وحشی بافقی سخنوری نامدار در سدۀ دهم قمری / حسین مسرت مولانا «كمال‌الدین» و به گفته‌ای «شمس‌الدین محمّد» متخلّص به «وحشی» در سال 939 ق (و به گفتۀ برخی منابع به نادرست 929 ق) در شهر بافق در استان یزد دیده به دنیا گشود. نام پدرش دانسته نشد، ولی آن‌گونه كه برمی‌آید، پدرش مردی گمنام و کشاورز‌پیشه بوده است. نوجوانی بیش نبود كه به محضر سخنور توانای بافق «شرف‌الدین علی بافقی» راه یافت و در محضر او زانوی شاگردی به زمین زد. 1403/6/19 ۱۰:۴۴
مردی که زیاد می‌دانست / اشکان زارعی اول شهریور روز ملی پزشک است. به همین مناسبت اشکان زارعی (دکترای تاریخ) در مطلب پیش رو به علی بن عباس مجوسی اهوازی که در زمانه خود از جمله بزرگان دانش پزشکی بوده پرداخته است. 1403/6/11 ۱۳:۴۶
خسروی كه در غم ایران بیمار بود / لیما صالح رامسری با وجود اهمیت پرویز ناتل خانلری، این زبان‌شناس، نویسنده و شاعر باید او را برگی از تاریخ معاصر ایران دانست كه هنوز نانوشته است. 1403/5/31 ۰۹:۵۱
آنچه ایران به جهان آموخت / عبدالحسین زرینكوب ایران باستانى به دنیا درس تسامح آموخت، درس عدالت و درس قانون و انضباط یاد داد. به دنیایى كه آشور و بابل و مصر و یهود آن را از تعصب و خشونت آكنده بود، نشان داد كه با اعمال تسامح بهتر میتوان امپراتوری هاى بزرگ را از اقوام گونهگون به وجود آورد و اداره كرد. به دنیا تعلیم داد كه عدالت هم اگر با دقت و مساوات همراه باشد، به اندازه آزادى یا بیش از آن میتواند صلح و آرامش را تأمین كند. 1403/5/3 ۱۰:۰۰
کلمات فارسیِ ابن‌سینا و تأثیر آنها در ادبیات / محمد معین دکتر محمد معین (۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ ـ ۱۳ تیر ۱۳۵۰) پدیدآورندۀ یکی از مهمترین واژه‌نامه‌های فارسی یعنی «فرهنگ فارسی معین» است. از دیگر آثار اوست: حافظ شیرین سخن، ستاره ناهید یا داستان خرداد و امرداد، یوشت فریان و مرزبان‌نامه، یادنامه پورداوود، شاهان کیانی و هخامنشی در آثارالباقیه، مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات فارسی، چندین کتاب در مقوله های دستوری. 1403/4/19 ۰۹:۰۳
طرز سخن صائب / ذبیح الله صفا دهم تیرماه روز بزرگداشت صائب تبریزی است، شاعر بلند پایۀ سبک اصفهانی که در عصر صفوی عرصه شعر را از آن خود کرد و تا امروز نیز یکی از سبکهای پرطرفدار شعر پارسی شیوه اوست. نازک خیالی های صائب را نمونه های اعتدالی این سبک دانسته اند و نمونه های افراطی اش را زیر عنوان «سبک هندی» می آورند. 1403/4/11 ۱۰:۲۰
جلوه‌‌هایی از سفر و مناسک حج در کتابخانۀ ملک به مناسبت روز عرفه و عید قربان در این نوشتار تعدادی از نسخه‌های خطی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک معرفی می‌شود. 1403/3/29 ۱۲:۵۲
دست‌خط‌هایی از «ایرج افشار» که برای نخستین‌بار منتشر می‌شود روز، هجدهم اسفند، سیزدهمین سال‌یاد وداع با «ایرج افشار»، عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. 1402/12/20 ۱۱:۵۸
