اخبار

نسخه نوعی کتاب است که از «جزو» تشکیل می شود و لذا شامل کتاب های طوماری و آکاردئونی نمی شود. سابقۀ نسخه بسیار قدیم است اما اهمیت آن پس از ابداع صنعت چاپ معلوم شده است زیرا که از آن پس دیگر کتاب را با دست عرضه نکردند. شناسایی نسخۀ خطی به لحاظ سهمی که در روشن شدن تاریخ سیاسی و فرهنگی دارد، اهمیت یافته است.

این مقاله شامل یادداشت هایی پراکنده است که نویسنده آن را به تفاریق از میان متون فارسی انتخاب و به صورت نمونه وار برای علاقمندان و یا آنان که به دنبال موضوعی برای پژوهش و تحقیق در حوزۀ نسخه شناسی هستند آورده است

در این مقاله سیر تاریخی جزوبندی در نسخ خطی در جهان اسلام بر اساس نسخه های خطی موجود در کتابخانه ملی فرانسه (پاریس) بررسی می شود. به نظر می آید پیش از تعیین زمینه مطالعات خود در مورد نسخه های خطی و توصیف برخی روش ها که در تنظیم جزوها مشاهده کردیم توجه به برخی ویژگی های نسخ خطی خاورمیانه لازم یاشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین رضا مختاری، رییس موسسه کتابشناسی شیعه و از برگزیدگان پانزدهمین آیین گرامیداشت حامیان نسخ خطی، با ارائه هفت پیشنهاد بر ضرورت حفظ و بهره‌وری از نسخ خطی تأکید کرد.

نشست «نسخه های خطی فارسی موزۀ ماتناداران ارمنستان و معرفی نسخه ای نفیس از شاهنامه (شاهنامۀ مصور عصر قاجاريه - مجموعۀ نسخ خطی عربی ماتناداران، به شمارۀ ۵۳۵ ) روز دوشنبه 27 دی برگزار خواهد شد.

وجود منابع مکتوب مورخان رابه کشف رازهاو افکار و عواطف نسل های گذشته امیدوار می کند،اما متاسفانه تاریخ نگاران دوران اسلامی در بررسی هر یک از جنبه های تمدن اسلامی اغلب به نوعی دچار ناتوانی می شوند، زیرا در حالی که ازثروت عظیم منابع موجودبه صورت نسخه های خطی آگاه هستند، بسیاری از این منابع پراکنده و اغلب در دسترس آنها قرار ندارد.

نسخه‌های خطی، که از آنها با عنوان میراث مکتوب تعبیر می‌شود، نشانه فرهیختگی و دانایی، و معرف هویّت تمدّنی و دینی ماست، و ما برای شناخت گذشتة خود، باید به احیا و تصحیح این آثار مکتوب بپردازیم. کسی که برگة هویت و شناسنامه نداشته باشد، مجهول می‌ماند و نمی‌تواند واقعیت وجودی خود را به اثبات برساند. اگر ما نیز نسبت به آثار و مآثر ملّی و دینی خود بی‌تفاوت و بی‌توجّه باشیم، یقیناً جایگاه رفیعی در جهان نخواهیم داشت و به معروفیت و محبوبیّت دست نخواهیم یافت. تلاشهای بسیاری برای شناخت، احیا و تصحیح آثار خطّی ایرانی و اسلامی شده است، امّا با توجّه به گسترة فراخ دامن آثار خطّی، این کوشش‌ها کافی و وافی نیست و نیاز به توجّهات و تلاش‌های افزونتری دارد.

در یادداشتی دیگر که پیشتر منتشر شد اندر اهمیت اطلاعات مربوط به سماعات و اجازات و گواهی های تملک در نسخه های خطی اندکی مطالبی عرض شد. در اینجا توجه می دهم به اهمیت توجه به اطلاعات و یادداشت های پشت نسخه ای در معنای عام آن که خوب شامل موارد زیادی می شود: از اطلاعات مربوط به تواریخ تولد و وفات عالمان و مشاهیر گرفته تا ثبت حوادث تاریخی و یا قطعات اشعار شاعران و همچنین گواهی های وقف و تملک و انتقال و خرید کتابها و نسخه ها و یا اطلاعات درباره فهرست نسخه های موجود در کتابخانه های شخصی اعصار قدیم و همچنین نقل فوائد از کتابهای دیگری که همینک از میان رفته اند و حکایات و امثال و غیره و غیره.

نسخه هاى خطى، میراثى گرانقدر از فرهنگ و تمدن اسلامى است. در این جستار، به بررسى قرآن شماره 136 آستان قدس رضوى به کتابت و تذهیب روزبهان شیرازى پرداخته شده است. سعى کرده ایم با ذکر مطالبى درباره کاتب، مُذهّب و نفاست این مصحف، شناخت بهترى از کانون نسخه پردازى شیراز، در ابعاد زیبایى شناختى، نسخه شناسى و اصول هنرهاى این دوره که در قرآن خطى شماره 136 نیز موجود است ارائه کنیم. مقاله پیش رو، پژوهشى کاربردى با رویکردى توصیفى است که در آن ویژگى هاى این مصحف بررسى و ارائه گردیده است.

حسن انصاری پژوهشگر حوزه علم کلام و فلسفه اسلامی در دانشگاه آزاد برلين (انستيتوی مطالعات اسلامی) و مدرس اصول فقه و تاريخ علم کلام در اين دانشگاه است. گفتگوی ایشان با میراث مکتوب را می توانید در این بخش بخوانید...