اخبار

مورخان دریافته ‏اند آیین تصوف قابلیت چشم گیری در جذب توده ‏ها و نفوذ در فرهنگ عامه داشته است. خوانش صوفیه از قرآن از طریق جذبۀ شخصی مرشدان پرهیزگار و آثار ادبی گسترده‏ ای انتقال یافته است که بیشتر آن در قالب شعر و آوا است. الهی ‏دانان و فقهای اسلام ترجیح می ‏دادند که رساله ‏های خشک و رسمی خویش را به زبان عربی، که زبان جهانی مسلمانان در عرصۀ علم و دانش بود، بنگارند.

ویلیام چیتیک آثار ارزشمندی دربارۀ عرفان، فلسفه و ادبیات منتشر کرده و به تحقیقات و جستجوهای طراز اول پرداخته است. او پیش از انقلاب به مدت دوازده سال در ایران اقامت داشت و در این دوره فرصت کافی داشت تا به مطالعات عمیق در حیطۀ معنویت و عرفان اسلامی براساس رهیافت‌های ایرانی بپردازد.

ویلیام چیتیک از سرشناس‌ترین اسلام‌شناسان دوران ماست و آثار اساسی و مهمی دربارۀ عرفان، فلسفه و ادبیات منتشر کرده است. او از جمله شرق‌شناسان بزرگی است که در باب تصوف و عرفان اسلامی، خاصه در باب مولوی، به تحقیقات و جستجوهای طراز اول پرداخته است. او در سالهای قبل از انقلاب به مدت دوازده سال در ایران اقامت داشت و در این دوره به مطالعات عمیق در حیطه معنویت و عرفان اسلامی بر اساس رهیافت‌های ایرانی پرداخت.

پروفسور ویلیام چیتیک  ـ از محققان برجستۀ حوزۀ عرفان اسلامی ـ در نوشتار زیر به موضوع «عشق» به ‌عنوان مفهومی بنیادین در معنویت اسلامی می‌پردازد. او با ذکر دلایل مختلف و منسجم برگرفته از قرآن و حدیث، این نکته را که عشق، تنها قابل ‌انتساب به خداست و اوست که در حقیقت عاشق، معشوق و عشق است، به‌زیبایی منعکس می‌کند. از دیدگاه او «عشق» صفت ذاتی و لایتغیر الهی است و با بیان حدیث «خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد» به تبیین اصطلاح «خودعاشقی» حق می‌پردازد

انشاءالله رحمتی: کتابی که اخیرا کار آن را به سرانجام رسانده‌ام، اثری است تحت‌عنوان «عشق الهی» با عنوان فرعی طریق الی‌الله در متون اسلامی. این کتاب به قلم ویلیام چیتیک نوشته شده است. ویلیام چیتیک از محققان سرشناس در حوزه عرفان و فلسفه اسلامی است. کتابی که مورد بحث ماست از جدیدترین آثار چیتیک است که در یک یا دو سال گذشته هم به‌عنوان کتاب جهانی سال جمهوری اسلامی برگزیده شد.

واژه «جوانمرد» در قرن دوازدهم در زبان فارسی مختص اشاره به عاشق محض خداوند بود. میبدی، سمعانی و احمد غزالی گاه خوانندگانشان را با این عنوان خطاب می‌کنند. اشاره به نقطه‌ای است که همه باید بدان راه یابند؛ یعنی اهل فضیلت کامل، حکمت، سخاوت، مهر و شفقت شوند.

در کل، دست‌کم میبدی همان قدر از کار سمعانی بهره می‌برد که از کار خواجه عبدالله انصاری و در واقع، آهنگ و شیوه نیمه دوم «نوبت سوم» به نحو چشمگیری متأثر از کار سمعانی است. میبدی معمولاً یا نام انصاری را ذکر می‌کند، یا از وی با تعبیر «پیر طریقت» نام می‌برد. پیر طریقت عنوان آنانی است که مریدان طریق را هدایت می‌کردند. میبدی از همین عبارت برای ارجاع به استادان و شیوخ دیگر نیز بهره می‌گیرد، با این حال در آن نمونه‌ها نام شیخ را هم می‌برد.

«عشق الهی» نام کتابی است از دکتر چیتیک، فیلسوف مقاله معاصر که از وجوه مختلف به این مقوله پرداخته است. این کتاب به همت آقای اصغری و انتشارات علمی و فرهنگی روانه بازار نشر شده است. آنچه درپی می‌آید، بخش‌هایی از مقدمه آن است. از گفتگو با دوستی که استاد مطالعات دین و متخصص هندوئیسم است، دیرزمانی نمی‌گذرد. چون فهمید در کار کتاب عشق هستم، پرسید: آیا بار دیگر بر آثار مولانا مشغولی؟ این پرسش استادی با سالها سابقه تدریس بود که با شنیدن عنوان «عشق در اسلام» گمان می‌برد که محقق باید درباره مولانا کار کند! ناآشنایان با سابقه تاریخی مولانا یا کسانی که از راه ترجمه‌های عامه‌پسند با وی مواجه شده‌اند، با اطلاع از مسلمانی وی، در شگفت می‌شوند. غرض آنکه افراد کمی [در غرب] عشق و اسلام را قرین هم می‌دانند!

آنی را که از عشق بهره نباشد، آیا توان نوشتن از عشق هست؟ با این سؤال می‌توان پاسخ داد: «آیا کسی هست که عاشقی نکرده باشد؟» بی‌بهره از عشق را توان خلق اثر عاشقانه نیست؛ اما برای نگارشی که قوت تبیین حقیقت عشق در آن باشد، کسی را باید یافت که از منزل نخستین عشق، یعنی عشق به خود، پا فراتر نهاده باشد.