اخبار

استاد دانشگاه فرهنگیان یاسوج و پژوهشگر ادبیات فارسی، تاریخ بیهقی را شاهکاری کم‌نظیر در نثر فارسی دانست که با گذشت قرن‌ها، الهام‌بخش نویسندگان و پژوهشگران باقی مانده است.

آنچه امروز با نام «تاریخ بیهقی» برجای مانده با برگهایی از دفتر پنجم آغاز و به دفتر دهم می‌انجامد و محدودۀ وقایع آن از گزارش رویدادهای پس از مرگ سلطان محمود (سال 421) تا فرار سلطان مسعود به هند (432) افزون بر «باب خوارزم» از زمان حکومت محمود است.

یک پژوهشگر ادبی با اشاره به هنر بیهقی در استخدام کلمات گفت: شیوه روایت او همان چیزهایی است که در روایت‌نویسی مدرن رعایت می‌شود، اما مسئله فوق‌العاده دیگر این است که بیهقی با اینکه خودش در وقایع شرکت داشته است، بسیار منصفانه و بی‌طرفانه می‌نویسد.

آن قدر در پی معنی و تفسیر بوده‌ایم که ما را از لذت بردن بازداشته‌اند و مدام گفته‌اند معنی آن چیست. مثل قیمت پرسیدن در گفت و گوهای روزانه و به جای این که زیبایی لباس یا عطر دیگری را یادآور شویم می‌پرسیم چند؟ انگار به فروشگاه رفته‌ایم.

بخشی از نمادهای اسطوره‌ای در تاریخ بیهقی آمده و نشان می‌دهد که با وجود برخی باورها که تاریخ بیهقی را تاریخی ناب و خالص می‌دانند، چندان هم از عناصر اسطوره‌ای خالی نبوده و به همین دلیل این اثر در مرزی میان تاریخ و ادبیات قرار می‌گیرد.

چنین نویسد ابوالفضل بیهقی دبیر که "غرض من آن است که تاریخ پایه‌ای بنویسم و بنایی بزرگ افراشته گردانم، چنانکه ذکر آن تا آخر روزگار باقی ماند".

یکی از ماجراهای غریب تاریخ ادبیات ایران، دردست‌نبودنِ نسخه‌هایی کهن از تاریخ بیهقی و سفرنامهٔ ناصرخسرو است. قدمت نسخه‌های موجود از این دو اثر، به سه‌چار سده پیش‌تر نمی‌رسد!

آنچه خلیل خطیب‌رهبر بر کتاب تاریخ بیهقی انجام داد، آن را به‌یکی از منابع تاریخی دوره غزنوی تبدیل کرد که شرح و معنی لغت‌های ادبی را به‌صورت یک دایرةالمعارف در کنار هم گرد آورده است.

از ویژگی‌های تاریخ بیهقی و آنچه این اثر را از دیگر آثار کهن تاریخی متمایز می‌کند، این است که «ابوالفضل بیهقی» تاریخ را قصه گونه و داستان وار نوشته و از این طریق بر جذابیت‌های اثرش افزوده است.

سعید نفیسی زمانی قدم در مسیر تصحیح استاد از یکی از متون کهن زبان فارسی یعنی «تاریخ بیهقی» گذاشت که نسخه‌های خطی زیادی از این کتاب دستیاب نبود.