مهلتی بایست تا خون شیر شد / محمد نجاری

1397/11/24 ۰۸:۰۱

احتمالاً اصل و مبدأ تعزیه یا شبیه را باید در آیین‏ های پیش از اسلام واکاوی کرد که پس از اسلام، با الهام از فاجعۀ کربلا به‌عنوان یک نمایش دینی نمود یافت و در دور تکاملی، اشخاص و قصه‏ های دیگری نیز به آن افزوده شد.

چکیده: احتمالاً اصل و مبدأ تعزیه یا شبیه را باید در آیین‏ های پیش از اسلام واکاوی کرد که پس از اسلام، با الهام از فاجعۀ کربلا به‌عنوان یک نمایش دینی نمود یافت و در دور تکاملی، اشخاص و قصه‏ های دیگری نیز به آن افزوده شد.

نسخۀ تعزیه / شبیه «حسین بن منصور حلاج» یکی از این دگردیسی‏های مضمونی تعزیه است که در آن، نطفۀ شمس تبریزی از خون کشتۀ حسین بن منصور حلاج بسته می‏شود. شخصیت‏های اصلی این اثر، حسین بن منصور حلاج، شمس تبریزی، ملای روم (مولانا) و دختر و همسر وی هستند. این مقاله ضمن بررسی شخصیت و ساختار قصه ‏پردازی و روایت در تعزیه / شبیه حلاج، به علل این دگردیسی مضمونی می‌پردازد.

مطابق یافته‏ ها، شمس در روایتی جدید و اسطوره‏ ای، فرزند دختر مولانا و وجه دیگر شخصیت حلاج است و نویسندۀ بی‏ نام این نسخۀ تعزیه که با زیست و اندیشۀ این سه عارف بزرگ (حلاج، شمس و مولانا) آشنا بوده، روایتی اسلامی - شیعی و اسطوره‏ ای از آن ارایه داده است.

فصلنامه ادبیات عرفانی، دوره 9، شماره 17، پاییز و زمستان 1396

دریافت مقاله