نگاه انسانی و شفقت‌آمیز/ نسبت امیرالمومنین (ع) و ادیان دیگر

1395/2/1 ۰۹:۵۹

فرمایشات حضرت علی (ع) دو سویه است. هم ایشان درباره ادیان سخن گفته و هم سایر ادیان راجع به علی (ع) سخن گفته‌اند. معمولا به دلیل وجود کتاب‌ها و مقالات فراوان به قسمت دوم این مطلب بیشتر پرداخته شده است. اما این سوی ماجرا که آیا علی (ع) به ادیان توجه داشته، مغفول مانده است. اتفاقا هم در نهج‌البلاغه و هم در مناظراتی که به امیرالمومنین (ع) منسوب است، ایشان درباره ادیان نظر داده و بحث‌های جالبی مطرح کرده است.

فرمایشات حضرت علی (ع) دو سویه است. هم ایشان درباره ادیان سخن گفته و هم سایر ادیان راجع به علی (ع) سخن گفته‌اند. معمولا به دلیل وجود کتاب‌ها و مقالات فراوان به قسمت دوم این مطلب بیشتر پرداخته شده است. اما این سوی ماجرا که آیا علی (ع) به ادیان توجه داشته، مغفول مانده است. اتفاقا هم در نهج‌البلاغه و هم در مناظراتی که به امیرالمومنین (ع) منسوب است، ایشان درباره ادیان نظر داده و بحث‌های جالبی مطرح کرده است. برای مثال ایشان در خطبه 182 نهج‌البلاغه از حضرت موسی(ع) و عیسی(ع) یاد کرده و راجع به آنها سخن گفته است. ایشان درباره حضرت عیسی(ع) می‌فرماید: «عیسی چنان دنیا را طلاق داده بود که بالش او کلوخ زمین بود.»
با بررسی نگاه امیرالمومنین (ع) به ادیان دیگر به این نتیجه می‌رسیم که ایشان به معنای واقعی با آنان تعامل داشته و این به دلیل آن بوده که علی (ع) در دانش و دانشمندی به علم لدنی خود قناعت نمی‌کرده است. از قضا ایشان از جمله کسانی بوده که بسیار مطالعه می‌کرده است. خود ایشان در نامه 31 به امام حسن (ع) چنین توصیه می‌کند: «پسرم تاریخ بخوان. من خود تاریخ خوانده‌ام. به‌گونه‌ای تاریخ را خوانده‌ام که گویی در میان اقوام گذشته بوده‌ام و با آنها زیسته‌ام. هم در شادی با آنها شرکت داشته‌ام و هم شریک غم‌شان بوده‌ام.» ایشان در برخی از خطبه‌های نهج‌البلاغه اصطلاحاتی را به کار برده‌اند که ریشه در زبان عبری یا آرامی دارد. مثلا استفاده از کلمه «عمالقه» نشان می‌دهد ایشان ادبیات یهودی را نیز می‌خوانده است. حتی حدس و گمان‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد امیرالمومنین (ع) چندین زبان هم بلد بوده است. نظرات‌شان درباره ادیان انکاری نیست و به تعبیری می‌توان ایشان را شمول‌گرا دانست. نگاه ایشان به پیروان صاحب ادیان انسانی و شفقت‌آمیز است.
نگاه حضرت علی (ع) به پیروان سایر ادیان، کاملا انسانی و مشفقانه است. همین مساله باعث شده پیروان سایر ادیان نیز نسبت به ایشان نگاه مثبتی داشته باشند. در بین دانشمندان مسیحی و سایر ادیان کمتر کسی است که حضرت علی (ع) را نقد کرده باشند. فرض کنید سفیر بریتانیای کبیر در بغداد در سخنی درباره علی (ع) می‌گوید: «اگر امروز علی (ع) بر بالای منبر کوفه سخن می‌گفت شما مردم عرب می‌دید که ما دانشمندان غربی چگونه زانوی تلمذ در مقابل این معلم انسانیت می‌زدیم.» واقعیت این است که چهره علمی و فکری حضرت علی (ع) در دنیای امروز تابان شده است. پیروان آیین بودا از نظر نژادی و دینی با ادیان سامی که اسلام هم جزئی از آنها است، تناسبی ندارد ولی از قضا بوداییان یکی از گروه‌هایی هستند که در دنیای امروز جزء مروجان و مبلغان نهج‌البلاغه شده‌اند. ترجمه‌ای که آنان از نهج‌البلاغه به زبان انگلیسی انجام داده‌اند یکی از بهترین ترجمه‌های نهج‌البلاغه است. اخیرا نیز نهج‌البلاغه به‌عنوان یکی از بطن‌های معنوی جهان به رسمیت شناخته شده است. در نهج‌البلاغه یکی از اخلاقیاتی که مطرح شده اخلاق جهانی است؛ چراکه رگه‌های اخلاق جهانی در نهج‌البلاغه بسیار برجسته است.

منبع: فرهیختگان