1397/6/20 ۰۸:۰۸
قدیمی‌ترین خاطرهای که این ناچیز از مجلس روضه دارد، مربوط به نود سال پیش از این است و آن مجلس منعقده در بیت‌الشرف مرحوم مغفور حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج حسین قمی (رضوان‌الله علیه) است که این‌بنده را مادر و مادربزرگ مرحومم به همراه خود به آن مجلس می‌بردند
یادی از مهمترین مجالس «روضه» از هفتاد سال پیش در طهران
قدیمی‌ترین خاطرهای که این ناچیز از مجلس روضه دارد، مربوط به نود سال پیش از این است و آن مجلس منعقده در بیت‌الشرف مرحوم مغفور حضرت آیت‌الله‌العظمی حاج حسین قمی (رضوان‌الله علیه) است که این‌بنده را مادر و مادربزرگ مرحومم به همراه خود به آن مجلس می‌بردند و مرا که پنج ساله بودم، با خود در محل مخصوص بانوان که با پرده‌ای (به قول خراسانی‌ها: تجیری) که به عرض تکیه در طول حیاط که بر فراز آن چادر عزاداری خامس آل عبا (علیهم‌السلام) افراشته و سایه انداخته بود، می‌نشاندند و من بنده هم چنان‌که سابقاً در جایی نوشته‌ام، از آن مجلس محترم فقط چهرۀ نازنین مرحوم مبرور و جنت‌مکان خلدآشیان حضرت آقای حاج شیخ عباس محدث قمی (رفع الله درجاته) که قائم آن مجلس می‌بودند، همواره در نظرم متجلی است که آن مرحوم بر عرشه منبر با عبای سیاه و قبائی کرباس آبی‌رنگ نشسته است و به‌آهستگی و شمردگی بیانات شریف خود را افاضه می‌فرمودند و در هنگام ذکر مصیبت بلند بلند می‌گریستند (رحمه الله علیه) و «هرگزم نقش تو از لوح دل و جان نرود». این خاطره را به تیمن و تبرک به نام بلند و ارجمند حضرتین آیتالله قمی و محدث قمی (که داماد برادر مرحوم آقای حاج حسین قمی بودند) برای بیان موضوع این مقاله ذکر کردم.
باری، این ناچیز در سال ۱۳۲۴ شمسی به طهران آمد و در آن سال و یعنی در حقیقت در محرم سال ۱۳۶۵ قمری به تشرف به مجالس روضه آن ایام که اینک شرح مختصری از آن را به عرض می‌رساند، نائل شد. ابتدا مجالس منعقده در پیش از ظهرها را عرض می‌کنم:
مجالس پیش از ظهر
۱ـ آن زمان هنوز مرحوم آقای امام‌جمعه خوئی (حاج میرزا یحیی) زنده بود و مجلس روضه‌شان صبحها تا نزدیک ظهر در منزل ایشان که در کوچه‌ای منشعب از خیابان ناصرخسرو بود، اقامه می‌شد. از وعاظ و مذکرین یا روضه‌خوانان آن مجلس شخص به‌خصوصی را به یاد نمی‌آورم و فقط اجمالاً خاطرهای از شرفیابی‌ام بدان مجلس را در خاطر دارم.
۲ـ مجلس روضه مرحوم مغفور آیتالله آقای میرسید محمد بهبهانی (رحمت‌الله علیه) که در منزل ایشان در محله سرپولک در خیابان بوذرجمهری نزدیک خیابان سیروس منعقد می‌شد و غالباً از ساعت هشت صبح تا ساعت یازده صبح ادامه می‌داشت. و در آن مجلس بیشتر منبری‌هایش روضه‌خوانان مشهور بودند و بعضی از ایام نیز وعاظ مشهور و دانشمندی فی‌المثل مرحوم آقای حاج شیخ عباسعلی محقق خراسانی (طاب‌ثراه) خاتم مجلس بودند. و این مجلس محترم تا آخرین سال حیات مرحوم آقای بهبهانی ادامه داشت و پس از وفات ایشان، پسر گرامی و محترم ایشان مرحوم حاج سیدجعفر بهبهانی نیز این مجلس را اقامه می‌کرد. خدا رحمت کند مرحوم آقای سید ابراهیم ابطحی ـ کارگزار وفادار مرحوم آقای بهبهانی ـ را که رتق و فتق آن مجلس را عهده‌دار بود.
