شب میلاد خورشید / علی نیكوئی دهقان خردمند ایرانی سه هزار سال پیش‌تر راه‌حلی حكیمانه برای در دسترس داشتن آب ابداع نمود و آن را كاریز نامید با این فناوری كه در جهان باستان بی‌مانند بود كشاورزان ایرانی توانستند مقدار قابل‌توجهی از آب‌های زیرزمین را جمع‌آوری نمایند و در سطح زمین بیاورند و بسان چشمه‌های طبیعی آب آن در تمام سال بدون هیچ ابزار كمكی از درون زمین به روی سطح جاری نمایند. در باور دینی ایرانیان باستان چشمه‌ها و رودها و كاریزها مكان‌های بسیار مقدسی بودند؛ زیرا اسباب كشاورزی روی زمین را فراهم می‌كردند و به گفته اوستا [كتاب مقدس زردشت] جایی كه زمین شادمان‌ترین است، آنجاست كه كسانی از خداپرستان بیشترین غله را كشت كنند و بیشترین گیاه و میوه را بكارند. 1403/9/28 ۱۱:۲۵
ردپای شیخ اجل در تصوف هند / مسعود فریامنش در تاریخ سوم شعبان 707 قمری، یك تن از شاعران مشهور هند، امیرحسن سجزی دهلوی (زنده در 727 ق) ملقب به سعدی هند، بر آن شد تا تقریرات و گفت‌وگوهای شیخ خویش نظام‌الدین اولیا بدائونی (درگذشت: 725ق) را در كتابی با عنوان فوائدالفواد جمع و تحریر كند و بدین گونه با نگارش این كتاب هم تعالیم نظام‌الدین را به صوفیان بعدی چشتی منتقل ساخت و سبب مزید شهرت این شیخ صوفی در ادب عرفانی هند شد و هم ژانر نوینی با عنوان ملفوظات برای ثبت و ضبط تعالیم مشایخ صوفی هند وجود آورد 1403/9/27 ۱۰:۴۷
شناخت نامۀ وحشی بافقی / حسین مسرّت مولانا کمال الدّین یا شمس الدّین محمّد متخلّص به وحشی بافقی به سال 939 قمری در شهر بافق در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمد. در نوجوانی از محضر شرف الدّین علی بافقی و برادر بزرگش مرادی بافقی بهره‌ها برد و به انجمن‌های ادبی بافق راه یافت. در اوان شباب همراه برادرش به یزد آمد و با سخنوران این دیار آشنا گردید. سپس راهی کاشان شد و در مکتب‌خانه به آموزش پرداخت ولی به‌واسطۀ حسادت برخی شاعران راهی اراک و سپس بندر هرمز شد. سرانجام پس از دربه‌دری‌های زیاد باز به «خاک پاک یزد» بازگشت و با شاعران این دیار، طرح دوستی ریخت و به کمال شاعری رسید. 1403/9/20 ۱۱:۰۷
آنچه ایران به جهان آموخت / عبدالحسین زرینكوب ایران باستانى به دنیا درس تسامح آموخت، درس عدالت و درس قانون و انضباط یاد داد. به دنیایى كه آشور و بابل و مصر و یهود آن را از تعصب و خشونت آكنده بود، نشان داد كه با اعمال تسامح بهتر میتوان امپراتوری هاى بزرگ را از اقوام گونهگون به وجود آورد و اداره كرد. به دنیا تعلیم داد كه عدالت هم اگر با دقت و مساوات همراه باشد، به اندازه آزادى یا بیش از آن میتواند صلح و آرامش را تأمین كند. 1403/5/3 ۱۰:۰۰
کلمات فارسیِ ابن‌سینا و تأثیر آنها در ادبیات / محمد معین دکتر محمد معین (۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ ـ ۱۳ تیر ۱۳۵۰) پدیدآورندۀ یکی از مهمترین واژه‌نامه‌های فارسی یعنی «فرهنگ فارسی معین» است. از دیگر آثار اوست: حافظ شیرین سخن، ستاره ناهید یا داستان خرداد و امرداد، یوشت فریان و مرزبان‌نامه، یادنامه پورداوود، شاهان کیانی و هخامنشی در آثارالباقیه، مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات فارسی، چندین کتاب در مقوله های دستوری. 1403/4/19 ۰۹:۰۳
طرز سخن صائب / ذبیح الله صفا دهم تیرماه روز بزرگداشت صائب تبریزی است، شاعر بلند پایۀ سبک اصفهانی که در عصر صفوی عرصه شعر را از آن خود کرد و تا امروز نیز یکی از سبکهای پرطرفدار شعر پارسی شیوه اوست. نازک خیالی های صائب را نمونه های اعتدالی این سبک دانسته اند و نمونه های افراطی اش را زیر عنوان «سبک هندی» می آورند. 1403/4/11 ۱۰:۲۰
مجموعۀ شخصی سلطانعلی سلطانی محفوظ در کتابخانۀ مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی کتابخانۀ ارزشمند شادروان سلطانعلی سلطانی نخستین مجموعه و گنجینه به معنای واقعی کلمه بود که در چهارم خردادماه ۱۳۶۸ از سوی بازماندگان استاد به مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی اهدا شد و در محلی مخصوص و به نام این خاندان نگهداری می‌شود. 1403/9/18 ۲۱:۵۳
بارگاه حضرت ابوالفضل (ع) / عنایت‌الله مجیدی سید میرزا محمد نصیر الحسینی ملقب به فرصت الدوله شیرازی متخلص به فرصت و معروف به آقامیرزا(۱۲۷۱-۱۳۳۹ق) شاعر، خطاط، نقاش، موسیقی دان و از نخستین محققین ایرانی که در زمینۀ معرفی آثار باستانی سرزمین ما همت گماشته، ضمن توصیف و اندازه گیری دقیق، تصویر و نقشۀ آن ها را نیز ارائه کرده است. 1403/8/9 ۱۰:۵۷
سه سند اروپایی که نشان می دهد جزایر سه گانه برای ایران است اسناد تاریخی بسیاری در موزه ملی ملک موجود است و نگهداری می‌شود که حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه (بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک) را اثبات می‌کند. 1403/8/8 ۱۱:۱۵
یلدا شبی به بلندای تاریخ یلدا به عنوان طولانی‌ترین شب سال از گذشته‌های دور تاکنون جایگاهی خاص در بین خانواده‌ها داشته است و امروزه با توجه به ثبت جهانی آن، معرفی این باور و فرهنگ کهن و ارزشمند بیش از گذشته احساس می‌شود. 1403/9/27 ۱۲:۲۴
آنچه دربارۀ «مهرگان» نمی‌دانیم مسئول پرونده جهانی «مهرگان» درباره جشن باستانی «مهرگان»، زمان دقیق برگزاری آن، دلایل کمرنگ و یا به نوعی متوقف شدن برگزاری این جشن در ایران، خرده‌آیین‌ها و سفره این جشن توضیح داد. 1403/9/25 ۱۵:۳۶
حافظ و خواجوی کرمانی؛ پیوند استاد و شاگرد در غزل فارسی حافظ با الهام از خواجوی کرمانی، مضامین و سبک او را به اوج زیبایی و ماندگاری رسانده است. 1403/9/25 ۱۲:۰۷
گزارش تصویری سمینار پژوهشی «شناختِ موسیقی ایرانی» سمینار پژوهشی «شناختِ موسیقی ایرانی» به‌مناسبت روز ملّی پژوهش، با همکاری انجمن موسیقی ایران، خانۀ موسیقی ایران و خانۀ کتاب دِبا، به دبیری نوید وزیری، غروب یک‌شنبه، ٢۵ آذر در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. 1403/9/27 ۱۱:۰۷
گزارش تصویری برگزاری آیین رونمایی دانشنامۀ برخط «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی» آیین رونمایی دانشنامۀ برخط «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی»، عصر یک‌شنبه، ششم آبان در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی برگزار شد. 1403/8/7 ۱۰:۵۲
گزارش تصویری جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی)، عصر سهشنبه، دهم مهر با حضور قاطبۀ اعضا برگزار شد. 1403/7/15 ۱۱:۱۴