درنگی بر اهمیت مهرداد بهار در فرهنگ معاصر به مناسبت سالروز درگذشتش
مولوی، خداوندگار غزل و مثنوی / حسین مسرّت
مولوی، خداوندگار غزل و مثنوی / حسین مسرّت

نگارش زندگی و گزارش آثار سخنوران ادب فارسی که دیوانی سخته و پیراسته و زندگی پرفراز و فرود و سرشار از اندیشه های ناب انسانی و اجتماعی دارند ، شاید تا اندازه ای کاری آسان باشد، ولی دربارۀ سخنورانی همچون : فردوسی، مولوی ، سعدی و حافظ که از قلّه های بلند و استوار شعر و ادب فارسی هستند و دکتر محمّدعلی اسلامی ندوشن آن ها را «چهارسخنگوی وجدان ایرانی» می داند ، نیاز به درنگی در خور و بی باکی شایانی دارد

1403/8/23 ۱۱:۵۱
احکام نجومی و اغتشاش فکری ـ عقلی در تمدن اسلامی / رسول جعفریان
احکام نجومی و اغتشاش فکری ـ عقلی در تمدن اسلامی / رسول جعفریان

همه ما می دانیم میان علم نجوم و شبه علم تنجیم که روزگاری علم تلقی می شد ـ البته نه برای همه ـ چه تفاوت فاحشی وجود دارد. اشکال این است که در دوره هایی ـ حتی برخلاف رأی دانشمندان بزرگ دنیای اسلام ـ علم تنجیم اعتباری بیش از علم نجوم داشت.

1403/8/23 ۱۱:۴۱
ادامه مطلب
آنچه ایران به جهان آموخت / عبدالحسین زرین‌‏كوب
آنچه ایران به جهان آموخت / عبدالحسین زرین‌‏كوب

ایران باستانى به دنیا درس تسامح آموخت، درس عدالت و درس قانون و انضباط یاد داد. به دنیایى كه آشور و بابل و مصر و یهود آن را از تعصب و خشونت آكنده بود، نشان داد كه با اعمال تسامح بهتر می‌‏توان امپراتوری هاى بزرگ را از اقوام گونه‌‏گون به وجود آورد و اداره كرد. به دنیا تعلیم داد كه عدالت هم اگر با دقت و مساوات همراه باشد، به اندازه آزادى یا بیش از آن می‌‏تواند صلح و آرامش را تأمین كند.

1403/5/3 ۱۰:۰۰
کلمات فارسیِ ابن‌سینا و تأثیر آنها در ادبیات / محمد معین
کلمات فارسیِ ابن‌سینا و تأثیر آنها در ادبیات / محمد معین

دکتر محمد معین (۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ ـ ۱۳ تیر ۱۳۵۰) پدیدآورندۀ یکی از مهمترین واژه‌نامه‌های فارسی یعنی «فرهنگ فارسی معین» است. از دیگر آثار اوست: حافظ شیرین سخن، ستاره ناهید یا داستان خرداد و امرداد، یوشت فریان و مرزبان‌نامه، یادنامه پورداوود، شاهان کیانی و هخامنشی در آثارالباقیه، مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات فارسی، چندین کتاب در مقوله های دستوری.

1403/4/19 ۰۹:۰۳
طرز سخن صائب / ذبیح الله صفا
طرز سخن صائب / ذبیح الله صفا

دهم تیرماه روز بزرگداشت صائب تبریزی است، شاعر بلند پایۀ سبک اصفهانی که در عصر صفوی عرصه شعر را از آن خود کرد و تا امروز نیز یکی از سبکهای پرطرفدار شعر پارسی شیوه اوست. نازک خیالی های صائب را نمونه های اعتدالی این سبک دانسته اند و نمونه های افراطی اش را زیر عنوان «سبک هندی» می آورند.

1403/4/11 ۱۰:۲۰
ادامه مطلب
بارگاه حضرت ابوالفضل (ع) / عنایت‌الله مجیدی
بارگاه حضرت ابوالفضل (ع) / عنایت‌الله مجیدی

سید میرزا محمد نصیر الحسینی ملقب به فرصت الدوله شیرازی متخلص به فرصت و معروف به آقامیرزا(۱۲۷۱-۱۳۳۹ق) شاعر، خطاط، نقاش، موسیقی دان و از نخستین محققین ایرانی که در زمینۀ معرفی آثار باستانی سرزمین ما همت گماشته، ضمن توصیف و اندازه گیری دقیق، تصویر و نقشۀ آن ها را نیز ارائه کرده است.

1403/8/9 ۱۰:۵۷
سه سند اروپایی که نشان می دهد جزایر سه گانه برای ایران است
یک سند تاریخی به دستخط محمود افشار منتشر شد
یک سند تاریخی به دستخط محمود افشار منتشر شد

سندی که از نظر خوانندۀ گرامی می‌گذرد، یکی از هزاران سند موجود در ادارۀ اسناد انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران است.

اهمیت آن در توجه شادروان استاد دکتر محمود افشار به آثار ملی کشور است. خاندان افشار، به‌ویژه دکتر محمود افشار و استاد ایرج افشار در میهن‌دوستی و خدمت به ایران جاویدان، زبانزد و شهرۀ خاص و عام می‌باشند.

1403/7/11 ۱۲:۵۱
ادامه مطلب
تصحیح غلط مثنوی به حذف اصالت و بی‌اعتمادی مخاطب می‌انجامد
تصحیح غلط مثنوی به حذف اصالت و بی‌اعتمادی مخاطب می‌انجامد

نویسنده کتاب «جزیره مثنوی» با تاکید بر آنکه در مسیر شرح، تصحیح و تفسیر آثار سترگ ادب فارسی شرط اصلی و اساسی امانتداری در حوزه معنی و بیان مفهوم آن اثر ادبی به مخاطب است تصریح کرد: خدشه به مثنوی به اسم تصحیح، ضربه به اصالت این اثر است و سبب بی‌اعتمادی مخاطب می‌شود.

1403/8/26 ۱۰:۴۹
«جزیره» تعبیر مولانا از مثنوی است/ عوام‌زدگی با ساده‌سازی فرق دارد
«جزیره» تعبیر مولانا از مثنوی است/ عوام‌زدگی با ساده‌سازی فرق دارد

نویسنده کتاب «جزیره مثنوی» با تاکید بر آنکه مولانا مثنوی را «جزیره» فراغت انسان‌ها از مصائب روزگار می داند و مثنوی کلاس‌های درس و «غزلیات شمس» جلسات سماع مولانا است تصریح کرد: دو نکته را فراموش نکنیم که کار محقق رماندن مخاطب نیست و عوام‌زدگی با ساده‌سازی متفاوت است!

1403/8/26 ۱۰:۴۴
اهمیت نسخ خطی در گفتگو با نوشاد رکنی
اهمیت نسخ خطی در گفتگو با نوشاد رکنی

نوشاد رکنی: ابن‌بطوطه می‌گوید در پکن قایقرانان شعر سعدی می‌خواندند: “تا دل به عشقت داده‌ام در بحر غم افتاده‌ام”… بنابراین ممکن است که ما پراکنش نسخه خطی را خیلی بیشتر از آن چیزی که فکر می‌کنیم، داشته باشیم.

1403/8/22 ۱۳:۱۹
ادامه مطلب
گزارش تصویری برگزاری آیین رونمایی دانشنامۀ برخط «زبان‌ها و گویش‌های ایرانی»
گزارش تصویری جلسۀ شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
گزارش تصویری برگزاری رونمایی جلد نخست «دانشنامۀ حقوق ایران» - بخش سوم
ادامه مطلب

مداخل برگزیده

  • تاتی خلخال
    جهاندوست سبزعلیپور

    تاتی خلخال/tâti-ye xalxâl/،   از زبانهای ایرانی، که در بخشهای خورش‌رستم و شاهرود خلخال از توابع استان اردبیل رایج است. در خورش رستم، در روستاهای کَجل و کَرنق و در شاهرود، در روستاهای اَسکِستان، اَسبو و دِرَو و در مرکز شاهرود، در روستاهای کُلور، شال، دیز، کَرین، کِهَل، لِرد، گیلَوان، طهارم‌دشت و کهَل‌دشت به این زبان گفت‌وگو می‌کنند (رضایتی، 90).

    ادامه مطلب
  • رصدخانه
    بخش علوم,مصطفی یاوری آیین

    رَصَدْخانه، در لغت به معنی جایی برای رصد است، اما در این مقاله به «نهاد»ی گفته خواهد شد که 3 شرط زیر را داشته باشد:

    ادامه مطلب
  • رستم
    لیلا ورهرام

    رُسْتَم، مشهورترین پهلوان حماسۀ ملی ایران. در روایات حماسی ایران، رستم فرمانروای سیستان و جهان‌پهلوان دربار شاهان کیانی، کاووس و کیخسرو، است. او در زمان منوچهر پیشدادی متولد می‌شود و از عهد کیقباد تا دورۀ پادشاهی بهمن در حماسۀ ملی ایران حضور دارد. بخش مهمی از حماسۀ ملی ایران به کردارهای رستم اختصاص دارد و در فرهنگ ایرانی، وی نمونه و مثال اعلای پهلوانی است. 

    ادامه مطلب
  • تهران
    اصغر دادبه,علی بلوکباشی,احمد پاکتچی,شیوا جعفری,علی کرم همدانی,محمدجواد انواری,علی محمد مرادیان منفرد,بهروز محمودی بختیاری,ساسان فاطمی,کامران صفامنش

    تِهْران، پایتخت و بزرگ‌ترین شهر ایران، نیز استان و شهرستانی به همین نام در شمال مرکزی ایران.

