نقشه های جغرافیایی ایران در دانشگاه لندن برسی می شود

1385/8/14 ۰۳:۳۰

دانشكده مطالعات آفريقا و شرق شناسي دانشگاه لندن جلسه سخنراني ویژه ای با عنوان "بررسی نقشه تاریخی ایران باستان تا اوابل قرن بیستم" در این دانشکده برگزار میکند.

دانشكده مطالعات آفريقا و شرق شناسي دانشگاه لندن جلسه سخنراني ویژه ای با عنوان "بررسی نقشه تاریخی ایران باستان تا اوابل قرن بیستم" در این دانشکده برگزار میکند.
د بنابر اطلاعات منتشر شده از سوي بيناد ميراث ايران اين جلسه كه بر اساس پژوهشهاي يكي از محققان ايراني به نام "سيروس علائي" در موسسه خاورميانه شناسي لندن، طراحي و اداره مي شود، به معرفي و شناخت نقشه هايي اختصاص دارد كه درباره ايران از دوران كهن تاكنون، از حوزه جغرافياي سياسي اين كشور تهيه شده است.
در بخشي از اين اطلاعيه با مروري بر تاريخ كارتوگرافي در ايران آمده است:« از دوران باستان تاكنون نقشه هاي جغرافيايي متعددي از كشور ايران يا سرزمين پارس چنان كه در غرب مي شناسند، تهيه شده است اما كهن ترين نقشه اي كه از ترسيم مختصات جعرافيايي ايران مي شناسيم، نقشه اي است كه بر روي يك لوح سفالي متعلق به 2300 پيش از ميلاد ترسيم شده و نمايشگر بخش غربي سرزمين پارس است.
جغرافي دانان ايراني همانند بلخي، استخري، قزويني و ديگران نخستين كساني بودند كه سهم عمده اي در رونق و گسترش اين رشته از دانش جغرافيا، يعني كارتوگرافي در سرتاسر دوران اسلامي (از قرن هشتم تا چهاردهم ميلادي) داشته اند.
نخستين اقدام ابتكاري دراين حوزه هنگامي صورت گرفت كه "اولريوس" در نقشه جديدي كه از سرزمين پارس در سال 1646 ارائه داد، شكل بيضوي درياي كاسپين را به صورت زاويه عمودي تغيير داد و عرض جغرافيايي برخي از استانهاي شمالي را در كناره اين دريا تصحيح كرد. نقشه اولريوس تا هفت دهه بعد در تمامي نقشه هاي كارتوگرافي كه از ايران ارائه شده بود، نفوذ داشت تا سال 1720 كه بررسي هاي جغرافيايي كاملي توسط روسها در تهيه نقشه جغرافيايي مربوط به درياي كاسپين صورت گرفت. البته نقشه برداران هلندي، فرانسوي و آلماني نيز در اين زمينه بسيار فعال بودند اما درنهايت همكاران انگليسي آنها بودند كه طي قرن نوزدهم ميلادي بر پايه بررسي ها و روشهاي تاره، به طور برحسته اي موفق به تكميل و توسعه نقشه برداري در ايران شدند. اين بررسي ها متاثر از مطالعات و تحقيقاتي بود كه در هند انجام مي گرفت. برخي از اين نقشه ها كه با انگيزه هاي سياسي طراحي شده بود، بلوچستان را به عنوان استاني مجزا از ايران نمايش مي داد تا سال 1872 كه كميسيون گلد اسميت مرزهاي شرقي كشور را مشخص و تثبيت كرد.
در دوران پهلوي برخي موسسات كارتوگرافي و نقشه برداري در ايران شكل گرفت كه ماحصل تلاش آنان تعداد بي شماري نقشه هاي جديد و مدرن از كشور ايران و استانهاي آن است كه از سال 1930 تا حال حاضر در اين كشور تهيه و چاپ مي شود.
اما فقدان شناسه تشريحي و توضيحات لازم درباره نقشه هاي جغرافيايي موجود، كار پژوهشگران را در استفاده از بسياري از جزئيات موجود در نقشه هايي كه تهيه و توليد شده اند دشوار تر كرده است. از 1477 تا 1925 از نقشه هاي عمومي تازه چاپ شده در ايران، چنين نيازهايي را تامين كرده است.
سيروس علايي، متولد ايران و داراي درجه دكتري از دانشگاه فني برلين است كه مدت هشت سال نيز در دانشگاه تهران تدريس داشته است. وي كه در ايران براي مدت بيست سال در مقام سرپرستي و مديريت برخي موسسات و شركتهاي مهندسي مشعول كار و فعاليت بوده است، اخيرا در انگلستان اقامت كرده و در حوزه هاي مربوط به رشته تخصصي خود به كار و تدريس اشتعال دارد.
وي همچنين با برخي انجمنهاي بين المللي در زمينه نقشه برداري همكاري داشته و تعداد بي شماري مقاله و مطالعات پژوهشي در زمينه كارتوگرافي و نقشه برداري از ايران و نيز روشهاي سنتي در تهيه نقشه هاي حفرافيايي در كشورهاي اسلامي ارائه كرده است. اين مقالات در بسياري از مجلات و مجموعه هاي معتبر جهان از جمله دايره المعارف ايرانيكا چاپ و منتشر شده است.
دكتر علايي همچنين اقدام به گردآوري نقشه هاي قديمي از سرزمين ايران كرده است كه احتمالا بزرگترين مجموعه شخصي از اين نوع نقشه هاست. وي به منظور ترسيم و تهيه نقشه عمومي ايران، سفرها و تحقيقات طولاني بسيار داشته و به منظور دستيابي به نقشه هاي قديمي ايران و از مجموعه هاي بزرگتري از نقشه ها و كتابخانه هاي مرتبط در بسياري از كشورهاي جهان ديدن كرده است.
جلسه بررسي نقشه هاي جغرافيايي ايران 8 نوامبر (برابر با 18 آبان 85) در دانشگاه ميالعات شرقي و افريقايي دانشگاه لندن برگرار مي شود. (منبع: میراث فرهنگی)


خان احمدی