کارنامه حافظه جمعی مرور شد

1395/3/19 ۰۷:۵۷

دیوارهای موزه هنرهای معاصر، رنگ خاطرات ٣٠ سال فرهنگ دیدار کودکان را به خود گرفته. محمدرضا اصلانی و ابراهیم حقیقی با بررسی شرایطی که منجر به خلق این تصویرسازی‌ها و آثاری شده، از تأثیر آن بر حافظه جمعی گفتند.

 با حضور محمدرضا اصلانی و ابراهیم حقیقی
 

سحر آزاد: دیوارهای موزه هنرهای معاصر، رنگ خاطرات ٣٠ سال فرهنگ دیدار کودکان را به خود گرفته. محمدرضا اصلانی و ابراهیم حقیقی با بررسی شرایطی که منجر به خلق این تصویرسازی‌ها و آثاری شده، از تأثیر آن بر حافظه جمعی گفتند. نمایشگاه کارنامه که به فرهنگ دیداری کودکان ایران از سال ١٣٣٠ تا ١٣٦٠ می‌پردازد، تا مرداد سال جاری در موزه هنرهای معاصر تهران برپاست. در حاشیه این نمایشگاه بعدازظهر دوشنبه، ١٧ خرداد، مراسم رونمایی از کتاب کارنامه در کافه موزه هم برگزار شد. محمدرضا اصلانی، کارگردان سینما، اولین سخنران این مراسم بود که با اشاره به نقش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در شکل‌گیری فرهنگ دیداری کودکان، اظهار کرد: «فیروز شیروانلو یکی از روشنفکران دهه‌ ۴۰ بود که در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فضای متفاوتی را ایجاد کرد. او با دعوت از شاعرانی مانند م.آزاد، سیروس طاهباز و نادر ابراهیمی مرکز ویرایش و نثر کودکانه را فراهم کرد و با دعوت از هنرمندانی مانند نورالدین زرین‌کلک، بهمن دادخواه، علی‌اکبر صادقی و فرشید مثقالی باعث شد برای اولین‌بار طراحی کتاب کودکان در جهان مطرح شود و در جشنواره‌ها درخشش عجیبی پیدا کند».  او سپس به تأثیر شیروانلو اشاره کرد: «او شرایطی فراهم کرد که تصویرگری کتاب به سمت بخش مدرن، پیشرو و خلاق حرکت کند. او معتقد بود تصویرگری‌ها باید مدرن و پیشرو باشند و طراحان بتوانند آزادانه طراحی کنند. شیروانلو حدود سال‌های ۱۳۴۶ پیشنهاد ایجاد مرکز سینمایی کانون را مطرح کرد. او با اعتبار شخصی خودش یک گروه سیرک از روسیه را به ایران دعوت کرد که یک ماه در تهران اجرا داشتند و عواید آن را صرف تأسیس مرکز سینمایی کانون کرد». اصلانی تأسیس مرکز سینمایی کانون پرورش را در جهت‌دادن به سینمای روشنفکری بیان کرد: «او از جوان‌هایی که احساس می‌کرد وجه روشنفکرانه دارند، برای حضور در این محفل دعوت کرد. فیلم‌هایی که در این مرکز شکل می‌گرفتند، یک جریان ساختارمند سینمایی - داستانی داشتند. امیر نادری وقتی به کانون آمد، چهره پیشرو سینمای ایران شد. اگر تا قبل از آن در بدنه تجاری سینما موفق و پیشرو بود، از آنجا به بعد به عنصر فرهنگی سینما تبدیل شد. شاپور قریب در کانون، از فضای فیلمفارسی جدا شد و آثار بدیعی ساخت».
این کارگردان پیش‌کسوت سینما با نگاهی به تصویرسازی‌های آن دوران گفت: «تصویرسازی پیشرو امروز مدیون جریانی است که حاصل خلاقیت یک نفر نبود؛ بلکه محصول کار جوانانی بود که با یکدیگر برای خلق هنر تعامل بسیار داشتند. این سلیقه حاصل تصویرسازی‌هایی بوده که در کتاب‌ها وجود داشته و اگر ملت ما اخلاقی بوده‌اند، تصویرسازی نقشی بنیادین در این اخلاق داشته است». دیگر سخنران این برنامه ابراهیم حقیقی، طراح گرافیک و عکاس بود که با محوریت حافظه جمعی صحبت کرد: «وقتی ما با یک عکس جمعی قدیمی مواجه می‌شویم و می‏‌دانیم که در آن عکس حضور داشته‎ایم، نخستین رفتار ما این است که به دنبال خودمان در آن عکس می‌گردیم. اینها حضورهای جمعی ما هستند، حضورهای جمعی‌ای که هر ملتی از سر می‎گذراند و به او زنده است و افتخار می‌کند».
حقیقی درباره هنرمندانی که در دوره‌های مختلف کانون فعالیت کرده‌اند، گفت: «رشد سواد بصری نسل امروز نتیجه کار تصویرگرانی است که در دهه گذشته کار کرده‎اند و تنها متعلق به کانون هم نبوده‎اند. قدیمی‎تر از همه جعفر تجارتچی است که تحصیلات گرافیک ندارد. تقی‎پور و جوادی‌پور نسل بعدی بودند که در زمینه طراحی و تصویرسازی تحصیل کرده بودند و نخستین کسانی هستند که به شکل خاص برای کتاب کودک تصویرگری کردند. مکتبی و کلانتری هریک در دوره‌هایی وارد این جریان شدند، اسفندیار احمدیه هم که بسیار کم به او پرداخته شده است، فعالیت‌های درخور‌‌توجهی در زمینه انیمیشن انجام داد. او از نخستین کسانی بود که نگارگری ایرانی را وارد انیمیشن کرد».
او ادامه داد: «نصرت کریمی از دیگر کسانی بود که به نگارگری در انیمیشن توجه کرد و افزون‌بر‌این قصه ایرانی را نیز در فضای انیمیشن کار کرد. پس از سال ٣٢ و با رواج اصل چهار ترومن و فعالیت نشر فرانکلین و همچنین از سوی دیگر فعالیت نشر پروگرس شوروی کتاب‎های کودک شرقی و غربی وارد ایران شدند، بر‌اساس‌این فیروز شیروانلو، نهالی را می‏‌کارد که تا امروز ثمر داده است و به واسطه آن هنرمندان ایرانی توانستند فارغ از این دو صدا هنر و تولیدات خویش در عرصه کودک را ارائه کنند». حقیقی بار دیگر به موضوع حافظه جمعی اشاره کرد: «برای یک امر، سه‌گونه ارزش قائل هستند، خست ارزش اقتصادی‌ای که همه ما با آن آشنا هستیم، مثل درآمدها، تولید، کارخانه‏‎ها و... که تبدیل‌شدنی به نرخ و پول است. ارزش دیگری که به نظر من دارای اهمیت بیشتری است، ارزش اجتماعی است. این همان خاطره جمعی است و امروز در این نمایشگاه بخشی از این خاطره جمعی به نمایش گذاشته شده است. خوشحالم که این اتفاق به شکل یک کتاب درآمده است تا این خاطرات به این شکل ثبت شوند. یکی دیگر از ارزش‎ها، ارزش نمادین است که از نتایج ارزش‎های اجتماعی است. این ارزش‌های نمادین، هنرمندان، ورزشکاران و کسانی هستند که ما به آنها افتخار می‌کنیم و بدون خاطره جمعی زندگی معنا ندارد».
سحر ترهنده نیز به نمایندگی از شورای کتاب کودک عنوان کرد که در این نمایشگاه مجموعه تاریخ ادبیات کودکان خالی است.

منبع: شرق