نهرو، معمار هند نوین

1396/9/4 ۰۹:۱۴

جواهر لعل نهرو درسال 1889میلادی در یک خانواده ثروتمند متولد شد و در هر دو کشور هند و انگلستان تحصیل کرد. وی مدتی عضو کانون وکلا بود اما به‌دلیل مبارزاتی که برای استقلال هند در پیش گرفت آن را رها کرد و به گاندی پیوست. نهرو که یکی از بزرگان کنگره ملی هند بود، در دوران مبارزه حدود 10 سال را به‌صورت ناپیوسته در زندان‌های بریتانیا سپری کرد و پس از استقلال هند، به‌عنوان نخستین نخست‌وزیر این کشور، جمهوری دموکراتیک هند را تشکیل داد و به مدت 17 سال رهبری این کشور را به‌ دست گرفت. سیاست نهرو بر اخلاق‌گرایی و بشر دوستی استوار بود. او سرنوشت هر فرد را در ارتباط با سرنوشت کشور و مردم می‌دانست. به عقیده نهرو ارزش افراد در ارتباط با مردم معین می‌شد و تنها رهبری واقعی است که آگاه و در بیان آرزوهای مردم موفق باشد.

زهرا آذرنیوش: جواهر لعل نهرو درسال 1889میلادی در یک خانواده ثروتمند متولد شد و در هر دو کشور هند و انگلستان تحصیل کرد. وی مدتی عضو کانون وکلا بود اما به‌دلیل مبارزاتی که برای استقلال هند در پیش گرفت آن را رها کرد و به گاندی پیوست. نهرو که یکی از بزرگان کنگره ملی هند بود، در دوران مبارزه حدود 10 سال را به‌صورت ناپیوسته در زندان‌های بریتانیا سپری کرد و پس از استقلال هند، به‌عنوان نخستین نخست‌وزیر این کشور، جمهوری دموکراتیک هند را تشکیل داد و به مدت 17 سال رهبری این کشور را به‌ دست گرفت. سیاست نهرو بر اخلاق‌گرایی و بشر دوستی استوار بود. او سرنوشت هر فرد را در ارتباط با سرنوشت کشور و مردم می‌دانست. به عقیده نهرو ارزش افراد در ارتباط با مردم معین می‌شد و تنها رهبری واقعی است که آگاه و در بیان آرزوهای مردم موفق باشد.
نهرو پس از نخست‌وزیری، قوانین جدیدی را برای سازماندهی مجدد به جامعه هند به تصویب رساند که مهم‌ترین آنها لغو نظام «کاست» بود. نظام کاست طبقه‌بندی اجتماعی بسته‌ای بود که افراد در رتبه‌های مختلف، حق ورود به رتبه‌های دیگر را نداشتند و باید شرایط خاصی را در رفتار و اعمال خود و رابطه با اعضای رتبه‌های دیگر رعایت می‌کردند. این نظام حقوق انسانی بسیاری از مردم هند را در طبقات پایین جامعه نقض می‌کرد و نهرو در پی این بود که عدالت را در جامعه برقرار کند و مردم را از فقر نجات دهد.
جواهر شیوه‌های انگلیسی را برای هند نوین، مناسب نمی‌دید و عقیده داشت هند نوین باید با قوانین جدیدی اداره شود تا بتواند از لحاظ اقتصادی به پیشرفت دست یابد. نهرو عقیده داشت قوانین انگلیسی قوانین یک کشور خودکامه است و نمی‌تواند جوابگوی نیازهای یک جمهوری دموکراتیک باشد. او برای پیشبرد اهداف اقتصادی هند امتیازهای انحصاری را از بین برد و شیوه‌های تولید را کنترل کرد. به این صورت نهرو به نوعی از سوسیالیسم متمایل شد. بعدها نهرو اشاره کرد که در آن موقعیت هند در شرایطی قرار گرفته بود که راهی جز این برای حل مسائل اقتصادی‌اش نداشت. نهرو با پیش گرفتن این شیوه توانست در زمینه صنعت و کشاورزی گام‌های بلندی در عصر خود بردارد. نهرو همچنین سیستم آموزشی را در هند بنیان گذاشت که «آموزش اساسی» نام گرفت. این شیوه بر اساس جدیدترین نظریه‌های آموزشی شکل گرفته بود و با شرایط جامعه هند نیز متناسب بود و با یک برنامه‌ریزی خاص برای رشد و تکامل استعدادهای هند و بالا بردن سطح زدگی مردم استوار شده بود.
جواهر لعل نهرو مبتکر اخلاق‌گرایی در سیاست خارجی هند بود. در سال 1947 هند بعد از یک قرن و نیم استعمار توانست به استقلال دست یابد. در این دوره اوضاع جهان درگیر رقابت بین شرق و غرب برای به‌دست آوردن متحدان بیشتر بود. نهرو در این زمان سیاست «عدم تعهد» را پیش گرفت. اصطلاح «عدم تعهد» نخستین بار توسط او، طی یک سخنرانی در آوریل ۱۹۵۴ در سریلانکا مطرح شد و پس از آن با تلاش رهبران آسیایی- آفریقایی و بنیانگذاران جنبش عدم تعهد، این جنبش شکل گرفت. هدف وی از عدم تعهد، حفظ استقلال و اجتناب از وابستگی هند به قدرت‌های بزرگ بود و از این طریق بر طرد هر نوع استعمار خارجی تأکید می‌کرد. اصول سیاسی عدم تعهد بر پنج اصل استوار بود که عبارت از احترام متقابل به تمامیت سـرزمینی و حاکمیت دیگر دولتها، عدم تجاوز، همزیستی مسالمت آمیز، عدم مداخله در امـور یکـدیگر و برابری و منافع متقابل بود. عمیق شدن در سیاستی که نهرو در آن زمان پیش گرفته بود نشان از توانایی درک سیاسی بالای وی دارد، زیرا کشوری را که تازه توانسته بود با مبارزات بسیار از زیر سایه استعمار خارج شود - در دوره‌ای که شرق و غرب به‌دنبال متعهد می‌گشتند- تنها سیاست عدم تعهد نجات می‌داد.
جواهر لعل نهرو سیاست خارجی هند را بر اعتماد و اتکا به نیروی اخلاق و اجتناب از اتحاد با قدرت‌های بزرگ استوار کرد. سیاست عدم تعهد نهرو از حمایت رهبران دولت‌های تازه استقلال یافته آن زمان مانند مصر و چین و دیگر کشورهای جهان سومی برخوردار شد. نهرو بر سیاست عدم تعهد بسیار جدی بود. او حتی در سال 1960 با وجود فشارهای ژئوپولتیکی از پیوستن هند به شوروی اجتناب کرد. وی از این طریق امیدوار بود برای دگرگونی در هنجارها و قواعد سیاست قدرت و استفاده از زور در سیاست بین‌المللی استفاده کند.
نهرو در سال1950 و در جنگ کره هم از کمونیسم شرق انتقاد کرد و هم امپریالیسم سرمایه‌داری غرب را زیر سؤال برد. او باوجود فشارهای شدید ژئوپولتیکی، تمام تلاشش را می‌کرد تا از اتحاد و ائتلاف با کشورها و متعهد شدن به شرق یا غرب خودداری کند و سیاست عدم تعهد خود را به طور کامل دنبال می‌کرد. نهرو تمایلی برای پیوستن به‌قدرت‌های بزرگ نداشت و از سوی دیگر جامعه هند که در آن زمان هنوز تحت تأثیر مبارزه با استعمار بود، هرگز آمادگی پذیرفتن ائتلاف با کشور جدید را نداشت. به این شکل حتی اگر نهرو نیز سیاست خود را تغییر می‌داد به احتمال بسیار از داخل کشور حمایت نمی‌شد. نهرو و اخلاق گرایان حامی وی جهان را به شکل سلطه قوی بر ضعیف می‌نگریستند. با این اعتقاد نهرو علت جنگ‌ها را تلاش قدرت‌های بزرگ برای سلطه بر جهان می‌دانست. او به آزادی عمل در سیاست خارجی اعتقاد داشت از این‌رو از هر دولتی که دارای سیاست خارجی مستقل بود حمایت کرده و با آن روابط نزدیکی برقرار می‌کرد.
نهرو، بحران‌ها را پشت سر گذاشت و بنیان بزرگترین دموکراسی دنیا را مستحکم کرد. او به‌عنوان معمار دموکراسی هند و یکی از بزرگترین سیاستمداران قرن بیستم شناخته شد. نهرو علاوه بر پیشبرد برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی در داخل هند، در سیاست خارجی هم از بنیانگذاران عدم تعهد و خواهان صلح طلبی و استقلال خواهی بود. نهرو بشر دوست بود و سیاست خود را نیز بر این امر استوار کرده بود و از صلح و دوستی دفاع می‌کرد. او صلح جهانی را شرط اولیه دستیابی به ایده آل‌های بشر دوستانه می‌دانست و به خاطر این عقاید، به‌عنوان قهرمان صلح در دنیا به شهرت و محبوبیت رسید و عنوان معمار هند مدرن را گرفت.
 

منبع: ایران