«از مهستان تا بهارستان» در بررسی تاریخ مرم‌سالاری در ایران آنچه به وضوح مشخص است اینکه نظام غالب حکومتی در ایران پیش از اسلام، از نوع سلطنت موروثی بوده است. این نوع از حکومت تفاوت‌های عمده‌ای با سیستم حکومت دموکراتیک دارد و بر خلاف نقش مؤثر مردم در نظام‌های سیاسی دموکراتیک، در نظام‌های مونارشی، حاکم تصمیم‌گیرنده نهایی است. با این وجود، در برخی ادوار تاریخ ایران، نشانه‌هایی از وجود برخی از عناصر دموکراسی در ساختارهای حکومتی مشاهده می‌شود. 1402/12/9 ۱۱:۲۸
بن‌مایه‌های ایرانی در فلسفه سیاسی فارابی در گفت‌وگو با سید حمید روشان ابونصر محمد فارابی (339-259 ه.ق.) فیلسوف ایرانی نزد عموم اهل فرهنگ نامی شناخته شده است، اگرچه متاسفانه همچنان یك دوره مجموعه آثار انتقادی او در ایران گردآوری و منتشر نشده و به‌رغم وجود تعداد قابل‌توجهی مراكز حكمت پژوهی و فلسفه اسلامی در ایران و مدعیان زیادی كه می‌گویند فارابی ایرانی است و متعلق به ما، هنوز هم مخاطب آثار او باید به ترجمه‌های پراكنده بسنده كند و نمی‌تواند به یك چاپ علمی و دانشگاهی در ایران رجوع كند. 1403/6/19 ۱۰:۲۸
شاهنامه سروده‌ای است در ستایشِ زن زن برترین، گرامی‌ترین، درخشنده‌ترین چهره را در شاهنامه دارد. شاهنامه از این دید نیز هم در پهنه‌ی سخن پارسی، هم در گستره‌ی ادب گیتی شاهکاری است بی‌همانند. ما در شاهنامه زنانی را می‌یابیم که نه‌تنها فروتر از مردان نیستند، از آنان برترند. 1403/6/18 ۱۰:۳۰
«نظام منطق» جان استیوارت میل در گفت‌وگو با محمدرضا اسمخانی جان استیوارت میل (۱۸۰۶-۱۸۷۳) متفکر بزرگ انگلیسی، یکی از فلاسفه بزرگ تاریخ و از پدران تجربه‌گرایی محسوب می‌شود. شهرت میل در میان عموم به واسطه اندیشه‌های آزادیخواهانه و روشنگرانه او در دفاع از آزادی، حقوق زنان، حقوق بشر و … است. اهل فلسفه و منطق البته میل را به عنوان فیلسوف و منطقی‌دانی درجه اول می‌شناسند که سنت تجربه‌گرایی در فلسفه را غنا بخشیده و با استدلال‌هایی محکم و آثاری متقن آن را مستحکم ساخته است. 1403/6/11 ۱۳:۰۹
گزارش تصویری دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با رئیس و اعضای شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی – بخش دوم «حسین سیمایی صراف»، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در نخستین برنامۀ کاری دوران وزارت، و پیش از استقرار در محل کار خود، عصر جمعه، دوم شهریور، با حضور در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، با رئیس و جمعی از اعضای شورای عالی علمی این مؤسسۀ پژوهشی دیدار کرد. 1403/6/3 ۱۷:۰۷
گزارش تصویری دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با رئیس و اعضای شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی – بخش نخست «حسین سیمایی صراف»، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در نخستین برنامۀ کاری دوران وزارت، و پیش از استقرار در محل کار خود، عصر جمعه، دوم شهریور، با حضور در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، با رئیس و جمعی از اعضای شورای عالی علمی این مؤسسۀ پژوهشی دیدار کرد. 1403/6/3 ۱۶:۵۷
گزارش تصویری برگزاری آیین گشایش «خانۀ کتاب دِبا» آیین گشایش خانۀ کتاب دِبا (کتاب‌فروشی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی)، عصر پنج‌شنبه، سیزدهم اردیبهشت با حضور اندیشمندان و پژوهشگران برگزار شد. 1403/2/16 ۰۹:۳۶