاری درباره یک نماد هخامنشی
1393/5/15 ۱۱:۰۳
اهمیت این کتاب در بررسی نمادی است که امروزه کاربردی الترناتیو یافته و از آن به عنوان یکی از نشانه‌های هویت فرهنگ دیرینه‌ی ایرانی استفاده می‌شود.
اهمیت این کتاب در بررسی نمادی است که امروزه کاربردی الترناتیو یافته و از آن به عنوان یکی از نشانه‌های هویت فرهنگ دیرینه‌ی ایرانی استفاده می‌شود.
از این‌رو شناخت منشأ و خاستگاه این نماد و مفهوم واقعی آن دارای اهمیت دو چندان است.
این پژوهش از چند جنبه ارزشمند است:
نخست آنکه موضوع نماد بالدار هخامنشی از مباحث جنجالی و مهم در مطالعات ایران‌شناسی است که درباره‌ی آن پژوهش‌های متعددی صورت گرفته است.
دوم اینکه این کتاب نتیجه‌ی سال‌ها مطالعه‌ی پژوهنده‌ای نامی و فرزانه است که در عرصه‌ی ایران‌شناسی صاحب اعتبار و جایگاه ویژه‌ای است.
در آخر اینکه نویسنده با استدلال‌های منطقی همه‌ی تفسیرهای سنتی را درباره‌ی نماد بالدار هخامنشی رد کرده است و با اشاره به این حقیقت تاریخی روشن که ایرانیان هیچگاه نگاره‌ای از اهوره‌مزدا را خدای بزرگ خود نمی‌ساخته‌اند، تفسیر تازه‌ای را برای مفهوم نماد بالدار هخامنشی پیشنهاد داده که به تدریج مورد پذیرش دیگر پژوهندگان قرار گرفته است.
به عقیده‌ی نویسنده نماد بالدار بر خلاف دیدگاه دیگر پژوهندگان، تجسم فروَهَر یا نماد اهوره‌مزدا خدای بزرگ ایرانیان باستان نیست، بلکه تجسم فرّه (در اوستایی، خونه؛ در پهلوی، خورّه؛ در فارسی امروزی، خُرّه، فرّه و فرّ) می‌باشد که در اندیشه‌ی ایرانیان باستان عطیه‌ای ایزدی است و پادشاه دارنده‌ی فرّه‌ی شهریاری یه کمک آن می‌تواند دادگرانه و با نیرومندی فرمانروایی کند.
فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:
بخش اول: یک نماد هخامنشی: وداع با «فروهر» و «اهوره‌مزدا»
تئوری فروهر
فرضیه‌ی نماد اهوره‌مزدا
نویسنده در بخش نخست این کتاب استدلال‌هایی منطقی در مخالفت با تفسیرهای سنتی درباره‌ی نماد بالدار هخامنشی یا به عبارت دیگر دایره‌ی بالداری که معمولاً نیم‌تنه‌ای انسانی درون آن دیده می‌شود، به دست داده است. وی با دادن پاسخ‌هایی پذیرفتنی به پژوهندگانی که این دایره‌ی بالدار را نماد و بازنمایی فروهر یا اهوره‌مزدا خدای بزرگ ایرانیان خوانده‌اند، به روشنی ضعف‌ها و کاستی‌های فراوان چنین تفسیرهایی را نشان داده و نتیجه گرفته است که باید برای همیشه اینگونه تفسیرها و خیال‌بافی‌ها فراموش شود.
بخش دوم: یک نماد هخامنشی: فره‌ی نمادین
اهداف و روش‌ها
الگوهای بازنمایی
پیش‌شرط‌های لازم برای تفسیر
تفسیر: فرّه
استدلال‌های پشتیبان
فرّه و آتش شخصی
همانندگرفتن فرّه با تیخه
ویژگی‌های شاهانه
نماد را به فرّه‌ی شاهی تبدیل می‌سازند
شاه ـ عقاب
در پیوند با ورثرغنه
پرنده‌ی فرّه
قوچ بالدار جانشین مرد بالدار
دایره‌ی بالدار نماد فرّه‌ی ایرانی
نتیجه‌گیری
در بخش دوم کتاب نویسنده با مطالعه‌ی الگوهای به نمایش درآمده‌ی این نماد هخامنشی و مفاهیم ضمنی گوناگون آن و همچنین با ردیابی جانشین‌های نماد بالدار تا دوره‌ی ساسانیان، تفسیر دیگری را برای نماد بالدار هخامنشی پیشنهاد داده است. به عقیده‌ی نویسنده ایرانیان نماد بالدار را از مردمان تابعه‌ی خود وام گرفته بودند تا مفهوم باستانی خودشان را از فرّه تحسم بخشند. همچنین نویسنده در تفسیر خود نشان داده است که از دو گونه‌ای مهم و شناخته‌شده‌ی این نماد در دوره‌ی هخامنشیان، پیکره‌ی انسان بالدار برای تجسم‌بخشیدن به فرّه‌ی پادشاهی و از دایره‌ی بالدار هم برای تجسم‌بخشیدن به فرّه‌ی ایرانیان استفاده شده است.
پیوست: نام‌های هخامنشی آمیخته شده با فرّه
«جستاری درباره یک نماد هخامنشی: فروهر، اهوره مزدا یا خورنه؟» نگاشته علیرضا شاپور شهبازی با ترجمه شهرام جلیلیان در 109 صفحه از سوی نشر و پژوهش شیرازه در سال 91 منتشر شده است.
شماره ثبت این کتاب در کتابخانه شماره یک مجلس شورای اسلامی 459398 می‌باشد.
کتابخانه مجلس شورای اسلامی
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.