    ادامه مطلب
  • حافظ
    آذرتاش آذرنوش,اصغر دادبه,صادق سجادی,علی بلوکباشی,مجدالدین کیوانی,احمد پاکتچی,محمدحسن سمسار,بخش هنر و معماری,علی بیات,اسماعیل شمس,عبدالله مسعودی آرانی,علی میرانصاری,حسین میثمی,توفیق هاشم پور سبحانی,بهاءالدین خرمشاهی,سعید کردمافی,سیروس شمیسا,حسن نکوروح,صفر عبدالله,دومینیکو اینجنیتو,طهمورث ساجدی,بهادر باقری

    یکی از بزرگ‌ترین شاعران زبان پارسی که شاید بتوان او را بزرگ‌ترین غزلسرای این زبان دانست. غزل فارسی در سده‌های 6-7ق / 12-13م با شاعرانی چون عطار، مولوی و سعدی، با مضامین عارفانه و عاشقانه به کمال خود رسید، ولی غزلهای حافظ دارای خاصیت و کیفیت دیگری است.

    ادامه مطلب

تازه های نشر مرکز

اخبار و گزارش

  • چند درصد از ایرانیان این مرد بزرگ را می‌شناسند؟

    ۲۶ آبان سالروز درگذشت ابراهیم پورداود است. مردی که اهالی کتاب و علاقمندان به ایران باستان و مطالعات در حوزه کتاب «اوستا» و خط اوستایی او را می‌شناسند، اما شاید نسل جدید کمتر نامش را شنیده باشند.

    ادامه مطلب
  • احمد پاکتچی:نباید فرهنگ را به مثابه یک پدیده ایستا تلقی کرد

    عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی گفت: فکر می‌کنم که درباره ایران دچار فاصله غیرطبیعی میان ماسک فرهنگی و درون مایه فرهنگی هستیم که یک خطر جدی تلقی می شود.

    ادامه مطلب
  • نقش انگلیس در مساله جزایر سه‌گانه ایران

    بریتانیا به عنوان یكی از قدرتمندترین كشورهای استعمارگر در طول تاریخ، همواره به كنترل مسیرهای دریایی و مناطق استراتژیك جهان توجه ویژه‌ای داشته است. خلیج فارس به دلیل موقعیت جغرافیایی حساس و منابع غنی نفت و گاز، از اهمیت بسزایی برای بریتانیا برخوردار بود. این كشور با استفاده از نیروی دریایی قدرتمند خود و برتری در تكنولوژی كشتی‌های توپدار، سعی در تسلط بر این منطقه داشت. ادعای بریتانیا مبنی بر قابلیت تملك خصوصی دریاها به دلایل نظری، به آنها اجازه می‌داد تا ادعای مالكیت و كنترل بر مسیرهای دریایی حیاتی را داشته باشند.

    ادامه مطلب
  • خلیج فارس از عیلامیان تا قاجار

    جزایر سه‌گانه ابوموسی، تنب بزرگ و تنب كوچك در خلیج‌فارس از اهمیت استراتژیك و ژئوپلیتیكی بالایی برخوردارند. این جزایر به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود، نقش مهمی در كنترل و نظارت بر تنگه هرمز ایفا می‌كنند. در دهه‌های اخیر، با كشف منابع نفتی و تغییرات ژئوپلیتیكی در منطقه، اهمیت این جزایر بیش از پیش افزایش یافت. ایران همواره بر حاكمیت خود بر این جزایر تاكید كرده و آنها را بخشی از خاك خود می‌داند.

    ادامه مطلب
  • پیام تبریک رئیس مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی به سرویراستار جدید دانشنامۀ ایرانیکا

    «تورج دریایی»، تاریخ‌نگار و مدیر مرکز مطالعات ایرانی سموئل جردنِ دانشگاه کالیفرنیا، ارواین به سرویراستاری دانشنامۀ ایرانیکا برگزیده شد تا جایگزین زنده‌یاد احسان یارشاطر باشد.

    ادامه مطلب

کارگاه و سمینار

آخرین مقالات افزوده شده

پربازدیدترین مقالات

مقالات دائرة المعارف بزرگ اسلامی براساس موضوع

ورود به سایت

مرا به خاطر بسپار.

کاربر جدید هستید؟ ثبت نام در تارنما

کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟ بازیابی رمز عبور

کد تایید به شماره همراه شما ارسال گردید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.:

ثبت نام

عضویت در خبرنامه.

قبلا در تارنما ثبت نام کرده اید؟ وارد شوید

کد تایید را وارد نمایید

ارسال مجدد کد

زمان با قیمانده تا فعال شدن ارسال مجدد کد.: