1394/11/24 ۱۳:۰۹
سفرنامه‌ها به عنوان یک ژانر ادبی سهم زیادی در خصوص معرفی آداب و رسوم، آیین‌ها و شیوه‌های تعامل میان مردم در روزگار گذشته داشته‌اند. زمانی که شاید ابزار دیگری برای ثبت و نگهداری این ویژگی‌هایی فرهنگی در کشور ما وجود نداشت، سفرنامه‌ها این موارد را در دل خود ثبت کردند. اهمیت این آثار فقط به جنبه‌های ارتباطی بالای آنها محدود نمی‌شوند، بلکه سهم زیادی در اعتلای ادبیات و گنجینۀ فرهنگ و ادب ایران داشته‌اند.
سفرنامه‌ها در کشور ما سابقه‌ای بر هزارساله دارد و امروزه جایگاه ارزنده‌ای را در ادبیات ایران به خود اختصاص داده است. در بطن این آثار، ویژگی‌های مردم‌شناختی، زبان‌شناختی و انسان‌شناختی و جامعه‌شناختی فراوانی توسط سیاحان داخلی و دیگر کشورها در گذشته‌های دور و نزدیک به ایران سفر کرده‌اند مکتوب شده است.
سیاحان و جهانگردان با سفرهای طولانی‌مدت خود به گرداگرد دنیا و ثبت مشاهدات خود سبب شده‌اند تا بشر امروز جزئیات مهم و جذابی از گذشتگان خود را در دست داشته باشند. به طور یقین کمتر متونی می‌توان نام برد که از نظر جذابیت چنین اثرگذاری داشته باشند؛ چراکه تاریخ، جغرافیا، آیین‌ها و قصه‌های زیادی در دل این نوشتارها نهفته است و با مطالعۀ آن بسیاری از این جزئیات را می‌توان هم‌زمان خواند.
انتشار و بازنشر سفرنامه‌ها پل ارتباطی مهمی برای شناخت گذشته و بازشناسی موقعیت تاریخی و فرهنگی و اجتماعی ایران در دوره‌هایی است که سیاحان به ایران سفر کرده‌اند؛ مثل حکایت‌های سفر ابن بطوطه، برادران شرلی، شاردن، کلاویخو، ادوارد براون، گوبینو، اورسل، جیمز موریه به ایران، شرح سفرهای این سیاحان به نقاط مختلف ایران و توضیحاتشان دربارۀ جزئیات شهرها و مردمی که در آن زمان ملاقات کرده‌اند، مستندات مهمی برای شناختن بیشتر و بهتر ایران است. با خواندن این سفرنامه‌ها می‌توان رفتارهای اجتماعی و آداب و سنن مردم و شهرهای مختلف ایران را شناخت و با زمان امروز مقایسه کرد. حتی از طریق مطالعه و بررسی سفرنامه‌های مختلف می‌توان میزان تأثیرگذاری و سیطره ایران و فرهنگ ایران و نفوذ آن بر دیگر ممالک و تمدن‌ها را مورد بررسی و تحلیل قرار داد.
سفرنامه‌ها با توجه به اینکه در دوره‌هایی از تاریخ ایران تدوین شده‌اند که متون تاریخی عمدتاً تحت نظارت دربارها و حکومت‌ها تدوین می‌شد و مملو از تحریف و تملق‌های غیرواقعی بود، از اهمیت زیادی برخوردارند؛ زیرا متون تاریخی عموماً بخشی از حوادث را نگارش می‌کردند که مبنای تحولات تاریخی شاهان و سلاطین بودند، بنابراین مورخان به اموری که خارج از دستگاه سلطنت بود، توجهی نداشتند؛ در حالی که سفرنامه‌ها با بررسی موضوعات مورد اشاره، خلأ تاریخ اجتماعی را برطرف کرده‌اند و از سوی دیگر به دلیل اینکه سیاحان اجبار یا مأموریتی جهت تدوین موضوع‌های مورد اشاره نداشته‌اند، مطالب‌شان برای تحقیق‌های تاریخ اجتماعی بکر و جالب به نظر می‌رسد.
فهرست نسخه‌های خطی با عنوان سفرنامه‌ها، فهرست تفصیلی است از نسخه‌های خطی تاریخ علوم دوره اسلامی که با هدف موضوعی کردن این آثار و آگاهی یافتن از میزان موجودی این میراث گرانقدر تهیه شده است. این مجموعه راهگشای تحقیقات بعدی پژوهشگران در این حوزه خواهد بود، ضمن اینکه ما را به عظمت و اهمیت میراث مکتوب در حوزه تاریخ علوم و غنای تمدن اسلامی رهنمون خواهد شد. در این مجموعه ضمن ارائۀ یک کتاب‌شناسی جامع از اغلب سفرنامه‌ها به صورت موضوعی، به تعداد کم و کیف نسخ خطی موجود از هر یک نیز پرداخته شده است. در آخر هر عنوان یا موضوع، نمایه دوسویه‌ای جهت شناسایی مؤلفین و دانشمندان دورۀ اسلامی با زیرمجموعۀ آثارشان و نیز آگاهی از ترتیب تاریخی تألیف آثار، به همراه کتابخانه هر یک ترتیب داده شده تا دستیابی به اطلاعات مورد نیاز را آسان نماید.
این فهرست دربرگیرندۀ معرفی بیش از 1200 نسخۀ خطی با موضوع سفرنامه و سیاحت‌نامه است که در طول تاریخ هزارسالۀ تمدن اسلامی تألیف شده یا از زبان‌های دیگر ترجمه شده است. این آثار از فهارس منتشرۀ نسخ خطی ایران و جهان استخراج شده و به صورت الفبایی در کنار هم قرار گرفته و به عنوان یک کتاب تخصصی در قالب کتاب‌شناسی متون خطی سفرنامه‌ها و سیاحت‌نامه‌ها ارائه شده است.
در آخر کتاب سعی شده ضمن معرفی منابع مورد استفاده، نمایه‌های دوسویه برای آن مرتب شود:
اول نمایۀ آثار به ترتیب تاریخ تألیف از کهن‌ترین سفرنامه تا جدیدترین که بالغ بر حدود 500 عنوان می‌شوند.
دوم نمایۀ مؤلفین با زیرمجمعۀ آثارشان که بازشناسی سفرنامه‌ها و سیاحت‌نامه‌هایی که مؤلفین‌شان مشخص و معلوم است را برای محققین آسان می‌کند. کتاب‌شناسی سفرنامه‌ها و سیاحت‌نامه‌های خطی (فارسی، ترکی، عربی) نویسنده: یوسف بیگ‌باباپور، مسعود غلامیه ناشر: ارمغان تاریخ تاریخ چاپ: 1394 مکان چاپ: تهران تیراژ: 1000 شابک : 9ـ4ـ94613ـ600ـ978 تعداد صفحات: 578 منبع: کتابخانه تخصصی ادبیات
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید