1397/3/8 ۰۹:۵۵
در حدود سیصد سال پیش در عصر صفویان جهانگردی اروپایی به‌نام «ژان شاردن» در دو سفر طولانی به ایران، مشاهدات خود را به صورتی دقیق و جزئی مکتوب کرد. این مشاهدات که در قالب یک مجموعه به چاپ رسید و از همان زمان، پیوسته مورد توجه محققان قرار گرفت، برای پژوهش در جنبه‌های مختلف اجتماع عصر صفوی اهمیت فراوان دارد.
یعقوب پناهی: در حدود سیصد سال پیش در عصر صفویان جهانگردی اروپایی به‌نام «ژان شاردن» در دو سفر طولانی به ایران، مشاهدات خود را به صورتی دقیق و جزئی مکتوب کرد. این مشاهدات که در قالب یک مجموعه به چاپ رسید و از همان زمان، پیوسته مورد توجه محققان قرار گرفت، برای پژوهش در جنبه‌های مختلف اجتماع عصر صفوی اهمیت فراوان دارد. شاردن که از نوشته‌هایش هویداست از پیشرفت اجتماع ایران و فرهنگ و تمدن عصر صفوی مشعوف و متحیر است، در عین حال انتقادهایی جدی و صریح نیز به برخی جنبه‌های حیات اجتماعی، سیاسی و علمی ایرانیان دارد. نکته مهمی که پیش از خواندن سه بخش کوچک از نوشته‌های این سیاح مشهور فرانسوی وجود دارد این است که شاید بتوان گفت روح کلی حاکم بر این سفرنامه و حال و هوای نویسنده، نشان از نوعی همسانی و برابری علم و فرهنگ ایران و کشورهای اروپایی در آن برهه زمانی دارد و حتی در برخی زمینه‌ها پیشرفته‌تر بودن ایران در کلام این جهانگرد هویدا است. اما متأسفانه به فاصله کوتاهی پس از نگارش این دست سفرنامه‌ها که در آن عصر در میان اروپاییان به‌دلیل روحیه جست‌و‌جوگری و کاوش در سرزمین‌های اطراف برای شناخت دقیق‌تر رواج داشت، کم‌کم آهنگ عقب ماندن ایران از قافله پیشرفت و توسعه جهانی نواختن گرفت و تا زمان حاضر ادامه دارد. فرازهایی کوتاه از این سفرنامه در پی می‌آید.
مردمی خوش‌خلق و نرم‌خو
«ایرانیان باادبترین افراد مشرقزمین و نرم‌خوترین و خوشخلقترین مردم جهانند و تربیت‌یافتگان ایرانى اهلیت و سزاوارى دارند که با مؤدبترین افراد اروپایى برابرى کنند. آنان بیش از اندازه گشادهرو، آرام، ملایم، متین، موقر، باشکوه و نوازشگرند. هنگام ورود یا خروج از محلى براى مقدم بودن به‌هم تعارف مىکنند. در موارد دیگر نیز تعارف را از یاد نمىبرند. اما آنکه حق تقدم با او است، زیاد درنگ نمىکند. از آداب و رسوم ما اروپاییان دو چیز در نظرشان عجیب و شگفتانگیز مىنماید. نخست اینکه ما براى تقدم خود هنگام درآمدن به جایى چندان درنگ و تعارف نمىکنیم؛ دو دیگر اینکه به هنگام اداى احترام کلاه‌مان را از سرمان برمىداریم و این کار در نظر آنان نوعى بىادبى و بىاحترامى به‌شمار مىرود و فقط ممکن است درباره افراد مادون یا بستگان و خویشاوندان انجام بگیرد. ایرانیان دست راست را بر دست چپ مزیت مىدهند و دست چپ ما دست راست همه مردمان مشرقزمین است. مىگویند کوروش کبیر نخستین کسى بود که بزرگان را به نشان حرمت‌گزارى و تجلیل طرف چپ خود مىنشاند زیرا طرف چپ ضعیفتر از طرف راست و آسیبپذیرتر است. رسم ایرانیان بر این است که در همه عیدها و سوگواری‌ها با آداب تمام به دیدار هم مىروند. بزرگان توقع دارند هر زمان برایشان مصیبتى وارد مىشود کوچک‌تران به‌منظور تسلیت گفتن و دلدارى دادن از آنان دیدن کنند، همچنین در اعیاد به دیدارشان بروند و مبارکباد و تهنیت بگویند. از آن پس بزرگان به بازدید کوچکان مىروند.»(1)
