بازخوانی تاریخ ساسانی

1395/12/21 ۰۹:۱۰

«اطلس تاریخی ایران» عنوان کتابی است که به تازگی از سوی نشر نی روانه بازار نشر شده است. کتابی نوشته «رضا فرنود» که به اطلس تاریخی ایران در دوران ساسانی می‌پردازد.

نگاهی به کتاب «اطلس تاریخی ایران»
 

«اطلس تاریخی ایران» عنوان کتابی است که به تازگی از سوی نشر نی روانه بازار نشر شده است. کتابی نوشته «رضا فرنود» که به اطلس تاریخی ایران در دوران ساسانی می‌پردازد.
 نویسنده این کتاب که پیش از این از او کتاب «اطلس تاریخی ایران از ظهور اسلام تا دوران سلجوقی» منتشر شده و در آن به 450 سال اول تاریخ ایران در بعد از اسلام می‌پرداخت، در این کتاب دورانی را بررسی می‌کند که شامل 450 سال آخر تاریخ ایران قبل از اسلام می‌شود.
کتاب حاضر اطلسی از تاریخ منطقه ایران است که از تاسیس پادشاهی ساسانی(حدود ۲۲۰ م) شروع می‌شود و با استیلای اعراب مسلمان(حدود ۶۷۰ م) به پایان می‌رسد. پادشاهی ساسانی طولانی‌ترین حکومت تاریخ ایران و از تاثیرگذارترین دوره‌های آن است. ساسانیان موفق شدند حکومت منسجم و متمرکزی را در ایران تاسیس کنند و میراث هخامنشیان را پاس بدارند.
 حکومت ساسانی که درپی حکومت یونانی‌زبان سلوکی و حکمرانی نامنسجم اشکانی روی کار آمد، دوره‌ پیشرفت دوباره‌ تمدن و فرهنگ ایران است. در این دوره مذهب زرتشتی تدوین و تبدیل به مذهب دولتی ساسانی شد.  این کتاب اطلس تاریخی است. یعنی وقایع این دوره به شکل مجموعه‌ای از نقشه‌های تاریخی ارائه شده‌اند. هر نقشه با متن نسبتا کوتاهی همراه است که در آن وقایع تاریخی مهم آن دوره را شرح می‌دهد. برای خواننده‌ای که با تاریخ این دوره آشنا نیست این کتاب پیش‌درآمدی برای مطالعات دقیق‌تر است و برای خواننده آشنا با تاریخ این دوره چه‌بسا مکمل مناسبی برای مطالعات تاریخی‌اش باشد. نمایش وقایع و حوادث تاریخی روی نقشه به درک بهتر بعد مکانی این حوادث کمک می‌کند و تداخل و تاثیر متقابل‌شان را بر یکدیگر نشان می‌دهد.
یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب آن است که در ترسیم نقشه‌های این کتاب برای مشخص کردن و تمایزگذاری میان حکومت‌های منطقه از روش تقسیم‌بندی حکومت‌ها براساس زبان گفتاری حکمرانان‌شان استفاده شده است. این روش که در بسیاری از اطلس‌های تاریخی به کار می‌رود، حکومت‌ها یا کشورهای یک منطقه را براساس بارزترین مولفه‌های فرهنگی یعنی زبان گفتارشان متمایز می‌کند. براساس این تقسیم‌بندی، می‌توان در هر مرحله از یک دوره تاریخی محدوده‌های فرهنگی جمعیت‌های انسانی را در منطقه مورد نظر مشاهده و تحولاتشان را پیگیری کرد.  یکی دیگر از ویژگی‌های این کتاب آن است که علاوه‌بر نقشه‌های سیاسی، هشت نقشه دیگر نیز درباره بعضی از داده‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی دوره مورد مطالعه در کتاب آمده است. دو نقشه از راه‌های عمده و شهرهای مهم بازرگانی منطقه ایران در ابتدا و انتهای دوره مورد مطالعه و چهار نقشه از گسترش آیین زردشتی، آیین مانوی، مذاهب مسیحی و جنبش مزدکی در ایران و... آمده است.
بدون شک بررسی نقشه‌های تاریخی یکی از مهم‌ترین وجوه شناسایی تاریخ ایران زمین است و از همین رو اطلس‌های تاریخی و این کتاب می‌تواند عاملی مهم برای شناسایی تاریخ ایران باشد.

منبع: فرهیختگان