اخبار

سایه سارتر بر ادبیات داستانی ایران علاوه بر روشنفکران، بودند داستان‌نویسانی که ملهم از افکار و آثار سارتر دست به نوشتار بردند و چهره‌ای ماندگار از خود بروز دادند؛ این دسته از داستان‌نویسان اصطلاحا «مکتب تهران و اصفهان» نام می‌گیرند که سرسلسلة آن صادق هدایت است.

سارتر با این رویکرد الگوی روشنی را فرا روی حوزه روشنفکری و روشنفکران جوامع مختلف جهان قرار داد. می‌توان گفت وجه غالب روشنفکری سده بیستم در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه در جهان سوم متأثر از دیدگاه‌های سیاسی، اجتماعی و مواضع بیدارگرانه اوست.

ژان پل سارتر (۱۹۰۵ـ ۱۹۸۰) از مشهورترین و تأثیرگذارترین، و در عین حال محبوب‌ترین متفکران مکتب فلسفی اگزیستانسیالیسم در قرن بیستم به شمار می‌آید. این مکتب گرچه به دست فیلسوف دانمارکی سورن کی‌یرکگور ظهور و بروز یافت، اما نهایتا با نام سارتر همراه شد

کتاب «خرد و خشونت» حاصل شرح و بسط سه اثر سارتر به نام‌های «ژنه قدیس، کمدین و شهید» (١٩٥٢)، «مسائل روش» (١٩٦٠) و «نقد عقل دیالکتیکی» (١٩٦٠) است. «در مورد کتاب حاضر می‌توان گفت کتاب طولانی کوتاهی است – چون هم نوشتن‌اش طول کشیده و هم شکی نیست که خواندن‌اش هم طول خواهد کشید». (ص٣) این کتاب، بسط پدیدارشناسانه موجودیت‌هایی چون گروه، خشونت، انزوا در سایه توصیف و روش دیالکتیکی است که از قضا توضیحات مبسوطی نیز راجع به خود دیالکتیک در آن یافت می‌شود. چراکه از نظر سارتر «اندیشه دیالکتیکی برحسب تعریف‌اش نه‌تنها باید متعلق‌اش را درک کند، بلکه باید به نحو بازتابی خودش را درک کند».

سارتر برجسته ترین متفکر فلسفه اگزيستانسياليسم (اصالت بشر) است. اگزیستانسیالیست ها به دو گروه تقسیم میشوند سارتر در این باره می گوید: «دسته اول: اگزیستانسیالیست های مسیحی، که من یاسپرس و گابریل مارسل پیرو مذهب کاتولیک را از زمره آنان می شمارم ودسته دوم: اگزیستانسیالیست های منکر واجب الوجود، یعنی هایدگر و اگزیستانسیالیست های فرانسوی و خود من».

ژان پل سارتر (١٩٨٠- ١٩٠٥) در ایران نامی آشناست. طیف وسیعی از علاقه‌مندان به شاخه‌های مختلف فرهنگ مثل فلسفه و ادبیات و تئاتر و سیاست او را می‌شناسند. احتمالا نخستین ترجمه‌ها از او كار نسل روشنفكران ایرانی دهه‌های ١٣١٠ و ١٣٢٠ است، یعنی صادق هدایت كه داستان معروف دیوار او را ترجمه كرد یا عبدالحسین نوشین كه نمایشنامه روسپی بزرگوار را در سال ١٣٢٥ به فارسی ترجمه كرد. این آشنایی نیز غریب نبود، زبان روشنفكری (و حتی دانشگاهی) ایرانی در این دوره فرانسوی بود و طبیعی است كه آنها كه فرانسوی می‌دانستند یا به فرانسه سفر می‌كردند، نام سارتر را می‌شنیدند و به نفوذ غیر قابل انكار او در فضای روشنفكری فرانسه و بلكه جهان آگاه می‌شدند.

به بهانه‌ی تولد ژان پل سارتر سارتر تاکید می‌کند که انسان در تمام حوزه‌ها خودش مقررات تعیین و اجرا می‌کند و خودش هم باید برآن متعهد و نظارت داشته باشد/ تفکرات سارتر در شریعتی موثر بود و بیشتر کارهایی که شریعتی از افراد جامعه می‌خواهد همان وظایف و مسئولیت‌هایی است که سارتر در نوشته‌هایش بیان می‌کند. ژان پل سارتر در 21 ژوئن 1905 در پاریس متولد شد. فلسفه‌ی سارتر مبتنی بر آزادی است، اما به اعتقاد او آزادی، ماهیت و جوهر بشر نیست؛ بلكه چیزی است که به بشر امکان می‌دهد تا ماهیت خود را تحقق بخشد و رفته رفته، تعریفی از خود به دست دهد. قدرتی است که بشر به وسیله آن می‌تواند جهان را تغییر دهد. آزادی، امکان بشر برای زندگی بهتر است، اما برای همین آزادی، حدی هم وجود دارد و آن اینکه کسی نمی‌تواند در جهان نباشد و نیز هیچ‌کس نمی‌تواند در جهان کاری نکند.