1394/10/7 ۱۲:۰۳
در گنجینه کتابخانه ملی ایران در میان هزاران نسخه خطی، قرآن ک‍ام‍لی مربوط به قرن دوازدهم وجود دارد که به ش‍ی‍وه نسخ قرون هفتم و هشتم ن‍گ‍ارش ی‍اف‍ت‍ه است، اما م‍ت‍ع‍ل‍ق به آن دوره ن‍ی‍س‍ت، ب‍ل‍ک‍ه در ح‍وال‍ی قرن دوازده ت‍ح‍ری‍ر شده است.
آغاز این قرآن خطی سوره فاتحةالکتاب است که با «بسم‌الله الرحمن الرحیم» آغاز شده و پایان آن نیز مربوط به سوره مبارکه «ناس» است. همچنین در چ‍ن‍د ص‍ف‍ح‍ه ن‍خ‍س‍ت نسخه روای‍ات‍ی م‍ن‍ق‍ول از رس‍ول اک‍رم(ص)، ام‍ام ص‍ادق(ع)، ح‍ض‍رت علی(ع) و ام‍ام م‍ح‍م‍دب‍اق‍ر(ع) در ش‍رح بعضی از آی‍ات و ک‍ل‍م‍ات قرآن از ج‍م‍ل‍ه «ی‍ک‍اد ال‍ب‍رق ...»، خ‍ل‍ق‍ت آدم، ص‍اب‍ئ‍ی‍ن و ... ت‍ح‍ری‍ر شده است.
درباره مشخصات ظاهری این نسخه خطی باید گفت که این مصحف 269 برگ و 17 سطر در هر برگ دارد و اندازه س‍طور ۱۰۰x۵۰در ق‍طع ۱۴۵x۸۰ است که این کتاب آسمانی بر روی کاغذ اص‍ف‍ه‍ان‍ی نقش بسته است و خط آن نیز به نسخ کتابت م‍ت‍وس‍ط و ن‍س‍ت‍ع‍ل‍ی‍ق خ‍ف‍ی خ‍وش است.
ت‍زی‍ی‍ن‍ات جلد و نفاست آن از ویژگی‌ها و امتیاز نسخه یاد شده است که روغنی ب‍وم م‍ش‍ک‍ی، گل و ب‍وت‍ه ال‍وان با رن‍گ زرد و گلهای س‍رخ در آن به چشم می‌خورد و م‍ج‍دول داخ‍ل‍ی زری‍ن، دارای ج‍داول خ‍ارج‍ی زری‍ن با گلهای تزئینی ری‍ز ری‍س‍ه‌ای، ان‍درون متن زی‍ت‍ون‍ی با گلهای زری‍ن و ح‍واش‍ی م‍ت‍ع‍دد م‍زی‍ن به گلهای ن‍س‍ت‍رن و گلهای تزئینی است.
دو ص‍ف‍ح‍ه آغاز و پ‍ای‍ان‍ی م‍ذه‍ب م‍رص‍ع با زم‍ی‍ن‍ه لاج‍وردی و طرح‌های اس‍ل‍ی‍م‍ی ت‍اج در طرف‍ی‍ن، دو ص‍ف‍ح‍ه طلاان‍دازی ب‍ی‍ن س‍طور، س‍طور م‍ح‍رر م‍ش‍ک‍ی دن‍دان م‍وش‍ی با ک‍ت‍ی‍ب‍ه‌ه‍ای زری‍ن در ص‍در و ذی‍ل تزئینات متن را تشکیل می‌دهد و م‍اب‍ق‍ی ک‍ت‍ی‍ب‍ه‌ه‍ا م‍طلا هستند، همچنین دارای ش‍م‍س‍ه و ش‍رف‍ه لاج‍وردی و زری‍ن در م‍ح‍ل ت‍ق‍س‍ی‍م‍ات ق‍رآن‍ی، ح‍اش‍ی‍ه س‍م‍ت راس‍ت و چ‍پ ص‍ف‍ح‍ات ع‍ب‍ارت اج‍زای ت‍ح‍ری‍ر شده، ف‍واص‍ل آی‍ات هم با دوای‍ر ک‍وچ‍ک زری‍ن و رم‍وز س‍ج‍اون‍دی و م‍دات م‍ن‍ف‍ص‍ل با ش‍ن‍گ‍رف ن‍وش‍ت‍ه ش‍ده‌ان‍د.
پیشینه جلدسازی در ایران
مسلمانان در ایران جلدسازی را از قرون اولیه هجری می‌دانستند و آن را به صورت ساده و ابتدایی می‌ساختند. به طوری که ابن ندیم می‌گوید: «جلدهای کتاب در ابتدا از چرم‌هایی که توسط آهک دباغی می‌شد، تهیه می‌شدند و در نتیجه این پوست‌ها خشک بود، سپس در کوفه پوست‌هایی با خرما دباغی می‌شد که موجب نرمی و ملایمی جلد‌ها می‌شد.»
قدیمی‌ترین جلدهای ایرانی مربوط به اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم هجری است. هنر جلدسازی در قرن نهم هجری به وسیله جلدسازان و صحافان مکتب هنری هرات به اوج خود رسید و به صورت یک هنر ایرانی در‌آمد. در این دوره صحافان کتابخانه‌ها بهترین و زیباترین کتاب‌ها را با خط بسیار زیبا وبا مذهب‌کاری و نقاشی و جلدهای قیمتی به وجود آوردند و این نتیجه جنبش هنری بود. در این دوره ما شاهد خلق شکل‌ها و قالب‌های هنری فراگیر در سراسر جهان اسلام هستیم.
سرپرست صنعتگران هرات، خوشنویسی بود به نام جعفر تبریزی که گزارش‌هایی برای بایسنقر تهیه می‌کرد و در یکی از این گزارش‌ها به تاریخ 831 هجری قمری که هم اکنون در موزه توپ‌قاپی سرای استانبول نگهداری می‌شود، در چهار مورد به هنر جلدسازی اشاره کرده است. در دوره صفویه جلد کتاب با اشتیاق بیشتری تزیین می‌شد و طلا‌کاری آن نسبت به قرن 9 هجری بیشتر بود و بعضی از طرح‌های تزئینی، کلیه سطح جلد را می‌پوشانید. در مواردی دیگر، طرح تزئینی در داخل یک شکل ترنجی یا در قسمت‌های دیگر قرار داشت.
از قرن 11 هجری به بعد، ترکیب طرح‌ها ظرافت خود را از دست داد و خطوط خشن‌تر شد. عصر قاجار به ویژه زمان فتحعلی‌شاه دوره استیلای هنر اروپا و کاربرد رنگ‌های نسبتاً خام است. جلد کتاب در این دوره ادامه اسلوب صفوی است، اما رواج جلدهای روغنی بیشتر بود و تزئینات و طرح‌ها معمولا طرح‌های گل طبیعی است که با رنگ‌های روشن نقاشی شده است.
منبع: ایکنا
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید