واقعيتي به نام نسخ خطي انکار ناشدني

1385/8/30 ۰۳:۳۰

به اعتقاد حداد عادل، برخي افراد حفظ و احياء نسخ خطي را نبش قبر و رجوع به گذشته مي دانند حال آنکه واقعيتي به نام نسخ خطي وجود دارد که نمي توان آن را دور ريخت.

به اعتقاد حداد عادل، برخي افراد حفظ و احياء نسخ خطي را نبش قبر و رجوع به گذشته مي دانند حال آنکه واقعيتي به نام نسخ خطي وجود دارد که نمي توان آن را دور ريخت.
هفتمين آئين بزرگداشت حاميان نسخ خطي عصر پنج شنبه با حضور مسئولان فرهنگي ايران، اعضاي اتحاديه بين الملي نسخ خطي اسلامي و بسياري از نسخه شناسان، نسخه پژوهان و فهرست نگاران ايراني و در کتابخانه مجلس شوراي اسلامي برگزار شد.
حجت الاسلام و المسلمين "سيد محمد علي احمدي ابهري" رئيس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شوراي اسلامي در آغاز اين همايش ضمن خوشامدگويي به حاضران، از حضور اعضاي هيات رئيسه اتحاديه بين المللي نسخ خطي اسلامي در آئين بزرگداشت حاميان نسخ خطي قدرداني کرد.
او با ارائه گزارشي مختصر از فعاليتهاي نهاد متبوعش در حوزه شناسايي، مرمت، معرفي، تصحيح و انتشار نسخ خطي گفت:« اگرچه تاکنون 160 هزار نسخه خطي در کشور شناسايي شده است اما بسياري از پژوهشگران رقم آن را تا 300 هزار نيز تخمين زده اند. اما آنچه که به عنوان نتيجه تحقيقي چهارساله امروز در دست ماست و به زودي در گاهنامه نسخ خطي عرضه خواهد شد اين است که نسخه هاي خطي شناسايي شده رقمي بالغ بر 340 هزار را در بر مي گيرد . امروز مي توان مجموع نسخ خطي را بيش از 500 هزار نسخه تخمين زد اگرچه برخي صاحبنظران رقمي تا يک ميليون را نيز تخمين زده اند.»
ابهري افزود:« نسل آينده بايد با ميراثي با اين عظمت آشنا شود و لازم است که با بهره برداري از تمامي استعدادها و امکانات در جهت حفظ، حراست، آسيب شناسي، مرمت، حفاظت (از طريق ميکرو فيلم)، تسهيل در دستيابي محققان، احياء، تصحيح، انتشار و اطلاع رساني آن تلاش کنيم. خوشبختانه چنين حرکتي را در نهادهايي ماند کتابخانه مجلس، کتابخانه ملي، آستان قدس رضوي، مرکز ميراث مکتوب، انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، فرهنگستان زبان و ادبيات فارسي و مجمع ذخائر اسلامي (قم) شاهديم.»
رئيس کتابخانه مجلس به کارهايي که در اين کتابخانه در رابطه با حفظ نسخ خطي انجام شده اشاره کرد و گفت:« تاکنون توانسته ايم 25 هزار جلد نسخه خطي موجود در اين کتابخانه را به صورت ميکروفيلم درآوريم. 10 هزار نسخه به صورت تصاوير ديجيتالي شده درآمده اند و اميدواريم تمامي نسخ خطي موجود در کتابخانه را در سايت حاميان نيز معرفي کنيم.»
او افزود:« شرکت در کنفرانسي که با موضوع ديجيتالي کردن نسخ خطي و در نمايشگاه کتاب تهران برگزار شد و شرکت در کنفرانسي که به تاسيس اتحاديه بين المللي نسخ خطي اسلامي در کمبريج منجر شد از جمله اقداماتي بوده است که بسيار مي توان به آينده آنها اميدوار بود.»
ابهري در اين مراسم که بخش عمده اي از برنامه هاي آن به تجليل از استاد سيد عبدالله انوار اختصاص يافته بود، او را دانشمندي جامع الاطراف توصيف کرد و گفت:« گفتارها و جستارهاي استاد انوار مايه غنا و اعتلاي ميراث مکتوب است و بايسته است که محققان جوان ما در برابر ايشان زانوي ادب بر زمين تواضع نهند.»
او در پايان سخنانش از همکاري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، شبکه چهار سيما، بنياد ريحانه الرسول يزد و شبکه راديويي گفتگو تشکر و قدرداني کرد.
سپس کاظمي رئيس بنياد ريحانه الرسول در سخناني با اشاره به تعداد فراوان نسخ خطي موجود در کشور پيشنهاد تاسيس اتحاديه اي ملي را به منظور حفظ و احياء نسخ خطي ارائه کرد و گفت:« من سال گذشته نيز اين پيشنهاد را ارائه کردم و امروز دوباره آن را تکرر مي کنم. اين اتحاديه مي تواند در آينده زمينه اي را ايجاد کند که بزرگترين مرکز پژوهشي را در حوزه علوم کهن داشته باشيم.»
او سپس گزارشي از فعاليتهاي بنياد ريحانه الرسول ارائه کرد و افزود:« اين موسسه غير دولتي با سرمايه شخصي تاسيس شده است و در آن 2 هزار نسخه، 40 هزار سند خطي و 2 هزار نسخه چاپ خطي موجود است. امسال نيز موفق شديم سه فهرست به مجموع فهرستهاي موجود در فهرستهاي مجمع ذخاير اسلامي قم اضافه کنيم. يک "مراسلات" بود که مجموع 220 نامه موبوط به رجال سياسي اواخر دوران صفويه و دوران قاجار که سير بازرگاني ايرانيان را در اين دوره هاي مي نماياند. دومي کتاب شهاب الحکمه است که مجموعه اي است از يکهزار و 120 حديث نبوي و سومي نيز کتاب تذکره الفقها است که متعلق به يکي از اکابر قرن دهم است. در کنار اين فعاليت ها موزه اي نيز داريم که در ان مجموعه اي از سکه ها، عکسها و تمبرهاي دوران مختلف تاريخي گردآوري شده است.»
در ادامه "حسين محمديان" رئيس راديو گفت و گو نيز در سخناني از فعاليتهاي اين راديو در جهت خدمت به نخبگان علمي در تمامي رشته ها سخن گفت.
او حقيقت يابي، وجود تضارب آراء، به روز و نيز همه جانبه بودن را از جمله ويژگي هاي راديو گفت و گو برشمرد و گفت:« تفاوت ما با بقيه راديوها در اين است که ما به لحاظ سطح و طراز مباحث در جايگاه بالاتري قرار داريم. کوشيده اين که تضارب آراء مختلف را در حوزه هاي گوناگون مورد حمايت قرار دهيم و امکان راهيابي نخبگان را به اين راديو آسان کنيم.»
سپس "علي اکبر اشعري" رئيس سازمان اسناد، موزه ها و کتابخانه ملي ايران در سخناني که به تجليل از استاد انوار اختصاص داشت، گفت:« انوار اگرچه در مدارس جديد تحصيل کرد، باز هم انيس و مونس علماي اسلامي بود و آشنايي با آثار علماي اسلامي او را به ورطه نسخه شناسي و کتابشناسي کشاند.»
او افزود:« خلق و خوي معلمي از ويژگي هاي ديگر استاد انوار است. او بي توقع آنچه مي داند به شاگردانش مي آموزد. در حوزه تهران شناسي او نادره مردي است و مي توان او را دائره المعارف تهران ناميد»
در اين مراسم پيام دکتر "سيد جعفر شهيدي" نيز- که به دليل کسالت نتوانسته بود در آن حضور يابد- در تجليل از استاد انوار قرائت شد و همچنين "مهدي محقق"، رئيس انجمن آثار و مفاخر فرهنگي و "محمد دبيرسياقي" نسخه شناس در سخناني از زحمات استاد انوار تقدير کردند.
در ادامه پروفسور" چارلز ملويل" رئيس اتحاديه بين المللي نسخ خطي اسلامي در سخناني به زبان فارسي ضمن قدرداني از مسئولان کتابخانه مجلس شوراي اسلامي در برپايي همايش حاميان نسخ خطي، به چگونگي تاسيس اتحاديه بين المللي نسخ خطي اسلامي در کمبريج پرداخت و گفت: « در جلسه اي که تابستان امسال در کمبريج برگزار کرديم و برخي از مسئولان فرهنگي ايران نيز حضور داشتند مقرر شد که اتحاديه اي بين المللي براي حفظ و احياء نسخ خطي تاسيس شود که تمام 50 نفري که آنجا حضور داشتند اساس نامه اين اتحاديه را امضاء کردند.»
او افزود:« اتحاديه ما 4 گروه فرعي دارد؛ فهرست نگاري، نگهداري، ديجيتالي کردن و انتشارات که با يک کميته فرعي قلب اتحاديه را تشکيل مي دهند. اعضاي اتحاديه الان به 54 نفر رسيده است.
ملويل ابراز اميدواري کرد که در آينده نزديک کنفرانسي جهاني در زمينه نسخ خطي در يکي از کشورهاي، مصر، ترکيه و يا يکي از کشورهاي اروپايي برگزار شود.
در هفتمين آئين بزرگداشت حاميان نسخ خطي همچنين "غلامعلي حداد عادل" رئيس مجلس شوراي اسلامي در سخناني بر حفظ و احياء نسخ خطي و انتقال آن به آيندگان و نيز تجليل از بزرگان اين حوزه تاکيد کرد و گفت: « يکي از روزهاي خوب ما در سال روز جشن حاميان نسخ خطي است. از آغاز مجلس هفتم اين براي سومين بار است که افتخار حضور در اين محفل را دارم. از ويژگيهاي خوب برگزاري چنين آئين هايي حسن انتخاب افرادي است که شان اين مجلس مي شوند. کتابخانه مجلس نيز اين کار نشان داده که خطا نکرده است و منصفان تصديق خواهند کرد که انتخاب استاد انوار کار درست و شايسته اي بوده است.»
او افزود: « متاسفانه برخي به اين عقيده پوزيتويستي را که اصلاً گذشته به چه درد ما مي خورد و هر چه در گذشته بوده ربطي به ما ندارد، گرايش پيدا کرده اند و آن را يک نبش قبر و رجوع به گذشته مي دانند. اين عقيده اي باطل است. چرا که بايد گفت اگر دنياي گذشته باطل و غلط بوده استف چرا دنياي جديد نابود نشده است. اگر اين فکر باشد پس بايد نسخ خطي را دور ريخت کما اينکه بسياري اين کار را کرده اند. بسياري از نسخ خطي ما با هواپيماهاي باري از ايران خارج شده است.»
حداد عادل گفت:« يک فايده ديگر برپايي همايش هاي اين چنيني اين است که مردم متوجه مي شوند در کنار مشکلات اقتصادي که هر روز با آنها درگيرند، واقعيتي به نام نسخ خطي نيز وجود دارد که الان چند صد هزارش در اين مملکت و چند صد هزارش نيز در خارج از کشور است.»
او نسخه شناسي را مرهون يک عشق دانست و افزود: « اين کار هرکسي نيست و مستلزم احاطه بر معارف گذشته است. يک نسخه شناس بايد هم به زبان فارسي هم عربي و هم انگليسي احاطه داشته باشد. دوم اينکه بايد علوم مختلف را نزد استاد خوانده باشد آن هم نه مانند دانشگاه هاي فعلي ما که از يک کتاب هزار صفحه اي 50 صفحه اش را به عنوان جزوه امتحاني معرفي مي کنند.»
رويس مجلس شوراي اسلامي سپس به ويژگي هاي استاد سيد عبدالله انوار پرداخت و گفت: « کار نسخه شناسي کار کساني مانند آقاي انوار است. يک خصوصيت ايشان اين است که پدرشان نيز نماينده مجلس شوراي ملي بوده اند و به وکيلي خوش نام و آزادي خواه مشهور بوده اند. خصوصيت ديگر ايشان آشنايي به علوم جديدي مانند رياضيت و مهندسي است.»
در اين مراسم سيد عبدالله انوار فهرست نگار و نسخه پژوه نيز ضمن قدرداني از برگزار کنندگان مراسن تجليل از وي، در سخناني گفت: « به هيچ وجه خود راشايسته چنين محبتي نمي دانم. من اين لطف شما را مديون کتاب و آشنايي ام با آن مي دانم.» او در سخانش فرهنگ اسلامي را مديون فرهنگ ايراني دانسن و افزود:« فرهنگ اسلامي چيزي جز تراوشات ذهن ايراني نيست. فرهنگ عرب تنها زبان عربي را به ما داد.» در پايان اين مراسم از استاد سيد عبدالله انوار با اهداي لوحهاي يادبود و جرايز متعددي تقدير شد.
گفتني است "اسفنديار رحيم مشايي" مشاور رييس جمهوري و رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري که از جمله مدعوين اين مراسم بود به دليل حضور در هيات همراه محمود احمدي نژاد در سفر به استان کردستان، در مراسم همايش حاميان نسخ خطي حضور نداشت. "محمد حسين صفار هرندي" وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز از ديگر غايبان اين همايش بود.
در پايان هفتمين آئين بزرگداشت حاميان نسخ خطي از برگزيدگان و شايستگان تقديربا اهداي جوايزي تجليل شد.(منبع میراث فرهنگی)


خان احمدی