۳ـ مجلس روضه مرحوم مغفور آیتالله حاج میرزاعبدالله سعید معروف به چهل‌ستونی رحمت‌الله علیه (به مناسبت آنکه در چهل‌ستون، مسجد مرحوم حاج سیدعزیزالله در بازار بزرگ اقامه جماعت می‌فرمود، به چهل‌ستونی معروف شده بود). این مجلس نیز شبیه مجلس مرحوم بهبهانی (رحمت‌الله علیه) بود و اداره آن به عهده فرزند عزیز شریف بزرگوار او، مرحوم حاج حسن‌آقا سعید محوّل بود و پس از وفات مرحوم آقای حاج میرزا عبدالله، مرحوم حاج حسن‌آقا تا زنده بود (یعنی بعد از انقلاب اسلامی) آن مجلس را اقامه می‌فرمود.
۴ـ مجلس روضه مرحوم مغفور آیتالله حاج‌آقا رفیع شریعتمدار رشتی که در منزل آن مرحوم، در کوچه منشعب از خیابان صفی‌علیشاه (روبروی مرقد مرحوم صفی‌علیشاه) که مستمعانی در حد گنجایش همان دو اتاق متصل به هم داشت و بیشتر آنان از کسبه و سکنۀ همان محل و یا افراد سرشناس گیلانی و یا علمای همتراز مرحوم حاج‌آقارفیع بودند و پس از وفات آن مرحوم، فرزند شریف نجیب او مرحوم آقامحمدرضا رفیع (همدورۀ این حقیر در دانشکده معقول و منقول، که در اواخر عمر معمم شد) آن مجلس را ادامه می‌داد.
۵ـ مجلس روضه مرحوم مغفور آیتالله آقامیرزامحمد ثقفی کلانتری۱ (رحمت‌الله علیه) که در منزل خود در ابتدای محله پاچنار (کوچه عریضی که از خیابان چراغ‌برق منشعب می‌شود و به طرف خیابان بوذرجمهری می‌رود که منزل مرحوم آیتالله آقای کاشانی (طاب‌ثراه) نیز در همین کوچه بود). و این مجلس محترم تا وقتی که مرحوم آقامیرزامحمد حیات داشت، برقرار بود و کسبه و اهل علم و متدینین آن اطراف از مستمعان آن بودند و شاید حالا در همین زمان هم نیز اقامه می‌شود.
۶ـ مجلس روضۀ مرحوم شیخ‌الاسلام ملایری نمایندۀ ادوار متعدد مجلس شورای ملی از ملایر که در منزل آن مرحوم ـ در خیابان عین‌الدوله (ایران) نبش کوچه‌ای در آن خیابان که به طرف نظامیه و کوچه مسجد سپهسالار می‌رود ـ این مجلس چندی پیش از فوت مرحوم شیخ‌الاسلام برچیده شد.
۷ـ مجلس روضۀ مرحوم حاج سیدمحمد حسینیان بازرگان خوشنام معروف (رحمه الله علیه) که در منزل بزرگ آن مرحوم، واقع در انتهای خیابان امیریه، نزدیک چهارراه گمرک منعقد می‌شد و مستمعان بسیاری داشت و واعظ خاتم آن، غالباً مرحوم مبرور آقای حاج محقق واعظ خراسانی (طاب‌ثراه) می‌بودند.
مجالس مساجد معروف
اما مجالسی که در مساجد معروف طهران اقامه می‌شد، متعدد بود و البته از همه مهمتر و پرمستمع‌تر، مسجد مرحوم حاج شیخ عبدالحسین طهرانی، معروف به مسجد آذربایجانی‌ها (ترکها) که در انتهای بازار عباس‌‌‌آباد واقع است (شیّد‌الله ارکانه) که این مجلس از لحاظ تعداد مستمعان، مهمترین مجلسی بود که در طرف صبح در طهران منعقد می‌شد و زعمای تجار آذربایجانی امثال مرحوم حاج آقابزرگ ابوالحسین و حاج‌ناظم و حاج‌آقا طاهباز و آقایان اتفاق و شالچی و حاج‌فرج طوبی و اقران و امثال آنان در مدخل مسجد برای خوشامد‌گویی به واردین صف کشیده بودند. خداوند همه آنان را بیامرزاد و واعظ خاتم این مجلس، معمولاً مرحوم آقا میرزاعلی‌اکبر واعظ تبریزی بود، رحمه الله علیه.
مجلس دیگری که در مسجد منعقد می‌شد، مجلسی بود که مرحوم آقای حاج سیدمرتضی لنگرودی (ره) امام‌جماعت مسجد و مدرسه «حاج أبوالفتح» در خیابان ری نزدیک میدانی که به «میدان‌شاه» معروف بود، اقامه می‌فرمود و وعاظ مذکران مشهوری مانند مرحوم حاج شیخ عباسعلی اسلامی (رحمه الله علیه) غالباً خاتم آن مجلس می‌بودند و سکنه و کسبه محلی در آن شرکت می‌کردند و فی‌الجمله از مجالس مهم روضه در طهران به شمار می‌رفت.
البته در مساجد دیگری مثل مسجد مشیرالسلطنه (خیابان مولوی، نزدیک چهارراه گمرک) و مسجد قندی (انتهای خیابان خانی‌آباد) که در این اواخر مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین آقامیرزا یوسف ایروانی (طاب‌الله ثراه) امامت جماعت آن را تکفل می‌فرمود و مسجدی که در انتهای شاهپور به امامت جماعت مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین آقای حاج سیدمرتضی ایروانی نیز مجالس روضه پیش از ظهرها منعقد می‌شد و اهالی محل با اخلاص و اشتیاق در آن شرکت می‌کردند و نیز در مسجد «لرزاده» در خیابان خراسان شبها مجلس مهمی اقامه می‌شد و در مسجد انتهای خیابان امیریه نزدیک راه‌آهن که امامت جماعت آن به عهده مرحوم آقای حاج سیدمحمد حائری گلپایگانی (رحمه الله علیه) بود.
مجلس محترم دیگری که در پیش‌از‌ظهرها (صبحها تا نزدیک ظهر) اقامه می‌شد، عبارت است از:
۱ـ مجلس مرحوم مبرور آیتالله حاج سید احمد نخجوانی (قده) واقع در «گذر قُلی» خیابان خیام که این مجلس از بسیاری جهات مانند مجلس نظیر آتی‌الذکر آن، یعنی مجلس مرحوم مبرور آیتالله آقای آملی بر دیگر مجالس طهران، به‌راستی نمی‌دانم چه تعبیری بیان کنم؟ اجمالاً عرض می‌کنم ـ به یک صورتی ـ از دیگر مجالس ممتاز بود ـ و در این مجلس، مرحوم آقای نخجوانی که از ساعتی بعد از طلوع آفتاب تا نزدیک ظهر اقامه می‌شد، بسیاری از اهل علم و تجار آذربایجانی و دیگر تجار و غالب سکنۀ محل شرکت می‌فرمودند. آن مرحوم با آقای مهندس مهدی بازرگان (رحمه الله علیه) نسبتی داشت (پسرعمه و پسردائی بودند؟) و مرحوم مهندس بازرگان تا بود و آزاد بود و حتی در زمان صدارتش، خودش و برادرانش شرکت می‌کردند.
پی‌نوشت:
۱ـ اب‌الزوجه محترم مرحوم مغفور رهبر راحل انقلاب (قدس سره).
منبع: روزنامه اطلاعات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید