بررسی دعوی معتزلیون به عنوان فرقه‌ای آزاد‌اندیش

1395/1/24 ۱۲:۵۱

ششمین کتاب از مجموعه «تاریخ ادبیات ایران» با عنوان «ترجمه تفسیر طبری» با تحقیق و ترجمه محمد دهقانی منتشر شد. خوانندگان در این اثر با دعوی معتزلیون درباره سنت ترجمه قرآن آشنا می‌شوند.

«ترجمه تفسیر طبری» به کتابفروشی‌ها رسید
 

 
ششمین کتاب از مجموعه «تاریخ ادبیات ایران» با عنوان «ترجمه تفسیر طبری» با تحقیق و ترجمه محمد دهقانی منتشر شد. خوانندگان در این اثر با دعوی معتزلیون درباره سنت ترجمه قرآن آشنا می‌شوند.
 
 نشر نی از مجموعه «تاریخ و ادبیات ایران» کتاب «ترجمه تفسیر طبری» اثر محمد دهقانی را منتشر کرد. در این اثر به دعوی معتزلیون به عنوان نخستین فرقه آزاداندیش عالم اسلام در کنار نهادن شیوه سنتی ترجمه قرآن اشاره شده است.
 
دهقانی در مقدمه کتاب با اشاره به کتاب‌های «تاریخ طبری» و «تفسیر طبری» می‌نویسد: «تفسیر قرآن به شیوه سنتی اساس مبتنی بر اخبار و احادیثی بود که از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌شد و عامه مسلمانان برای پی‌بردن به معانی آیات و رفع ابهام از آنها به روایاتی مراجعه می‌کردند. نخستین کسانی‌ که این شیوه سنتی را کنار نهادند ظاهرا «معتزله» بودند دعوی اصلی معتزله که شاید بشود آنها را نخستین فرقه آزاداندیش عالم اسلام به‌شمار آورد این بود که عقل و وحی در نهایت باهم سازگارند و امکان ندارد که آیات قرآن بتوان بر خلاف اصول عقلی - البته بنا بر تعریف و تصور خود معتزله از عقل- تفسیر کرد.»
 
به اعتقاد دهقانی، آن‌چه خوانندگان در این اثر مطالعه می‌کنند منتخب بسیار مختصری از «ترجمه تفسیر طبری» است که فقط گوشه‌هایی از ابعاد مختلف این اثر بزرگ را بازتاب می‌دهد. تاثیر این کتاب عظیم و پرحجم بر ذهن و زبان ایرانیان چنان بوده است که باید آن را یکی از آبشخورهای اصلی زبان فارسی و فرهنگ ایرانی و از این حیث مهم‌تر از هر کتاب دیگری به‌شمار آورد.»

اثر حاضر دارای یک بخش با عنوان «گزیده و شرح متن» است. در این بخش «بدانستن فضل قرآن»، «ترجه سوره فاتحه‌الکتاب» و «قصه آفریدن آدم علیه‌السلام» شرح و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
 
«قصه هارون و ماروت»، «غزای بطن النخله» و «قصه لیلة‌المعراج» در کنار «حدیث الدیک الابیض» از دیگر مطالب خواندنی در «ترجمه تفسیر طبری» است.
 
خوانندگان در ادامه این اثر با «قصه موسی و خضر علیه‌السلام»، «ترجمه سوره «ق»»، «قصه موسی علیه‌السلام با قارون» و «ترجمه سوره المدثر» آشنا می‌شوند.
 
از منظر دهقانی، فقهای حنفی که یازده قرن پیش به نگارش این کتاب پرداختند بی‌گمان بیش از هرچیز در اندیشه تحکیم و تبلیغ مبانی عقیدتی خود بودند و شاید هیچ تصور نمی‌کردند که حاصل کارشان در نهایت عاید زبان فارسی خواهد شد و به تقویت فرهنگی کمک خواهد کرد.
 
«ترجمه تفسیر طبری»، ششمین کتاب از مجموعه «تاریخ و ادبیات ایران» است که به همت نشر نی در 135 صفحه با شمارگان هزار نسخه به بهای 10 هزار تومان منتشر شده است.