اخبار

غرب ایران از ارس تا اروندرود به سبب همجواری با امپراتوری عثمانی که وارث تمدن روم شرقی بود و نیز همسایگی با یونان و اروپا و رسوبات آرا و اندیشه همه‌جانبه در آن سرزمین، از آغاز قرون جدید مسیر ورود تجدد و کانال زمینه‌ساز ایجاد تحولات فکری، هنری، ادبی، اجتماعی، سیاسی برای سراسر ایران بوده است

تاریخ زن را باید مبحث جدیدی در تاریخ‌نگاری ایران محسوب کرد. زنان نیمی از جامعه را تشکیل می دهند، نیمه ای که در گذشته به آن توجه نمی شد. مردانی که تاریخ می نوشتند، به آسانی از کنار زنان می گذشتند و آنان را از تاریخ بشریت حذف می کردند.

رسالت حقیقی ادبیات و هنر، بازنمایی حقایق اجتماعی جامعه است. البته در دوره‌های پرآشوب، این تعهد و رسالت بیشتر احساس می‌شود. شاید بتوان گفت که دوران مشروطه یکی از پرآشوب‌ترین دوره‌های تاریخ ایران است؛ زیرا در این روزگار بسیاری از ارزش‌ها به ناگهان دگرگون شد.

در نوشته های پژوهشگران تاریخ نو ایران و ترکیه واژۀ «مشروطه» بعنوان معادلی برای واژۀ انگلیسی constitutionalism یا حکومتی که بر شالودۀ یک قانون اساسی و نظام پارلمانی بنیاد شده باشد بکار برده شده است.

برای حوزه سیاست در ایران عصر قاجار می‌توانیم دو مکتب تعریف کنیم؛ یکی مکتب دارالخلافه در تهران و دیگری مکتب دارالسلطنه در تبریز. میرزا تقی خان فراهانی (1186 - 20 دی 1230) از جنبه فکری و سیاسی به مکتب تبریز تعلق دارد. بنا بر سنّت نانوشته قجری، معمولاً نواب پادشاه و ولیعهد او در تبریز برای نیل به قدرت تربیت می‌شدند. آذربایجان از آنجایی که سر ایران محسوب می‌شد

پرسشی که می‌کوشم در این جلسه پاسخی اجمالی برای آن فراهم کنم این است که نقش‌آفرینی بسیار پررنگ نیروهایی سیاسی که نه بنا بر انتخاب بلاواسطه و بلاشرط مردم بر مسند قدرت تکیه زده‌اند چه تاثیراتی بر روند تکوین آنچه غالبا نظام سرمایه‌داری متعارف نامیده می‌شود بر جای گذارده است؟ این پرسش درباره نحوه تاثیرگذاری نوع خاصی از الگوی توزیع قدرت در عرصه سیاست بر نوع نظام اقتصادی در عرصه اقتصاد است.

قانون اساسی 51 ماده‌ای که در دی‌ماه 1285ش تدوین شد و به امضای مظفرالدین‌شاه رسید، به دلیل تعجیل نویسندگان آن، مرکب از مجموعه شروط با عجله سرهم‌بندی‌شده‌ای می‌نمود که صرفا برای نحوه برقراری مقررات و عملکردهای مجلس تنظیم شده بود و هرگز به یک سند قانونی روشمند، که قرار است پایه یک دولت استوار بر مبنای حدود و حقوق معلومی بشود، شباهتی نداشت.

دو متغیر اصلی در اندیشه سیاسی علامه نائینی در کتاب « تنبیه الامه و تنزیه المله» در مواجهه با تحولات عصر مشروطه در ایران دخیل اند: یکی مشروعیت (شرعی بودن) حکومت و دیگری ارجحیت نوع حکومت ( با تاکید بر حکومت مشروطه).آنچه علامه نائینی در ارتباط با حکومت مشروطه به رشته تحریر در آورده، به ارجحیت این شیوه حکمرانی اختصاص دارد

واژه مشروطه از نیمه های دوره سلطنت ناصرالدین شاه بر سر زبان ها جاری بود1، اما کمتر کسی به درستی به اصل معنا و مفهوم آن توجه داشت. جناح روشنفکری، ریشه واژه را یک کلمهء لاتین فرانسه LAchart لاشارت می دانستند که به معنای قانون است و از طریق ترکیه در نوشته های نامق کمال 2، روشنفکران ایرانی آن را تکرار می کردند

ساختار اقتصادی ایران در عصر مشروطه بر مبنای اقتصاد کشاورزی روستاییان، دامداری ایلات و عشایر، واسطه‌گری تجار و اصناف بود. روحانیون واسطۀ مردم و شرع اسلام و دیوانیان و درباریان هم واسطۀ مردم و دولت بودند؛ این ساختار نمی‌توانست بازتابندۀ چیزی باشد که مشروطه‌خواهان «ملت» می‌نامیدند. اکثر ایلیاتی‌ها از فرمان‌های خان پیروی می‌کردند و حکم خان در ایل روا بود.