عصری‌سازی دین از نگاه دکتر آيینه‌وند / سیدهاشم آقاجری

1396/2/18 ۱۰:۴۱

دکتر آيینه‌وند از همان دوران جوانی و دانشجویی مطالعات و پژوهش‌های اسلامی- دینی خود را شروع کردند و از ابتدای تحصیل و فعالیت‌های دانشجویی در پی به‌وجودآوردن جامعه اسلامی بر اساس معیارها و الگوی دوران پیامبر(ص) و زمان خلافت حضرت علی (ع) بودند.

دکتر آيینه‌وند از همان دوران جوانی و دانشجویی مطالعات و پژوهش‌های اسلامی- دینی خود را شروع کردند و از ابتدای تحصیل و فعالیت‌های دانشجویی در پی به‌وجودآوردن جامعه اسلامی بر اساس معیارها و الگوی دوران پیامبر(ص) و زمان خلافت حضرت علی (ع) بودند. در سال‌های اول انقلاب و هم‌زمان با آغاز فعالیت‌های تشکل‌های انقلابی- دانشجویی، ایشان بازآفرینی و تحقق الگوی جامعه اسلامی را بدون توجه به تحولات و نوآوری‌های دنیای مدرن دنبال کرد، ولی با گذشت زمان و در طول دو، سه دهه با تجربیات زیادی که از طریق مطالعات و تدریس و تألیف کتب و مقالات اندوخت و از طریق گسترش اطلاعات و اندوخته‌های تاریخی به این نتیجه رسید که احیای دین و ارزش‌ها و باورهای دینی بدون توجه به مقتضیات دوران مدرن ممکن نیست. به همین سبب نگاه و رویکردش به اجتهاد و نوآوری در دین و تفسیر عصرانی و امروزی از اسلام و سنت نبوی به‌تدریج جایگاه مهمی در اندیشه و دیدگاهش پیدا کرد. در نوشته‌ها و تألیفات سال‌های پایانی عمر، ایشان به ضرورت توجه به اموری همچون عقلانیت، آزادی، دموکراسی و بازخوانی میراث اسلامی از منظر نیازهای دوران مدرن پرداخت. در بازخوانی وقایع مهم تاریخ اسلام و به‌خصوص سنت و سیره نبوی و علوی در مقابل جریان‌های حدیث‌گرایی، نقل‌گرایی، جزم‌اندیشی و عقل‌گریزی به ضرورت توجه به جریان عقل‌گرایی و اعتزال‌گرایی در اندیشه اسلامی اهتمام ورزید و قرائت وی از تاریخ اسلام قرائتی عقل‌گرایانه و عصرانی و امروزی شد. ضرورت توجه به مسائل و مقام و منزلت زنان، حقوق زنان و بازخوانی و تصحیح احادیث جعلی در مورد جایگاه و موقعیت زنان از دوران جاهلیت تاکنون از محورهای اساسی اندیشه دکتر آیینه‌وند بود. نگاه انحرافی و تبعیض‌آمیز نسبت به زنان در دوران پس از پيامبر و بعد از آن بازتولید جریان جاهلی و متأثر از روایات واردشده از ادیان یهود بر دوران اسلامی است. دکتر آیینه‌وند با پرداختن به مسائل زنان و تأسیس رشته‌ای به نام مطالعات زنان گام بسیار بزرگ و ارزنده‌ای در جهت ترفیع مقام زن در جامعه ایران برداشت. همچنین به بازخوانی فقه اسلامی در جهت استیفای حقوق برابر زنان با مردان پرداخت که این تحول اندیشه و دیدگاه آیینه‌وند متأثر از نواندیشانی همچون دکتر نصر حامد ابوزید، حسن حنفی، محمد عابد الجابری و محمد آرکون است. علاوه بر تحول و بازنگری در مورد مقام و منزلت زنان، دکتر آيینه‌وند در امور سیاسی نیز به بازخوانی و بازآفرینی دست زد. این بازآفرینی شامل بازخوانی دموکراتیک از سنت و سیره نبوی و علوی بود. ایشان معتقد بود، این دولت است که باید تسلیم دین مردم شود و باید به مردم اجازه داد همچون زمان پیامبر در امور خودشان و در جهت حفظ منافع و مصالحشان تصمیم بگیرند. اینجاست که مسئله شورا ملموس‌تر می‌شود.

هر دولتی اگر بخواهد موفق عمل کند، باید نگرش و عملکرد عقلانی داشته باشد و مردمی‌تر باشد. در طول تاریخ حکومت‌هایی دوام بیشتري داشتند که مردمی‌تر بودند و نهادهای مدنی را تقویت کردند و به حقوق شهروندی همچون آزادی بیان و آزادی اندیشه احترام می‌گذاشتند. بنابراین باید حقوق مردم را همچون زمان پیامبر(ص) و امام علی (ع) رعایت و آنها را تکریم کرد.

منبع: روزنامه شرق