اخبار

برگر برای معرفی رویکرد خود در دین‌پژوهی، از اصطلاح «شهروندی دوگانه» استفاده کرده است؛ کسی که هم می‌تواند به کار الهیاتی بپردازد و هم خود را از زمرۀ شهروندان محققان بداند. این مقاله کوشیده است تا مؤلفه‌هایی را نشان بدهد که براساس آنها برگر توانسته است با دو روشی که دارای موضوع و روش متفاوت هستند، یعنی جامعه‌شناسی و الهیات، به بررسی دین بپردازد.

کتاب «علم و دین؛‌ سرآغاز همه چیزها» تالیف هانس کونگ از سوی انتشارات تمدن علمی منتشر شد. نویسنده در این اثر، به گونه‌ای روزآمد به مساله جدال میان علم و دین پرداخته است.

ناصر خسرو قبادیانی، شاعر، فیلسوف و حکیم سده پنجم هجری شخصیتی با چند وجه و دارای مجموعه آثار متنوعی است در گستره پهناور، و از شعر و ادب گرفته و کلام، که هر یک از این آثار جاودانه و در نوع خود کم نظیر و تاثیر گذارند و به راستی که شاید نتوان یکی را بر دیگری برتری داد و فروغ هر یک به تنهایی چنان است که در سایه دیگری نتوان ماند.

مسئلۀ رابطۀ علم و دین از دغدغه های جدی بشر است. معمولاً این رابطه را در چهار مقولۀ تعارض، استقلال، گفت وگو، و وحدت دسته بندی می کنند. در این نوشته، ضمن معرفی اجمالی این چهار مقوله، در پی آنیم تا موضع شریعتی را در این باره معرفی کنیم. شریعتی با اتکا به موضوعاتی چون یونانی زدگی علم و دین در قرون وسطی، رابطۀ علم و سرمایه داری، نفی انحصار علوم تجربی، مقایسۀ میزان اعتبار علوم تجربی و انسانی، و تأکیدهای دین بر کسب علمْ موضع تعارض را نفی می کند.

در قرون هجده و نوزده، فلسفه و متافيزيك در مغرب زمين اعتبار و حجّيت خود را از دست داد و دانشمنداني همچون هيوم و كانت براهين فلسفي خداشناسي را به شدت زير سؤال بردند. از سوي ديگر، نقّادي از كتاب مقدّس و به ويژه تعارض آموزه هاي دين مسيحي با علوم جديد در كانون توجه دانشمندان و محافل علمي و ديني قرار گرفت. در پي اين دو پديده، زمينه براي ظهور مكتب «رمانتيك» فراهم شد كه بر احساسات و عواطف و امور ذوقي تكيه مي كرد و عقل و استدلال را به شدت مورد انتقاد قرار مي داد.

به دين از جنبه‌ها و چشم‌اندازهاي متعددي مي توان نگريست كه يكي از آنها، پژوهش و بررسي شاخه‌ها و فرقه‌هاي آن است. در نوشتار حاضر بي‌آنكه توجهي به شاخه‌ها (و نيز پيشوايان، پيروان، عقايد، مآخذ و ديدگاههاي هر گروه) شود، تنها به منشأ و خاستگاه اين تفرق نگاه شده؛ البته نگاهي درو‌ن‌ديني كه عمدتاً بر آيات قرآن كريم استوار است. جنگ هفتاد و دو ملت همه را عذر بنه چون نديدند حقيقت، ره افسانه زدند

«ایان باربور»بحث درباره علم و دین در قرون وسطى)middle Ages(را به عنوان مدخل و مقدمه‏اى بر مباحث علم و دین در قرن هفدهم قرار داده است؛چنان که پس از توصیف قرن هفدهم به عنوان قرن تولد علم جدید و قرنى که تحولات سریعى در جهان‏بینى بشر پدید آمد، گفته است:«براى آنکه پیچ و خم‏هاى این راه طى شده را به تفصیل بشناسیم، بعضى مفروضات و مقبولات فکرى و علمى قرون وسطى را که در قرن هفدهم به معارضه خوانده شده، اجمالا بررسى مى‏کنیم.»

سفر به دنیای درون ساحت معنا که پس از کتاب زیبا و فاضلانه در باب معنای زندگی از سوی جان کاتینگهام به رشته تحریر درآمده است، با آشتی دادن جنبه های احساسی و عقلانی تجربه انسانی ما، و پذیرش علائق عملی و نیز همچنین نظری، الگوی جدیدی برای فلسفه دین به دست می دهد. این کتاب نشان می دهد که یک جهان بینی مبتنی بر دین چگونه به بهترین نحوی نه به عنوان مجموعه ای مجزا از آموزه ها، که به عنوان مجموعه ای قلمداد می شود اساسا مرتبط با عمل معنوی و جستجو برای شناخت خویشتن و رشد اخلاقی.

تاکنون تعاریف متعددی از روان‌شناسی دین ارائه شده است که نشانگر تنوع نظام‌های روان‌شناختی دین است. از نظر ویلیام جیمز، دین عبارت است از تأثرات و احساسات و رویدادهایی که برای هر انسانی در عالم تنهایی و دور از همه بستگی‌ها، روی می‌دهد به‌طوری‌که انسان از این مجموعه درمی‌یابد که بین او و آنچه امر خدایی می‌نامد رابطه‌ای برقرار است. یونگ معنای دین را متناسب با ریشه آن در زبان لاتین عبارت می‌دانست از تفکر از روی وجدان و با کمال توجه. شلایرماخر دین را با احساس و به طور جزئی با احساس وابستگی ربط می‌دهد. از نظر ساموئل کینگ دین عبارت است از ایمان به قوای ماوراءالطبیعه یا امر مرموزی که ناشی از احساس ترس و وحشت و پرستش است.

رهاورد رویکرد فلسفی انسان معاصر ماهیت تکنولوژی در نگاه فلسفی مارتین هایدگر نوعی انکشاف دانسته شده که حقیقت را آشکار می‌سازد؛ گشتل یا قالب‌بندی یا چارچوبی که در آن همه‌چیز به‌عنوان منبع ذخیره مورد تعرض قرار گرفته و همراه با تقدیری پرخطر است. او راه رهایی از این تقدیر را پس از ارائه درمان پدیدارشناختی (با مخاطب قراردادن تکنولوژی از طریق پرسش انتقادی) در توسل به «هنر» می‌داند که هم نوعی انکشاف است و هم حقیقت را روشن می‌سازد.