اخبار

پس از سقوط صفویه، کشور دچار بحران‌های متعددی شد که از نتایج آن می‌توان به غارت اموال مردم توسط خوانین محلی اشاره کرد یا حتی وصول مالیات سنگین از عموم مردم در اواخر دوره نادری که می‌توان نمونه‌های آن را در سفرنامه ژان اوتر مشاهده کرد، او پدر و دختری را در کرمانشاه و در فقر کامل مشاهده می‌کند که مأموران دولتی هرآنچه داشتند را با خود بردند و تنها دو میش برای تغذیه از شیرآنها برایشان باقی گذاشتند.

مرگ کریمخان وکیل سرسلسله زندیه از جهاتی مختلف اتفاقی ویژه در تاریخ بود. این اتفاق پایان دوره‌ای کوتاه و کم نظیر از رفاه و آرامش و شروع سال‌هایی سراسر جنگ و آشوب و قتل و غارت بود.کریمخان زند در کهنسالی و پس از مدت‌ها جنگ و گریز و زندگی بر پشت اسب، در سال 1179 خورشیدی پس از غلبه بر همه مدعیان، شیراز را به‌عنوان پایتخت خویش برگزید و تا پایان عمر از این شهر خارج نشد.

آشوبی که پس از مرگ کریم خان به ناگاه سرتا سر این سرزمین را به آتش و خون کشید و به نابودی شالوده و زیست اجتماعی و سیاسی آن زمان انجامید ریشه در ماهیت و نهاد جوامع ملوک الطوایفی و نظام ایلی ارتش ایران داشت. افزون بر آن، عامل دیگری که در تشدید ویژگی های جامعه خانخانی ایران تأثیر انکارناپذیری بر جا نهاد، شیوه حکومت و کشورداری کریم خان زند بود.

پایتخت به عنوان مرکز سیاسی، اداری، اقتصادی و گاه فرهنگی و اجتماعی ، مهمترین رکن در جغرافیای سیاسی و اداری هر حکومت به شمار می رود. هر سلسلۀ حکومتی جایی را بنا به عواملی به عنوان پایتخت انتخاب می کند و حتی جابه جایی پایتخت در سرزمینی چون ایران همواره از مسائل مهم به شمار می آمده است.

طایفه زند که از گمنام ترین طوایف ایلات لرستان تا اواخر قرن دوازدهم بود؛ نقش مهمی در تاریخ ایران بعد از سلسله صفوی ایفا کرده است. کریم خان سردار زند زمانی به قدرت رسید که جامعه ایران حدود سه دهه و اندی سخت ترین مصایب و حقارت آمیزترین شکست ها و بار گران جنگ ها و مالیات ها را تحمل کرده بود و نیاز مبرمی به آرامش و صلح داشت. اما مشروعیت حکومت بعد از انقراض صفویان به صورت نوعی بحران سیاسی درآمده بود. از این رو تدبیر و درایت کریم خان برای حل این معضل و مشروعیت حکومت اش ابتکار جدیدی در معنا و مفهوم حکومت محسوب می شود. گرچه در ابتدای قدرتش عنوان وکل الدوله را انتخاب کرد؛ اما اندکی بعد وکیل الرعایا را برگزید و بدین ترتیب علی الظاهر قدرت اش را ناشی از اراده رعیت تلقی کرد.

شرح برآمدن و فروافتادن «حاجی ابراهیم کلانتر شیرازی» در اواخر زندیه و اوایل قاجاریه از ماجراهای مشهور و عبرت آموز تاریخ است. حاجی ابراهیم از کدخدایی یک محله در شیراز در دوره جانشینان « کریم خان زند» به منصب کلانتری فارس و حکومت شیراز رسید و مدتی بعد با پشت کردن به زندیه در تغییر سلسله و روی کار آمدن قاجاریه مؤثر بود.

«کریم خان زند» به قضاوت تاریخ نویسان، از جمله هوشمندترین پادشاهان ایران به شمار می‌رود که با زیرکی فراوان لقب «وکیل الرعایا» بر خود نهاد و در راستای حفظ یکپارچگی جوامع ملوک الطوایفی و نظام ایلی ارتش ایران اقدامات قابل ملاحظه‌ای را صورت بخشید؛ نگاهی اجمالی به جنگ‌هایی که او به آنها مبادرت ورزید و پیروزی‌های نظامی که در زمان او نصیب خاندان زند شد، از هشیاری مردی نشأت گرفته است که هرگز به فرماندهان نظامی‌اش که عمدتاً از نزدیکان او بودند، اجازه سوء استفاده از پیروزی‌ها را نداد و همواره سیطره خود را بر بخش‌های مختلف ایران حفظ کرد اما در نهایت، بیماری و مرگ او به آشوبگران مجالی داد تا سرتا سر ایران را با خونریزی‌های فراوان، ناامن کنند.