1394/8/23 ۰۹:۴۸
ما در دوران چهارم زمین شناسی یا کواترنری به سر می‌بریم. این دوران از حدود 5/2 میلیون سال پیش شروع شده و تا زمان حال ادامه دارد. دوران چهارم به دو بخش تقسیم می‌شود: پلئیستوسن (Pleistocene) و هولوسن (Holocene).
دوره هولوسن که در اصل یک دوره بین یخبندان محسوب می‌شود حدود 12-10 هزار سال پیش آغاز شده و تاکنون ادامه دارد. دوران چهارم کره زمین درچند نوبت شاهد عصر یخبندان و بین یخبندان بوده است. عصر یخبندان یعنی دورانی که دمای جو و سطح کره زمین کاهش می‌یابد، یخچال‌ها و لایه یخ بسته قطب‌ها به سمت خط استوا پیشرفت می‌کنند و یخ‌ها و یخچال‌های واقع در ارتفاعات نیز گسترش می‌یابند و همزمان سطح آب‌های آزاد اقیانوس نیز پایین می‌آید.
عصر بین یخبندان یعنی دورانی که پس از یخبندان، آب و هوای کره زمین گرم می‌شود، یخ‌ها و یخچال‌ها شروع به آب شدن می‌کنند و سطح آب‌های آزاد اقیانوس نیز برعکس مرحله قبل، بالا و بالاتر می‌آید. گاهی این اختلاف ارتفاع آب‌های آزاد به 120 متر یا بیش‌تر می‌رسد، چیزی که در آخرین یخبندان کره زمین اتفاق افتاد.
عصر یخبندان و بین یخبندان همیشه همراه است با تغییرات جغرافیایی فاحش در قاره‌ها. مثلاً جایی که در دوران یخبندان و همزمان با پایین بودن سطح آب‌های آزاد خشکی بوده و مردمی با تمدنی خاص در آن ساکن بوده‌اند، در عصر بین یخبندان و بالا آمدن سطح آب‌های آزاد به زیر آب می‌رود و آن مردم و تمدن یا نابود می‌شوند یا مجبور به مهاجرت به مناطق دیگر می‌شوند. این مسأله جابه‌جایی‌ها و مهاجرت‌های بزرگی را در تاریخ‌نژاد بشری به وجود آورده است. آخرین یخبندان دوران چهارم که می‌تواند در حافظه جمعی انسان‌های دوران سنگی باقی مانده باشد یخبندانی است که از 110 هزار سال پیش شروع شد و حدود 12-10 هزار سال قبل پایان یافت. اوج سرمای آخرین یخبندان طبق برآوردها حدود 22000 سال قبل بوده است. با پایان یافتن آخرین یخبندان کره زمین، یخ‌ها و یخچال‌ها شروع به آب شدن کردند و سطح آب اقیانوس‌ها به میزان 120 متر بالا آمد.
این اختلاف عظیم در سطح آب‌های آزاد منجر به تغییرات جغرافیایی بزرگی در کره زمین می‌گردد که یک مورد آن در جنوب ایران و خلیج فارس اتفاق افتاده است. خلیج فارس که 1000 کیلومتر طول و 350-200 کیلومتر عرض دارد، در تنگه هرمز عرض آن فقط 60 کیلومتر است. تنگه هرمز در دوران یخبندان یک سد طبیعی در برابر اقیانوس هند بود و مانع پیشروی آب‌های آزاد اقیانوس به داخل بستر خلیج فارس می‌شد. خلیج فارس یکی از کم عمق‌ترین دریاهای جهان است به طوری که عمق متوسط آن فقط حدود 35 متر است.
در دوران آخرین یخبندان که سطح آب اقیانوس‌ها 120 متر پایین‌تر از امروز بود، خلیج فارس سرزمینی خوش آب و هوا و حاصلخیز بود که همچون زبر جد گرانبهایی در میان بیابان‌های سوزان و بی‌آب و علف اطراف می‌درخشید. در بستر خلیج فارس یا در واقع در این دشت سرسبز و پر برکت علاوه براین که رودخانه عظیم اروند رود (مجموعه سه رودخانه کارون، دجله و فرات) جریان داشت حداقل دو دریاچه بزرگ آب شیرین، چشمه‌های متعدد آب و جنگل‌های حرا نیز وجود داشتند. این رودخانه عظیم سراسر بستر خلیج فارس امروزین را می‌پیمود و در محل تنگه هرمز به اقیانوس هند می‌ریخت. این دشت همچون بهشتی سرسبز، پناهگاه مردمانی بود که از سرمای یخبندان و از بیابان‌های خشک و بی‌آب و علف اطراف به آنجا پناه آورده بودند و تمدن درخشان و با شکوهی را در کنار این رودخانه عظیم بنا نهاده بودند. این مردمان باورها و اسطوره‌هایی داشتند که بعد‌ها بعد از مهاجرت به اطراف، وارد باورهای ساکنان میان رودان شد.
این انسان‌ها از پیش از صد هزار سال در بستر خلیج فارس و در کنار اروند رود به زندگی خود ادامه داده بودند تا اینکه هشت هزار سال قبل اتفاق غریبی افتاد. آب اقیانوس که از 12 هزار سال پیش شروع به بالا آمدن کرده بود آن قدر بالا آمد و بالا آمد (120 متر) تا سد طبیعی تنگه هرمز را که سالیان سال در برابر پیشروی آب‌های آزاد مقاومت کرده بود شکست و به داخل این دشت پر بار حاصلخیز سرازیر شد.
در شکستن این سد و هجوم آب‌های وحشی اقیانوس، شاید عوامل طبیعی دیگری به طور همزمان کمک کرده‌اند مثل زمین لرزه، آتشفشان، سونامی، ریزش باران‌های تند به مدت طولانی و امواج گرمای شدید و ناگهانی که موجب آب شدن ناگهانی برف‌ها و یخچال‌های کوهستان‌ها شده‌اند. در این هجوم ناگهانی و عظیم آب از تنگه هرمز به داخل دشت خلیج فارس، آبشارهای بزرگی به وجود آمدند و صحنه‌های عجیبی از عظمت و دهشت خلق شد. در طی این هجوم آب که بعضی طول مدت آن را 200 سال می‌دانند، همه چیز در زیر آب‌های اقیانوس مدفون شد و این دشت بارور و نیلگون تبدیل به چیزی شد که امروز هست ; یعنی خلیج فارس.
این فاجعه طبیعی و زیست محیطی که در سرزمین ایران در حدود 8000 سال قبل اتفاق افتاد آن قدر بزرگ و تأثیر‌گذار بود که وارد حافظه تاریخی و جمعی مردمی شد که توانستند فرار و مهاجرت کنند و در سرزمین‌های اطراف، سکونتگاه‌ها و تمدن‌های جدیدی را بنیان نهند. این واقعه در باورها و اسطوره‌های تمدن‌های بعدی مثل بابل و سومر و سپس کتاب عهد عتیق وارد شد و جاودانه شد.
منبع: روزنامه ایران
کاربر گرامی برای ثبت نظر لطفا ثبت نام کنید.
کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما
کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور
کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید
ارسال مجدد کد
زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:
قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید
فشردن دکمه ثبت نام به معنی پذیرفتن کلیه قوانین و مقررات تارنما می باشد
کد تایید را وارد نمایید