نظام تعلیم و تربیت
«آموزش و پرورش نوجوانان و جوانان ایران به تمام معنى خوب و ستوده مىباشد. این واقعیتى است غیرقابل انکار، زیرا خانوادههاى سرشناس و صاحبنام و متمکن- طبقه اعیان و اشراف به معناى واقعیش وجود ندارد- در تربیت کودکان خود نهایت دقت و مواظبت را بهجا مىآورند. آنان پرورش خردسالان را به عهده خواجگان مىسپارند. این مربیان، کودکان را زیر فرمان خود مىگیرند و تحت مراقبت شدید مىپرورانند و جز براى دیدار بستگان یا شرکت در نمایش‌هاى ورزشى و اعیاد به آنان اجازه نمىدهند از خانه خارج شوند. برخی پدران و مادران چون بیم مىکنند اگر فرزندانشان به مکتب و مدرسه بروند بر اثر همنشینى و همصحبتى بچههایى که تربیت صحیح ندارند اخلاقشان فاسد شود، آنان را به مدرسه نمىفرستند، بلکه معلم سرخانه براى آنان مىآورند. همچنین به آنان اجازه نمىدهند که با خدمتگران صحبت بدارند و نیز کمال مراقبت را به کار مىبرند تا چشم فرزندانشان بهمنظرههاى زشت و ناسزاوار نیفتد و گوششان حرف بد نشنود. خدمتگران نسبت به آنان نهایت ادب را رعایت مىکنند. افراد طبقات پایینتر نیز در تربیت فرزندان خود سعى بسیار بهجا مىآورند و از دویدن در کوى و برزن و بازى کردن بسیار در بیرون خانه و جنگ با همسالان و بازیگوشى و شیطنت منعشان مىکنند. آنان هر روز دوبار بچههاى خود را به مدرسه مىفرستند و وقتى به خانه بازگشتند آنها را نزد خود نگاه مىدارند تا به شغل و پیشهاى که در آینده باید بدان اشتغال ورزند، آشنا کنند. جوانان نباید پیش از بیست سالگى وارد اجتماع شوند، مگر اینکه پیش از این زمان زن بگیرند. به هر روى جوانان ایرانى هنگامى که وارد اجتماع مىشوند افرادى عاقل، هوشمند، درستکار، شرمگین، باادب، کمگو، متین، محتاط و در گفتار و کردار پاک و هنرمندند..»(2)
اهمیت نظافت
«مردم ایران بر این اعتقادند که شست‌و‌شوى تن با آب حمام چرک بدن را مىزداید و در درمان کردن برخى از بیماری‌ها اثر بسیار دارد. گفتنى است که ایرانیان بر اطلاق، بیش از دیگر مردمان کشورهاى مشرق زمین از آب حمام استفاده مىکنند. اما ساکنان مناطق شمالى و مغرب چون در محله‌اى نسبتاً سردتر زندگى مىکنند از این‌رو که نیاز زیاد به رفتن حمام ندارند کمتر بدان جا مىروند و مردمان مناطق شرق و جنوب نیز غالباً در رودخانهها و برکهها و غدیرهاى نزدیک خود تنشان را مىشویند. سه عامل: به جا آوردن احکام مذهبى، حفظ تندرستى و رعایت پاکیزگى، محرک ایرانیان به استفاده کردن از حمام مىباشد. اسلام به مسلمانان توصیه کرده است که همواره تن خود را از پلیدى بزدایند و ایرانیان به این مسأله توجه بسیار دارند.»(3)
منابع:
1- شاردن، ژان - سفرنامه شاردن- ترجمه اقبال یغمایى- تهران: توس، 1372، ج2، ص 867
2- همان- ج2، ص 767
3- همان- ج3، صص 1135-1134
منبع: روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید